mavzu: ochiq tizimlar termodinamikasi asoslari


Download 413.24 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/2
Sana05.01.2022
Hajmi413.24 Kb.
#213078
  1   2
Bog'liq
9-amaliy mashgulot



9-MAVZU: OCHIQ TIZIMLAR TERMODINAMIKASI ASOSLARI 

(amaliy, 4 soat) 

           Ma’lumki,  termodinamikaning  birinchi  qonuni  yopiq  sistemalarda 

energiyaning aylanish va saqlanish qonuni bo’lib, materiyaning aba diyligini hamda 

uning  yo’qolmasligini  ifodalaydi.  Ikkinchi  qonuni  esa  berk  sistemalarda 

entropiya(tartibsizlik)ning  uzluksiz  ravishda  oshib  borishini  anglatib,  quyidagicha   

ifodalanadi: 

T

Q

S



                (1) 

bu  yerda 

Q

-  sistemaga  berilgan  issiqlik  miqdori,  T  –  esa    absolyut 



temperatura.  

Entropiya  qonuni  1865  yilda  Klauzius  tomonidan  ochildi,  keyinchalik  bu 

qonunga  Bolstman  statistik  ma’no  berdi.  Unga  ko’ra,  “sistemaning  entropiyasi 

ehtimolligi  kichik  bo’lgan  holatdan  entropiyasi  yuqori  bo’lgan  holatga  o’tishga 

intiladi”.  

Bu qonun uzoq yillar davomida fizikaviy, kimyoviy, biologik, kosmologik va 

boshqa  bir  qator  masalalarni  yechishda  katta  ahamiyatga  ega  bo’ldi.  Lekin,  o’z 

davrida  bu  qonunning  biosfera  kabi  ochiq  va  chegaralanmagan  tizimlar  uchun 

qo’llash  ba’zida  noto’g’ri  xulosalarga  olib  keldi.  Bunga  misol  qilib  “koinotning 

issiqlik o’limi” haqidagi qarashlarni aytish mumkin. Lekin, hozirgi zamon fizikasiga 

binoan  koinot  ochiq  tizimdir  va  sistema  xususiyatlariga  qarab,  uning  entropiyasi 

oshishi yoki kamayishi mumkin. Bundan entropiya qonuni tabiatdagi jarayonlarni 

tushuntira  olmaydi,  degan  xulosaga  kelmaslik  lozim.  Faqatgina,  yopiq  sistemalar 

uchun yaratilgan entropiya qonuniga tegishli o’zgartirishlar kiritgan holda uni ochiq 

sistemalarga tadbiq etish kerak.    

Ma’lumki  klassik  mexanika  qonunlari  XX  asr  boshlariga  kelib  yorug’lik 

tezligiga yaqin tezliklarda harakatlanuvchi zarralar, o’lchamlari va massalari juda 

kichik  bo’lgan  mikroskopik  jismlarning  harakatini  tushuntira  olmaganligi  uchun,   

relyativistik  mexanika  hamda  kvant  mexanikasining  yaratilishiga  olib  keldi. 

Natijada klassik mexanika qonunlari zamonaviy mexanika qonunlarining  xususiy 

holiga aylanib qoldi. 

  

Klassik termodinamika qonunlari ham ochiq va statsionar (xususan biologik) 



tizimlarda  boradigan    muhim  termodinamik  jarayonlarni  tushuntira  olmaganligi 

sababli, nomuvozanat tizimlar termodinamikasining yaratilishiga sabab bo’ldi. O’z-

o’zidan 

klassik 


termodinamika 

qonunlari 

nomuvozanat 

tizimlar 

termodinamikasining  xususiy  holiga  aylanib  qoldi.  Quyidagi  jadvalda  klassik 

mexanika va termodinamikaning qo’llanish chegaralari keltirilgan.(1-jadval) . 

 


Download 413.24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling