Mavzu: Nafas tizimi azolari va kasalliklari
Download 335.12 Kb. Pdf ko'rish
|
2 5296444152056136167
- Bu sahifa navigatsiya:
- Document Outline
|
Mavzu:Nafas tizimi azolari va kasalliklari Nafas Nafas (respiratio) — atmosfera havosidan organizmga kislorodning tushishini ta’minlab beruvchi, uning tarkibidagi organik moddalami biologik oksidlanishda qo‘llanilishi va organizmdan karbonat angidridning chiqarilish jarayonlari majmuidir. Biologik oksidlanish natijasida hujayralarda quw at (energiya) yuzaga keladi va natijada organizmning hayot faoliyati ta’minlanadi. Bu jarayon metabolizmning so‘nggi mahsulotlari, jumladan, ular guruhiga kiruvchi karbonat angidrid organizmdan chiqarib yuborilgan sharoitdagina me’yor darajasida kechadi Nafas olish tizimini ikkita asosiy qismga boʻlish mumkin: yuqori nafas yo’llari va pastki nafas yo’llari. Yuqori nafas yoʻllari: A. Burun: Burun havo uchun asosiy kirish nuqtasidir. U kiruvchi havoni filtrlaydi, isitadi va namlaydi, respiratorli infeksiyalar xavfini kamaytiradi. B. Burun boʻshligʻi: Burun ichidagi bu boʻshliqda chang va patogenlarni ushlab turadigan va olib tashlaydigan siliya va shilliq hosil qiluvchi hujayralar deb ataladigan mayda tuklarga oʻxshash tuzilmalar mavjud. C. Farenks: Farenks nafas olish va ovqat hazm qilish tizimlari uchun umumiy oʻtish joyi boʻlib xizmat qiladi. Burun boʻshligʻi va ogʻizni halqum (ovoz qutisi) bilan bogʻlaydi. Pastki nafas yoʻllari . Halqum: halqum tovush paychalarini oʻz ichiga oladi va nutq ishlab chiqarishda hal qiluvchi rol oʻynaydi. Shuningdek, u oziq-ovqat va suyuqliklarning havo yoʻliga kirishiga toʻsqinlik qiluvchi himoya mexanizmi sifatida ishlaydi. B. Traxeya: Koʻpincha nafas trubkasi deb ataladi, traxeya xalqumdan oʻpkaga havo oʻtkazadigan naychadir. Uning devorlari begona zarralarni olib tashlash uchun siliya va shilliq hosil qiluvchi hujayralar bilan qoplangan. C. Bronxlar va bronxiolalar: traxeya ikkita bronxga boʻlinadi, ular keyinchalik kichikroq bronxiolalarga boʻlinadi. Ushbu naychalar havoni oʻpkaga chuqur oʻtkazadi. D. Oʻpka: juft oʻpka nafas olish tizimining markaziy organlaridir. Ular gaz almashinuvi sodir boʻladigan alveolalar deb ataladigan millionlab mayda havo qoplaridan iborat. E. Diafragma: oʻpka ostida joylashgan mushak qatlami, diafragma nafas olish jarayonida hal qiluvchi rol oʻynaydi. U qisqarganda koʻkrak boʻshligʻi kengayib, havo oʻpkaga tortiladi. Nafaz azolari kasalliklari Bronxftlar O’tkir bronxit (bronchitis acuta) aksariyat hollarda o’tkir respirator kasalliklar (O’RK), xususan, o’tkir respirator virusli infeksiyalaming (O’RVI) belgisi ko’rinishida namoyon bo’ladi va nafas a’zolari o’tkir nospetsifik kasalliklarining 20 – 25 % ni tashkil etadi. Klinik manzarasi. O’tkir bronxitning klinik namoyon bo’lishi ko’p hollarda oldinroq yuzaga kelgan o’tkir respirator kasallik belgilari bilan qo’shilib ketadi (subfebril yoki nisbatan yuqori bo’lgan isitmalash, tumov, lohaslik va darmonsizlik) yoki ular bilan bir vaqtda namoyon bo’ladi. Bemorlami to’sh ortida qirilish hissi, aksariyat hollarda quruq yoki qiyin ajraluvchi kam balg’amli yo’tal bezovta qiladi. Ba’zan yo’tal xurujlarini tez-tez takrorlanishi natijasida yuzaga keladigan mushaklar taranglashishi ko’krakning pastki va qorinning yuqori qismidagi og’riqlarga sabab bo’lishi