Mavzu: Iqtisodiy xavfsizlik: mazmun, mohiyat, milliy manfaat

Mavzu:

Iqtisodiy xavfsizlik: mazmun, mohiyat, milliy manfaat

REJA:

1

• Xavfsizlik tushunchasi va uning mazmun-mohiyati;

2

• Xavfsizlikka tahdid va uning namoyon bo`lish shakllari;

3

• Iqtisodiy xavfsizlik va uning milliy xavfsizlik tizimida tutgan o`rni

4

• Iqtisodiy xavfsizlik ko`rsatkichlari.

1. Iqtisodiy xavfsizlikning mohiyati, tarkibiy elementlari
Milliy xavfsizlikning muhim tarkibiy qismi, uni ta'minlashning eng muhim sharti yoki omili, ko'rsatkichi iqtisodiy xavfsizlikdir. «Iqtisodiy xavfsizlik» tushunchasi eng umumiy tarzda mamlakatning moddiy va nomoddiy, qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan iqtisodiy salohiyatini ifodalaydi.
Iqtisodiy xavfsizlik tamoyillari sifatida ijtimoiy-iqtisodiy tizim ahvolining quyi chegarasini ifodalovchi ko'rsatkichlar qo'llaniladi. Mazkur quyi chegaralardan past ko'rsatkichlarda iqtisodiy tizim uchun tahdidlar vujudga keladi, hatto bu tizimning buzilishi, degradatsiyasi yuz bera boshlaydi. Ushbu quyi chegarani va uning miqdoriy o'lchamlarini aniqlash, belgilash uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim bo'ladi:

• milliy iqtisodiyot hamda iqtisodiy tizim faoliyatining asosiy sharoitlarini o'rganish va ularni tavsiflovchi ko'rsatkichlarni aniqlash;
• milliy iqtisodiyotni tanglikka va beqarorlikka olib keluvchi omillarni aniqlash;
• turli tanglik, xavfli holatlar yuzaga kelishining tartibi va imkoniyatlarini baholash;
• xavfsizlik va barqarorlikni saqlashga xavf soluvchi tahdidlarning oldini olish yo'llarini aniqlash.

2. Iqtisodiy xavfsizlikning namoyon bo'lish shakllari va ko'rsatkichlari
Iqtisodiy adabiyotlarda xavfsizlik xo'jalik faoliyati sohalarida yuzaga kelishi nuqtayi nazaridan asosan uch yo'nalish, ya'ni ishlab chiqarish-xo'jalik, xo'jalik-iste'mol va moliyaviy sohalar bo'yicha turkumlanadi. Ushbu uch yo'nalish barcha mamlakatlar uchun umumiy bo'lgani bilan, ayrimlari uchun qo'shimcha yo'nalishlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Iqtisodiy xavfsizlikning namoyon bo'lish shakllarini uning subyektlari va obyektlari nuqtayi nazaridan turkumlash mumkin. Iqtisodiyot subyektlari nuqtayi nazaridan iqtisodiy xavfsizlik quyidagi shakllarda namoyon bo'ladi:
- shaxsning iqtisodiy xavfsizligi;
- korxona (firma)ning iqtisodiy xavfsizligi;
- davlatzing iqtisodiy xavfsizligi.

• Shaxsning iqtisodiy xavfsizligi uning hayotiy manfaatlarining, ya'ni yashash va shaxsiy dahlsizlik, erkin mehnat qilish, tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanish, mulkdor bo'lish, hayotiy iste'mol ehtiyojlarini qondirish, salomatligini saqlash, bilim olish va kasbga ega bo'lish, qariganda va mehnat layoqatini yo'qotganda ijtimoiy ta'minot olish huquqlarining himoyalanganligini ifodalaydi.

3. Davlat tomonidan iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash maqsadi va vazifalari
Davlatning iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha faoliyati quyidagilami o'z ichiga oladi:
- mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimi hamda davlatning barqarorligiga xavf tug'diruvchi omillarni aniqlash va monitoring qilish;
- ushbu omillarning zararli, salbiy ta'siriga barham berish yoki yumshatishga qaratilgan iqtisodiy siyosatni shakllantirish va institutsional o'zgarishlarni amalga oshirish.
Davlat iqtisodiyotini tartibga solishning quyidagi yo'nalishlarida ham faoliyat yuritiladi:
- iqtisodiyotdagi jarayonlarni obyektiv, keng qamrovli monitoringi, shu jumladan, shaxs, davlat va jamiyatning muhim hayotiy manfaatlariga ichki hamda tashqi tahdidlarni aniqlash va prognozlashtkish uchun axborotlar bazasini yaratish;

• - iqtisodiy manfaatlarga tahdidlarning oldini olish va salbiy oqibatlarini yengish hamda barham berish bo'yicha jarima va uzoq muddatli chora-tadbirlar kompleksini ishlab chiqish.
• Bunda davlatning iqtisodiy xavfsizlik strategiyasini amalga oshirish bo'yicha faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish chora-tadbirlarining natijalari baholanadi.

4. O'zbekistonda iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlashning ustuvor yo'nalishlari
Mamlakatda iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash uzoq muddatli strategik vazifa hisoblanadi. Bu vazifani amalga oshirish uchun iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash davlat strategiyasi, ya'ni doktrinasini ishlab chiqish va qabul qilish zarur bo'ladi. Ushbu davlat strategiyasi oliy milliy davlat manfaatlariga javob bera olishi kerak.
Iqtisodiy xavfsizlik davlat strategiyasida erishiladigan pirovard maqsad va uni amalga oshirish bosqichlari o'z ifodasini topishi lozim. Shu davrda iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlashning kafolati bo'lgan davlatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat bo'ladi:
-xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha xo'jalik va siyosiy xarakterdagi qarorlarni qabul qilish;

• -ijtimoiy jarayonlarni boshqarish mexanizmiga tahdidlar-ning paydo bo'lganligi to'g'risida signal beruvchi indikatorlarni kiritish;
• - iqtisodiy tahdidlarni yumshatish, bartaraf etish, neytral-lashga qaratilgan samarali chora-tadbirlarni ishlab chiqishni amalga oshirish.
• Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash konsepsiyasi doimo uzoq muddatli milliy davlat manfaatlariga asoslanadi.

E’tiboringiz uchun rahmat !!!