Mavzu: Endokrin tizim

Mavzu: Endokrin tizim.

Reja:

1.Ichki sekretsiya bezlari haqida umumiy ma’lumot

2.Gipofiz bezi

3.Epifiz bezi

4.Qalqonsimon bez

5.Qalqonsimon orqa bezlari

6.Buyrak usti bezi

7.Me’da osti bezilari va endokrin qismi.

Ichki sekretsiya - organizmdagi har xil aʼzo va toʻqimalarning qonga yoki toʻqima suyuqligiga maxsus moddalar ishlab chiqarishi. Odatda, Ix. bezlari (endokrin bezlar) deganda maxsus fiziologik faol moddalar — gormonlarni sintezlab, organizmning bevosita ichki muhiti — qon va toʻqima suyuqligʻiga chiqaruvchi bezlar tushuniladi. I.s. bezlariga gipofiz, qalqonsimon bez, qalqonsimon bez yonidagi bezchalar, buyrak usti bezlari, meʼda osti bezining orolcha (ink-retor) qismi, jinsiy bezlarning bir qismi, shuningdek, epifiz (gʻurrasimon bez), ayrisimon bez (timus) kiradi. I.s. bezlarining hammasi bir-biriga chambarchas bogʻliq boʻlib, yagona funksional sistemani tashkil etadi, uning faoliyatini nerv sistemasi boshqaradi. Gipofiz I.s. bezlari orasida alohida oʻrin tutadi. I.s. bezlaridan chiqadigan gormonlar organizmning turli aʼzo va sistemalarini bir-biriga bogʻlaydi, organizm funksiyalarining gumoral yoʻl bilan (suyuqliklar vositasi b-n) boshqarilishida qatnashadi. I.s. bezlarining asosiy vazifasi moddalar almashinuvi, oʻsish, jismoniy taraqqiyot va balogʻatga yetishni boshqarishdan iborat.

2.Gipofiz bezi

• Gipofiz (lotincha: hypophysis — oʻsiq), bosh miyaning pastki ortigʻi — odam va umurtqali hayvonlar inki sekresiya bezlaridan biri; u kalla suyagi asosidagi turk egarida joylashadi boʻlib, gipofizar oyoqcha deb atalgan maxsus tuzilma orqali bosh miya bilan birikkan. Moddalar almashinuvi, shuningdek, boshqa ichki sekresiya bezlari faoliyatini boshkaradigan bir qancha peptid gormonlar ishlab chiqaradi. Vazni 0,5—0,6 g. Gipofizning oldingi, oʻrta va orqa boʻlagi bor. Oldingi boʻlak butun bezning 70% ni tashkil etadi, u qon tomirlari juda koʻp boʻlgan zich bezsimon toʻqimadan iborat. Bu boʻlak boshqa bezlarga qaraganda gormonlar hosil qilish jihatidan eng faol hisoblanadi. U 7 xil gormon ajratadi; bular orasida organizmni oʻstiradigan gormon bor, u toʻqimalarda yuz beradigan biokimyoviy jarayonlarga bevosita taʼsir koʻrsatadi; Gipofizning boshqa gormonlari ichki sekresiyaning boshqa bezlari orqali taʼsir etadi. Shu bois ular tropgormonlar (yun. tropos — yoʻnalish) deb nomlanadi. Bularga buyrak usti bezlari poʻstlogʻining faoliyatini stimullovchi adrenokortikotrop; qalqonsimon bez faoliyatiga taʼsir qiluvchi tireotrop; jinsiy bezlarga taʼsir qiluvchi gonadotrop; sut bezlari funksiyasini stimullovchi prolaktin va b. kiradi.