REJA: - Ichki sekresiya bezlarining umumiy tavsifi.
- Gormonlarning fiziologik ahamiyati
- Gipofiz
- Gipotalamo-gipofizar tizimi.
- Gipotalamo-adenogipofiz tizimi.
- Qalqonsimon bez ichki sekresiyasi
- Foydalanilgan adabiyotlar.
Ichki sekresiya bezlarining umumiy tavsifi - Organizmdagi hamma bezlar ikki guruhga bo’linadi. Birinchi guruhdagi bezlar o’zlarida hosil bo’lgan moddalarni yo tana a’zolari bo’shlig’iga, yoki tashqi muhitga suyuqlik chiqarish yo’llari orqali ajratib chiqaradi. Bunday bezlar tashqi sekresiya (ekzokrin) bezlari deb ataladi (so’lak, me’da-ichak, ter bezlari). Lekin organizmda boshqa turdagi bezlar, ya’ni ikkinchi guruhga mansub bo’lgan bezlar ham mavjud. Ularning suyuqlik chiqarish yo’llari bo’lmaydi va bunday bezlar o’zlarida hosil bo’lgan biologik faol moddalarni-gormonlarni bevosita qonga ajratib chiqaradi, qon esa ularni organizmning kerakli turli qismlariga yetkazib beradi. Bunday bezlar ichki sekresiya (endokrin) bezlari deb ataladi
- rasm. Odam tanasida ichki sekresiya
- bezlarining joylashuvi.
- 1-epifiz, 2-gipofiz, 3-qalqon oldi bezi, 4-jigar, 5-o’n ikki
- barmoq ichak, 6-buyrakning po’st qismi, 7-moyak,
- 8-qalqonsimon bez, 9-ayrisimon bez, 10-me’da,
- 11-buyrak usti bezi, 12-me’da osti bezi, 13-tuxumdon
Gormonlarning fiziologik ahamiyati - 1. Gormonlar organizm funksiyalarning boshqarilishida ishtirok etadi. Odam organizmida ikki boshqarish mexanizmlari mavjud-asab va endokrin. Bu mexanizimlar o’zaro bog’langan bo’lib yagona neyroendokrin boshqarilishini tashkil qiladi.
- 2. Gormonlar organizmni tashqi va ichki muhiti o’zgarishiga qarab moslashtiradi. Masalan, giperglikemiya (qonda glyukoza miqdorining oshib ketishi) me’da osti bezi gormoni – insulin sekresiyasini kuchaytiradi, buning natijasida qondagi glyukoza miqdori me’yorga qaytadi.
3. Gormonlar organizm ichki muhitining doimiyligini saqlab turishga ishtirok etadi. Masalan, qonda glyukoza miqdorining kamayishi (gipoglikemiya) oqibatida buyrak usti bezining mag’iz qavatidan ko’p miqdorida adrenalin gormoni ishlab chiqariladi. Bu gormon jigarda glikogenolizni (glikogenni glyukozaga aylanishi)ni kuchaytirib, qonda glyukoza miqdorini me’yorga keltiradi. - 3. Gormonlar organizm ichki muhitining doimiyligini saqlab turishga ishtirok etadi. Masalan, qonda glyukoza miqdorining kamayishi (gipoglikemiya) oqibatida buyrak usti bezining mag’iz qavatidan ko’p miqdorida adrenalin gormoni ishlab chiqariladi. Bu gormon jigarda glikogenolizni (glikogenni glyukozaga aylanishi)ni kuchaytirib, qonda glyukoza miqdorini me’yorga keltiradi.
- Shunday qilib, organizmda gormonlar morfogenez (o’sish va rivojlanish) moddalar almashinuvchi va gomeostaz (organizm o’z ichki muhiti tarkibini doimo bir xilda saqlab turishi) jarayonlariga ta’sir etadi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: |
