Mavzu: Amerikaning boshqarish modeli

Iqtisodiyot fakulteti Kadrlar manedjmenti

talabasi Bo`riboyev Sherali

Mavzu: Amerikaning boshqarish modeli

Boshqaruvning tashkilot miqqiyosidagi asosiy

xususiyatlari



- Ko'plab tashkilotlar xorijiy firma va kompaniyalar bilan faol

hamkorlik qilishi natijasida o'zaro ta'sir jarayonida uning ishtirokchilari

o'z madaniyatlarida qabul qilingan an'analarga muvofiq harakat

qilishlari bilan bog'liq muammolarni hal qilish;



- Chet el kompaniyalarining tajribasi boshqa madaniyatlar uchun

foydali bo'lishi mumkin.  Bu, ayniqsa, jahon iqtisodiyotining

shakllanishi va ayrim davlatlar iqtisodiyotlari o'rtasidagi

munosabatlarning murakkablashishi bilan bog'liqdir;



- Menejer chet elda ish topishi mumkin.  Tabiiyki, unga biron bir

mamlakatda odamlarning faoliyatini boshqarish odat tusiga kirishi

haqida hech bo'lmaganda ma'lum ma'lumot kerak bo'ladi.  Xuddi shu

narsa korxonalar o'rtasidagi birjalarga ham tegishlidir

Menejment



Bu tashkilot faoliyatining alohida yo'nalishi ekanligini

tushunish birinchi marta AQShda amalga oshirildi.  Bu 

shuni anglatadiki, menejmentning o'zi asosan Amerika 

hodisasi bo'lib, Amerika dunyoqarashining xususiyatlarini

aks ettiradi.

Amerika boshqaruv modeli tashkilotlar, 

firma, korxonlarning muavaffaqiyati , 

samaradorligi, kelajagiga ichki omillarning

ta`siri katta ahamiyat kasb etishi

ta`kidlanadi. 

Shunga binoan ishlab chiqarishni yuqori

darajadi tashkil qilish oqibatida mehnat

unumdorligi o`sishi va resurlarning to`g`ri

taqsimlanishida katta rol o`ynaydi.

Afzaliklari



Har bir ixtisoslashgan ish joyida yetuk malakaga ega

hodimlarni ishlashi, sababchisi esa hodimlar o`z ustida

ishlashi va natijada hodimlarning qisqarishi. Ishlab

chiqarishda malakali ishchilar ishlashi oqibati texnika-

texnologiyadan yetarlicha foydalanishga erilishadi. 

Kamchiliklari



To`g`ri hodimlarning hodimlarning qisqarishi va kam sonli

malakali hodimlarning ishlashi , har bir hodimning o`z

vazifaning to`laqonli bajarishi vaqt o`tib ishga bo`lgan

ishtiyoqning pasayishiga sabab bo`ladi. Ya`ni bir xillikdan

charchash paydo bo`ladi. Ishlab chiqarishdagi turli xil

vazifalarga bo`lgan moslashuvchanlik kamayib boradi. Vaqt

o`tib amerikalik manedjerlar foyda olishga bo`lgan intilishi

boshqa nuqtalarga bo`lgan e`tiborni susaytiradi. 

Amerika iqtisodiyoti rivojlantirishda “Aralash

iqtisodiyot modeli” asosiy prinsip sifatida

katta rol o`ynaydi.

Aralash iqtisodiyot modeli — bozor iqtisodiyotining yuksak mehnat unumi, eng

mukammal texnologiya va yuqori malakali ish kuchiga ega boʻlgan turi. Bu modelda

mulkiy xilma-xillik mavjud boʻladi; 



- xususiy mulkning individual va hissabay shakllari ustuvorlik qiladi



- davlat va nodavlat mulki



- iqtisodiyotning davlat va nodavlat sektorlari taraqqiy etadi

Yirik, oʻrta va kichik biznes muvozanatli holatda rivojlanadi. Bozor munosabatlari

bilan birgalikda nobozor munosabatlari ham mavjud boʻladi. Bu esa sahovat va hayr-

ehson ishlarining keng rivojlanishiga zamin yaratadi, raqobat bilan birgalikda

hamkorlik aloqalari yuzaga keladi. Iqtisodiyotni boshqarishda bozor mexanizmi bilan

bir qatorda davlat mexanizmi ham qoʻllanadi. Mazkur modelga ommaviy farovonlik xos

boʻlsada, ijtimoiy tafovutlar cheklanmaydi, davlat daromadlarni qayta taqsimlashda

faol ishtirok etmaydi, bu vazifalarni bozor mexanizmi bajaradi. Aralash iqtisodiyot

modeli Angliya va Fransiyada ham mavjud.

Amerika manedjmenti paydo bo`lishida

F.Taylorning ilmiy boshqaruv makabi katta

ahamiyat kasb etadi.  Keynchalik G.Fayol

Amerika manedjmenti shakllanishida o`zining

hissasini qo`shdi. Uning klassik maktab

asoslarini bunga turki vazifasini bajardi. 

G.Fayolning Amerika modeli

Fayol uchun boshqarish oldindan ko'rish demakdir, va bashorat

boshqarishning zaruriy elementidir.  Tadqiqotchi ko'rib chiqadigan

kunlik, haftalik, oylik, yillik, besh yillik va o'n yillik rejalar

o'zgaruvchan sharoitlar bilan tayyorlanib, ko'rib chiqilishi kerak.  

Fayolning uzoq muddatli rejalashtirishga urg'u beradi : boshqaruv

fikrining rivojlanishidagi o'ziga xos hissa.

Fayolning Amerika modeliga asosan zamonaviy amerika

manedjmenti quyidagi 3 sharoitda harakterlanadi:

-bozor mavjudligi

-ishlab chiqarishning sanoat uslubi

-tadbirkorlikning asosiy shakli sifatidagi korporatsiya

Fayoldan 80 yil oldin, u shunday dedi: “Tashkilot va

fabrika rahbarlariga geometriya va amaliy mexanika

o'rgatilishi kerak, shuningdek ishchilarning mehnatini

tejash usullari to'g'risida maxsus bilimlar kerak ... 

Boshqalarni boshqaradigan odam uchun qo'lda ishlash

faqat ikkinchi darajali ahamiyatga ega.

“Rahbarning yuqori mavqeiga intellektual qobiliyat

va bu qobiliyatlarni rivojlantirishga imkon beradigan

bilim tufayli erishiladi."

Amerika manedjmentining asosiy 3 xususiyatlari



Tashkilot, korxona va firma a`zolari va ishchilarining sodiqlik

fazilati shakllanmay, o`z ish o`rnini tark etishga tayyorligi



Qaror bir rahbar qabul qilishi



Ishlab chiqarish munosabatlarida shaxsiy manfaatlarga

suyanmasdan shaxsiy va norasmiy munosabatlarni unga

arlashtirmaslik. 

Xulosa

Amerika boshqaruv modelida mening nazarimda

hodimlarning o`z vazifasiga aloqasi bo`lmagan ya`ni qaltiz

vaziyatlarda hamkasbining vazifalarni o`rganishga bo`lgan

e`tiborni kuchaytirish kerak . Hodimlarning ishga bo`lgan

ishtioyoqini yo`qotmaslik uchun, ularning fikri va talabiga

binoan asosan kerakli shart-sharoitlarni yaratib berilsa, 

hodim ishdan ketishga harakat qilmaydi. Shuningdek

manedjer “manedjer etikasi” to`g`risidagi bilimlarni ham 

ko`proq egallasa foydadan holi bo`lmaydi. Diqqat e`tiborni

har kim yetarli darajada berilgan vazifaga qaratishilishi va

insoniy munosabatlarni qadrlashi lozim. 

E`tiboringiz uchun rahmat !