Mavzu: 1980-1990 yillar tarixshunosligi reja

Mavzu: 1980-1990 yillar tarixshunosligi reja

MAVZU: 1980-1990 yillar tarixshunosligi

REJA:

• 
  1.1980-1990 yillarda Yevropa tarixi tarixshunosligidagi yangiliklar,
  
• 
  2.1980-1990 yillarda AQSH tarixi tarixshunosligi.
  
• 
  3.1980-1990 yillarda Markaziy Osiyo tarixidagi o’zgarishlar
  

Tarixshunoslik - tarix fanining tarixini o’rganuvchi fan. Tarixshunoslik tarixiy bilimlar taraqqiyotini, muayyan tarixiy bosqichda yaratilgan ilmiy mahsulotlarni yoki ma`lum bir muammoga bag’ishlangan tarixiy tadqiqotlarni o’rganadi va tahlil qiladi.

• 
  Tarixshunoslik - tarix fanining tarixini o’rganuvchi fan. Tarixshunoslik tarixiy bilimlar taraqqiyotini, muayyan tarixiy bosqichda yaratilgan ilmiy mahsulotlarni yoki ma`lum bir muammoga bag’ishlangan tarixiy tadqiqotlarni o’rganadi va tahlil qiladi.
  

Ushbu davrda tarixshunosligida kliometriya, iqtisodiy tarixshunoslikdan tashqari siyosiy tarixshunoslik, demografik tarixshunoslik va sotsial tarixshunoslik tushunchalari sohasi keng o`rin egallab bordi. 1980-yillardan boshlab siyosiy tarixshunoslikning bir qancha metodlari qo`llanila boshlandi. Uning negizida yangi siyosiy tarixshunoslik ning tarkibiy qismi bo`lgan yo`nalish kliopolitologiya vujudga keldi. Ushbu yo`nalishni o`z navbatida 3 guruhga ajratish mumkin.

• 
  Ushbu davrda tarixshunosligida kliometriya, iqtisodiy tarixshunoslikdan tashqari siyosiy tarixshunoslik, demografik tarixshunoslik va sotsial tarixshunoslik tushunchalari sohasi keng o`rin egallab bordi. 1980-yillardan boshlab siyosiy tarixshunoslikning bir qancha metodlari qo`llanila boshlandi. Uning negizida yangi siyosiy tarixshunoslik ning tarkibiy qismi bo`lgan yo`nalish kliopolitologiya vujudga keldi. Ushbu yo`nalishni o`z navbatida 3 guruhga ajratish mumkin.
  

Birinchi yo`nalish, keng ko`lamda qo`llanadigan guruh bo`lib, AQSH dagi saylovlar va ovoz berish jarayonlarini misol qilish mumkin. Ikkinchi guruhda vakillarning parlamentdagi o`rnini umumiy saylovchilar ro`yxati negizida tahlil qilish. Va nihoyat uchinchi guruhda siyosiy elita vakillari( deputatlar, senatorlar va b.)ning umumiy tarjimai holi tahliliga bag`ishlanadi. Yuqori hokimiyat vakillarining davlat yoki shtatlar miqyosidagi qarorlarini hayotiy zarur bo`lgan ijtimoiy-iqtisodiy shart—sharoitlar bilan bog`lash ushbu izlanishlarning asosiy maqsadi hisoblanadi. Bunga misol sifatida biz kliometristlarning amerika-sovet konferensiyalari ularning birgalikda olib borgan izlanishlarini biz amerikalik olim J.G.Silonaning “Xalq vakillari”. Amerika qonunchiligidagi miqdoriy izlanishlar.” va M.Xammabergning “AQShdagi saylovlarning hisob-kitob tahlili”(1982) maqolalari orqali bilishimiz mumkin.

• 
  Birinchi yo`nalish, keng ko`lamda qo`llanadigan guruh bo`lib, AQSH dagi saylovlar va ovoz berish jarayonlarini misol qilish mumkin. Ikkinchi guruhda vakillarning parlamentdagi o`rnini umumiy saylovchilar ro`yxati negizida tahlil qilish. Va nihoyat uchinchi guruhda siyosiy elita vakillari( deputatlar, senatorlar va b.)ning umumiy tarjimai holi tahliliga bag`ishlanadi. Yuqori hokimiyat vakillarining davlat yoki shtatlar miqyosidagi qarorlarini hayotiy zarur bo`lgan ijtimoiy-iqtisodiy shart—sharoitlar bilan bog`lash ushbu izlanishlarning asosiy maqsadi hisoblanadi. Bunga misol sifatida biz kliometristlarning amerika-sovet konferensiyalari ularning birgalikda olib borgan izlanishlarini biz amerikalik olim J.G.Silonaning “Xalq vakillari”. Amerika qonunchiligidagi miqdoriy izlanishlar.” va M.Xammabergning “AQShdagi saylovlarning hisob-kitob tahlili”(1982) maqolalari orqali bilishimiz mumkin.
  

Tarixshunoslik tadqiqotlarining bir qancha tahlil usullari mavjud;

1.Qiyosiy tarixiy usul-turli tarixiy davrlarda tarixiy ma`lumotlar qanday paydo bo’ldi, harakatlandi,o’zgardi va rivojlandi, jamiyat taraqqiyotida tarixiy fikrlarning paydo bo’lishi va rivojlanishi jarayonini aniqlashda qo’llaniladi;
2.Aniq tahliliy usul-olib borilgan tarixshunoslik tadqiqoti voqea-hodisalar tafsilotini kelib chiqish sabablari, rivojlanish jarayonini nazariy va faktik materiallarning o’zaro aloqasida tahlil qiladi, ularning fanda qanday yoritilganligini o’rganadi;
Maxsus dasturlar yaratilib ularning negizada aholining ijtimoiy tarkibi, kasbi, mol-mulkka egalik qilishi, ijtimoiy harakatchanligi va boshqalar xulosa qilingan. Bunga dalil sifatida rus tilida nashr qilingan amerikalik tarixchi E.Koulning “Buyuk fransuz inqilobidan to Ikkinchi jahon urushigacha bo`lgan vaqtda Yevropada tug`ilishning kamayishi” tarixiy demografik asarini olishimiz mumkin.
Matematik-statistik usullar demografik tarixshunoslik izlanishlarida yaxshi natijalar beradi. Unda qo`llaniladigan manbalarda – tug`ilganlik guvohnoma, cherkovning kirim hujjatlari va boshqalarni birma—bir tahlil qilish juda ham mashaqqatli, cho`qintirish, nikoh, dafn qilish marosimlari va boshqalarni hisobga olish maxsus blankalarda bo`lib, tug`ilgan sanasi, yashash manzili,kasbi, bolalari, mol-mulk hujjatlari kiritib borilgan.
Shuni ta`kidlash kerakki kliometriya nafaqat AQShda balki dunyo bo`ylab keng yoyildi. Ta`kidlanganidek, Fransiya “Annalarining uchinchi avlodi” jonkuyarlari kvant tarixi bo`yicha butun bir guruhi shakllandi; bunda demografik tarixshunoslik bo`yicha keng ko`lamda turli usullardan foydalanildi.Buyuk Britaniyada demografik va sotsial tarixshunoslikni o`rganishga oid matematik usullarni keng tatbiq etishdi.