mumkin. Kasallikning 2—3 kuni yo’tal yumshab shilliqli yoki shilliqli-yiringli balg’am ajrala boshlaydi. Agarda o’tkir bronxit asoratsiz kechsa bemorlarda hansirash kuzatilmaydi. Nafas olish sonining tezlashishi o’ta kichik bronxlar yoki bronxiolalar (bronxiolit) zararlanganda kuzatilib bronxoobstruktiv sindrom qo’shilganligidandalolat beradi. Bronxial astma (asthma bronchiale) surunkali kechuvchi allergik kasallik bo‘lib, unga bronxlaming o‘zgargan (turli immunologik va immunologik bo’lmagan mexanizmlar ta’siri qibatida) reaktivligi xos. Uning asosiy klinik belgisi bo‘g‘ilish ximijlaridir. Bronxial astma aholi orasida ko‘p uchraydigan kasalliklar guruhiga kiradi. Turli ma’lumotlarga ko’ra Yevropa va Amerika mamlakatlarida aholining 3—7 % ushbu kasallikka chalinga Bronxial astmaga chalingan bemorlaming bronxlaridagi o’zgarishlar asosida organizmning sensibilizatsiyasi yotadi. Bunda anafilaksiya turida kechuvchi va reagenli antitelalar bilan bog’langan, IgE sinfiga mansub I (tezkor) tipdagi allergik reaksiyalar katta ahamiyatga ega. Bu antitelalar bronxlaming shilliq osti asosidagi semiz hujayralarda joylashgan. Allergenlar bronxlarga qayta tushganda ular semiz hujayralardagi reagenli antitelalar bilan bog’lanib bronxospazm, bronxlaming shilliq qavati gipersekretsiyasi va shishga olib keluvchi biologik aktiv moddalar – gistamin, anafilaksiyaning sekin javob bemvchi substansiyasi va boshqalar ozod bo’lishiga sabab bo’ladi. Bronxial astma patogenezining immun halqasiga 1П (immunkompleks) va IV tipdagi (sekinlashgan gipersezuvchanlik) allergik reaksiyalar ham qo’shiladi Zotiljamlar (pneumoniae) bir-biridan etiologiyasi, patogenezi, morfologik xususiyatlari bilan farqlanuvchi o’pkanining yallig’lanishli kasalliklar guruhidir. Zotiljamlar ichki a’zolaming eng ko’p tarqalgan kasalliklaridan biri hisoblanadi va ulami turli tabiatli mikroorganizmlar chaqiradi Patogenezi. Kasallik bir tomondan superinfeksiya yoki mikroorganizmning yuqori virulentligi, ikkinchi tomondan immunitetning susayishi oqibatida paydo bo’ladi. Mikroorganizmlar o’pka to’qimasiga quyidagi to’rt yo’ldan biri orqali kiradi nafas olganda, og’iz yoki burun halqumdan aspiratsiya, yallig’lanishni uzoqda joylashgan o’chog’idan gematogen, limfogen (qo’shni a’zolardan). Zararlanish eng ko’p ingalyatsiya orqali yuzaga keladi. Zotiljamning patogenezida infeksiyaga qarshi himoyaning hujayra mexanizmi buzilishlari, bronxlar va o’pka respirator tizimining interoretseptorlar apparatiga bakterial floraning ta’siri muayyan rol o’ynaydi. Xavfli o’smalar ichida yetakchi o’rinni egallovchi о‘pka raki, yetilmagan epiteliya to’qimalaridan tuzilgan o’smadir. O’pka raki bronxlami qoplovchi epiteliysidan yoki ular devori shilliq bezi epiteliyasidan (bunday o’sma bronxogen rak deb nomlanadi) paydo bo’lishi mumkin. Shuningdek, alveolalar va bronxiolalar epiteliyasidan ham o’pka raki rivojlanadi. Bimday holda «asl o’pka (bronxoalveolyar) raki» to’g’risida gap boradi. Yuqoridagilardan tashqari ikkilamchi yoki metastatik rak ham farqlanadi. So’nggi holatda boshqa a’zoda joylashgan birlamchi o’smaning rak hujayralari qon yoki limfa oqimi bilan o’pkaga tushib u yerda ko’paya boshlaydi Etiboringiz uchun rahmat Document Outline
Download 335.12 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|