Mavzu : Atsedoz va alkaloz ko'rinishlari

Mavzu : Atsedoz va alkaloz ko'rinishlari .
Atsidoz (yunoncha acidus – Nordon) – Organizmda (qon va suyuqliklarda) kislota-ishqor muvozanatining buzilishi: Bunda ishqoriy kationlar bilan kislota anionlari oʻrtasidagi nisbat oʻzgarib, anionlarning koʻpayib ketishi tomonga siljish roʻy beradi. Atsidozning kelib chiqish sababiga koʻra, gazli, gazsiz, moddalar almashinuvi bilan bogʻliq va boshqa xillari farq qilinadi. Bunda organizmda normal sharoitda meʼyori bilan parchalanadigan va tezda chiqib ketadigan kislotali moddalar ortiqcha hosil boʻlib, qonda va toʻqimalarda ularning konsentratsiyasi koʻpayib ketadi. Atsidoz uncha baland boʻlmasa, organizm toʻqimalaridagi reaksiya deyarli oʻzgarmaydi. Lekin Atsidoz ancha zoʻrayib ketganda organizm zaharlanib, unda talaygina oʻzgarishlar (ayniqsa ogʻir kechadigan qandli diabet) roʻy beradi: bemorning tobora tinkasi qurib, boshi ogʻriydi, koʻngli aynib, qayt qiladi. Hadeb mudraydi, hushidan ketadi. Atsidoz roʻy berganda darhol shifokorga murojaat etish kerak[1].

Oddiy qon pH qiymati taxminan 7,4 darajasida saqlanadi. Bu pH, bu erda ko'pchilik fermentlar o'zlarining optimal faolligini ko'rsatadi. Bundan tashqari, bu boshqa biologik molekulalarning ko'pchiligi maksimal funktsional imkoniyatlarini ko'rsatadigan pH. Shuning uchun qon pH qiymatini shu darajada ushlab turish juda muhimdir. Bizning tanamizda pH darajasini tartibga solish uchun maxsus mexanizmlar mavjud (7,35 dan 7,45 gacha). Alkaloz va atsidoz - bu ikkita normal holat, bu erda qon pH qiymati normal qiymatdan farq qiladi. Agar pH 7,45 dan yuqori bo'lsa, qon ishqoriy bo'ladi. Agar pH 7,35 dan past bo'lsa, qon kislotali bo'ladi. Agar bu qiymatlar odatda normal darajadan farq qilsa (masalan, pH 4 yoki pH 10), bu o'ta o'ta og'ir holat. Bizning tanamizda pH darajasini tartibga soluvchi ko'plab mexanizmlar mavjud. Buyraklar, o'pka bu mexanizmlarda ishtirok etadigan asosiy organlardir. Nafas olish yoki chiqarish mexanizmlariga ta'sir qiladigan har qanday kasallik alkaloz va atsidozga olib kelishi mumkin.

Alkaloz

Alkaloz - bu qonda pH darajasi 7,45 dan oshishi, qondagi ishqorning haddan tashqari ko'p bo'lishi. Ideal holda, bu arteriyalardagi qon bilan bog'liq. Alkaloz turli sabablarga ko'ra paydo bo'lishi mumkin. Buning bir sababi giperventiliya. Bu karbonat angidridni yo'qotishiga olib kelishi mumkin, bu esa kislotalilikni saqlab turishi kerak. Metabolik alkaloz tananing elektrolitlar tarkibidagi buzilishlar natijasida yuzaga keladi. Buning sababi uzoq davom etadigan qusish, suvsizlanishning haddan tashqari holati va boshqalar bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, ko'p miqdorda asosiy birikmalar iste'mol qilinganda alkaloz paydo bo'lishi mumkin.

Asidoz

Asidoz - bu qonda pH darajasi 7,35 dan past bo'lgan holat. Hujayralarda metabolizmning yon mahsuloti sifatida ko'p miqdorda kislotali birikmalar hosil bo'ladi. Karbonat angidrid hujayrali nafas olish orqali hujayralarda eng ko'p ishlab chiqariladigan molekula. Karbonat angidrid kislotali gazdir. U suvda eriydi va karbonat kislota hosil qiladi. Karbonat angidriddan tashqari sut kislotasi, ketoatsidlar va boshqa organik kislotalar ham ishlab chiqariladi. PHning keraksiz pasayishiga yo'l qo'ymaslik uchun bularning barchasi tartibga solinishi va tanadan olib tashlanishi kerak. Masalan, buning uchun tanamizda bufer tizimi mavjud. Ular ortiqcha ishqor va kislota qo'shilishiga bardosh bera oladi. Boshqacha aytganda, ular kislota yoki ishqor qo'shilganda pH o'zgarishiga yo'l qo'ymaydi. Bikarbonatlar, fosfatlar, plazma oqsillari tanamizda yaxshi tampon vazifasini bajaradi. Bundan tashqari, buyraklar va o'pka qon pH ni boshqarishda ishtirok etadigan asosiy organlardir. Karbonat angidrid nafas chiqarish orqali tanadan o'pkadan chiqariladi. Nafas olish va ekshalatsiyalash qon pH darajasini saqlab turishning muhim jarayonidir. Buyraklar siydik ishlab chiqaradi va bu jarayon orqali keraksiz kislotali komponentlarning ko'pini tanamizdan chiqaradi. Ayniqsa, bikarbonat darajasi buyraklar tomonidan tartibga solinadi.