Мавзу : дтс асосида она тилини чукурлаштириб ургатиш, укув дастури ва дарсликлар тахлили, уларнинг олдинги дастур ва дарсликл


Download 51.5 Kb.
bet1/2
Sana10.02.2023
Hajmi51.5 Kb.
#1183583
  1   2
Bog'liq
DTS AS~2


Мавзу : ДТС асосида она тилини чукурлаштириб ургатиш, укув дастури ва дарсликлар тахлили, уларнинг олдинги дастур ва дарсликлардан фаркли жихатлари.

МАКСАД: Она тили таълими дастуридаги узгаришлар хакида маълумот бериш, тингловчиларни дастур янгиликлари билан таништириш.


Кутиладиган натижа:
Кадрлар тайёрлаш миллий дастури талаблари асосида умумтаълим мактаблари узбек тили ва адабиёти фани укитувчиларининг янги дастур мохиятини тушуниб етишлари. Дастур ва дарслик мавзуларини дарс давомида таккослаш.
РЕЖА:

  1. Узбек тили таълимидаги узгаришлар.

  2. Суз туркумлари.

  3. Суз бирикмалари, гап булаклари хакида.

  4. Синтаксисдаги узгаришлар( кушма гап).

  5. Хулоса.

Урта мактабнинг тил таълимида чалкашлик тугдираётган катор чигалликлар тилшунослик назариясида аллакачон бартараф этилган. Лекин бу ютуклар асосидаги амалий тавсиялар ишлаб чикилмаганлиги туфайли улар она тилидан таълимга татбик этилмаётган эди. Шунинг учун грамматик талкинларга бир катор янгиликлар киритилди:



  1. Олмошнинг нафакат от, сифат, сон,балки, феъл, равиш, таклидий суз, ундов гап ва хатто матнни алмаштира олиш,уларга ишора этиш хусусияти хисобга олинмаган эди. Шунинг учун биз олмошларни урганишни феъл, равиш, таклидий сузлардан кейинга кучирдик, уларни ишора сузлар сифатида изохладик.

  2. Бир суз туркумидан иккинчи суз туркумига утиш талкини узбек амалий грамматикасидаги энг купол, туппа-тугри рус тили грамматикасидан кучирилган ходиса эди ( яхши бола яхши укийди. Мардона йигит мардона гапиради каби гапларда яхши ва мардона сузлари биринчи бирикмада сифат деб, иккинчи бирикмада эса равиш деб бахоланади.Биз равиш доирасини суз узгартирувчи кушимчаларни кабул кила олмайдиган сузлар билан) масалан, тасодифан, бирга ва бошкаларни чекладик. Равишнинг синтактик вазифасини аникловчи булиб кела олиш билан кенгайтирдик. Шунинг учун, кушимчаси ва бошка кушимчалар билан деярли эркин бирика оладиган сузлар, белги номлари, сифат гурухига киритилади.

Эгалик, келишик кушимчалари факат отлар ва отларни алмаштиришга хизмат киладиган олмошлар билан бирикади, деган гайри-илмий талкин дастурга киритилмади. Жорий дастурдан урин олган сон, сифат, равиш,сифатдош, харакат номлари ва бошкаларнинг отлашуви дейилган тушунча сузларда маъно торайиши мавзуси доирасида изохланади.
3.Синтаксисда улкан чигалликни тугдирадиган масала гап талкинидир.
« Гапнинг маркази» тушунчасини киритиб, уни « тасдик, инкор, замон, шахс-сон маъноларига эга булган бирлик» сифатида замонавий шархладик. Бундай талкин гап назариясига жуда куп тузатишлар киритилди ва талкинни хакикатга якинлаштирди.
Кушма гап таркибида «содда гап» деб талкин этиладиган « Мен борганда…»,
«У келгандан кейин…» кабилар хеч качон гап булиб кела олмаслиги сабабли, кенгайтирилган бирикмалар сифатида талкин этилади.
4.Кушма гап таълимида тажриба курсатган энг самарасиз натижа кушма гапнинг семантик таснифидир. Биз бундан тамоман воз кечдик: кушма гапларнинг курилишига кура таснифини бердик, холос.

  1. Кучирма гап сифатида содда, кушма, мураккаб гаплар, хатто матн хам кела олишини назарда тутиб, бу булимни урганиш синтаксиснинг охирига кучирилди.

Суз бирикмалари буйича хам янги талкинлар берилди. Кенгайган бирикмалар, суз бирикмалари занжири бунга мисол була олади. 8-синф она тили дарслигида берилган машк шартларида суз бирикмалари занжирини тузиш курсатилган.
Хар бир гапда битта ёки иккита суз бирикмалари занжири булиши бизга эски дастурдаги эга гурухи ва кесим гурухи каби атамаларни эсга туширади. Хар бир мавзуни утишда укитувчи эски ва янги мавзуларни таккослай олиши зарур.

Download 51.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling