Mavzu: buyuk mutaffakkirlarning pedagogik imidj bo`yicha qarashlarini o`rganish

MAVZU:BUYUK MUTAFFAKKIRLARNING PEDAGOGIK IMIDJ BO`YICHA QARASHLARINI O`RGANISH.

Eng qadimgi davrlardan XII asrgacha bo‘lgan davrlarda o‘qituvchi – ustoz, shogird va ularning jamiyatdagi o‘rni

Eng qadimgi davrlardayoq mudarrislar (o'qituvchilar) ta’lim va tarbiyaning samarali ta’sir usullarini qidirib topib, hayotga tatbiq eta boshlaganlar.
Buning natijasida eramizdan oldingi davrlardayoq ta’lim-tarbiyaning samaradorligiga erishilishi uchun o‘qi- tuvchiga boigan talablar kuchayib bordi. O‘qituvchi mahoratini takomillashtirish yuzasidan turli g‘oyalar, nazariya va tavsiyalar paydo bo‘ia boshladi.

“Avesto”

“Avesto”da ta’kidlanadiki, bilim va tarbiya hayotning eng muhim tirgagi bo‘lib hisoblanadi. Har bir yoshni shunday tarbiyalash zarurki, u avvalo yozishni o‘rganish asosida bilim olishi kerak, so‘ngra esa odob-axloqi bilan eng yuksak pog‘onaga ko‘tarilsin.
“Avesto”da bolalarni o'qitish va tarbiyalash qoidalari quyidagi tartibda tavsiya etilgan:
diniy va axloqiy tarbiya;
jismoniy tarbiya;
o‘qish va yozishga o'rgatish.
Kohin muallimlari oqsoqollar Kengashi tomonidan tanlanib, qat’iy belgilangan qoidalar asosida yoshlarga ta’lim va tarbiya berishgan.
Maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan muallimlar bolalarni 7 yoshidan boshlab, diniy tarbiyaga asoslangan maktablarga jalb qilishgan.
Maktablarda “muqaddas yashil ko‘ylak” kiydirish marosimi o‘tkazilgach, kohin muallimlar bolalarni “Avesto”da keltirilgan madadkor kuchlarni ulug‘lovchi ezgulik va yaxshilik ma’budasiga sig‘intirishgan.

Sharq donishmandlari va mutafakkirlaridan Al- Xorazmiy, Abu Nasr Farobiy, Ibn Sino va boshqalarning ijodiy meroslarida ustoz, mudarrislar va ularga qo‘yiladigan talablar haqida

Abu Nasr Forobiy. (873-930)

O'rta Osiyo xalqlari madaniyatini rivojlantirishga ulkan hissa qo'shgan olimdir. Forobiy arifmetika, geometriya, astronomiya va musiqani muhim tarbiyaviy fanlar deb atadi.
Forobiy talimotiga ko‘ra, ta’lim-tarbiya jarayoni tajribali va bilimli o‘qituvchilar tomonidan tashkil etilishi, boshqarilib turilishi va ma’lum maqsadlarga yo‘naltirilgan boiishi lozim, chunki “har bir bola o‘zicha narsa va hodisalarni bila olmaydi hamda baxtga erisholmaydi. Unga buning uchun o'qituvchi lozim’

Ta’lim va tarbiya berishda

“...ustoz shogirdlariga qattiq zulm ham, haddan tashqari ko‘ngilchanlik ham qilmasligi lozim. Chunki ortiqcha zulm, shogird dilida ustozga nisbatan nafrat uyg‘otadi, bordiyu ustoz juda ham yumshoq ko‘ngilli bo‘lsa, shogird uni mensimay qo‘yadi va u beradigan bilimdan sovib qoladi. Shuning uchun o’qituvchi bolalaming fe’l-atvoriga qarab ta’lim-tarbiyaning “qattiq” yoki “yumshoq” usullaridan foydalanishi mumkin” deydi.

Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy. (973 - 1048)

Аhmad al-Farg`oniy

* 1986 yilda nashr qilingan O`zbekiston taqvimi (288-bet) da qiziqarli maʼlumot berilgan. U «Toshga bitilgan xarita” sarlavhali kichik maqolaga jamlangan. Shu maqolani to`liq keltiramiz. «Qirg`izistondagi O`sh pedagogika institutining filolog olimi Lutfullo Jusupahmatov Oloy vodiysiga qilingan ekspeditsiya vaqtida odam yashamaydigan baland tog`da toshga dumaloq muxr uyib tushirilganini eshitdi. Haqiqatan 4,5 ming metr balandlikdagi qoyatoshda roppa-rosa to`rtga bo`lingan doira chiziq ichida halqachalar, chiziqlar ko`zga tashlanib turardi. Yo`sinlar tagidan yana 17 ta shunday tasvir chiqdi. Xar bir doira kompozitsiyasi o`ziga xos. Geograf olim K. Matikyev topilma aylana jahon xaritasi ekanini topdi. Bolkon va Apennin, Tyanshan va Pomir, Sharki-Janubiy va O`rta Osiyo, Oloy tizmalari... aniq chizilgan. Mutaxassislar toshga o`yilgan xaritaning asl nusxasi IX asrda yashab ijod qilgan osiyolik mashhur matematik, astronom Muxammad ibn Muso Xorazmiyga tegishli deyishmoqda.Lekin toshga eski arab alifbosida tarixchilarga nomaʼlum Lasur Aalim ibn nomi yozilgan”.

• * 1986 yilda nashr qilingan O`zbekiston taqvimi (288-bet) da qiziqarli maʼlumot berilgan. U «Toshga bitilgan xarita” sarlavhali kichik maqolaga jamlangan. Shu maqolani to`liq keltiramiz. «Qirg`izistondagi O`sh pedagogika institutining filolog olimi Lutfullo Jusupahmatov Oloy vodiysiga qilingan ekspeditsiya vaqtida odam yashamaydigan baland tog`da toshga dumaloq muxr uyib tushirilganini eshitdi. Haqiqatan 4,5 ming metr balandlikdagi qoyatoshda roppa-rosa to`rtga bo`lingan doira chiziq ichida halqachalar, chiziqlar ko`zga tashlanib turardi. Yo`sinlar tagidan yana 17 ta shunday tasvir chiqdi. Xar bir doira kompozitsiyasi o`ziga xos. Geograf olim K. Matikyev topilma aylana jahon xaritasi ekanini topdi. Bolkon va Apennin, Tyanshan va Pomir, Sharki-Janubiy va O`rta Osiyo, Oloy tizmalari... aniq chizilgan. Mutaxassislar toshga o`yilgan xaritaning asl nusxasi IX asrda yashab ijod qilgan osiyolik mashhur matematik, astronom Muxammad ibn Muso Xorazmiyga tegishli deyishmoqda.Lekin toshga eski arab alifbosida tarixchilarga nomaʼlum Lasur Aalim ibn nomi yozilgan”.

Abu Ali ibn Sino (980-1037)

Mudar­rislarga faoliyatda muvaffaqiyatga erishish garovi bo‘lgan quyidagi tavsiyalami beradi:

Abul-Qosim Mahmud Ibn Umar Az-Zamaxshariy (1075-1144)