Mavzu: roman-german tillari taraqqiyoti tarixining yangi davridagi asosiy tarixiy voqealari

MAVZU: ROMAN-GERMAN TILLARI TARAQQIYOTI TARIXINING YANGI DAVRIDAGI ASOSIY TARIXIY VOQEALARI

REJA:
1.Romano german guruhining tillari.
2.Romantik xalqlar tili guruhi
3.Romantik tillar va lahjalar

Romano german guruhining tillari. Romantik xalqlar tili guruhi

- (lotincha romanus Roman). Lotin, rumin, ispan, portugal tillaridan olingan tillar. asosan Evropaning janubida gaplashadigan eski frantsuz tili. Rus tiliga kiritilgan chet el so'zlari lug'ati. Chudinov A.N., 1910. ... ... Rus tilidagi xorijiy so'zlar lug'ati
ROM TILLARI. Ushbu atama so'zlashuvchi lotin tilidan rivojlangan ozmi-ko'pmi bir hil tuzilishga ega bo'lgan tillar guruhi sifatida tushuniladi. (qarang, Vulgar Lotin deb atalmish) u muomalada bo'lgan Rim imperiyasining o'sha joylarida. Lotin tili. da… … Adabiy entsiklopediya
- (lotincha romanus Roman) lotin tilidan rivojlangan hind-evropa oilasining turdosh tillari guruhi: ispan, portugal, katalon, galis tili; Frantsuz, oksit; Italyan, sardiniya; Romansh; Rumin, ... ... Katta ensiklopedik lug'at
Romantik tillar - romantik tillar - lotin tilidan kelib chiqishi umumiyligi, umumiy rivojlanish qonuniyatlari va tarkibiy umumiylikning muhim elementlari bilan bog'langan hind-evropa oilasi (qarang. Hind-evropa tillari) guruhlari. "Romanesk" atamasi ... ... ga qaytadi. Lingvistik ensiklopedik lug'at
- (lotincha romanus Roman) hind-evropa oilasiga mansub turdosh tillar guruhi (qarang. hind-evropa tillari) va lotin tilidan olingan. Ma'ruzachilarning umumiy soni i. 400 milliondan ortiq odam; davlat tillari ... ... Buyuk Sovet Entsiklopediyasi
- (lotincha romanus Roman), lotin tilidan rivojlangan hind-evropa oilasining turdosh tillari guruhi: ispan, portugal, katalon, galis tili; Frantsuz, oksit; Italyan, sardiniya; Romansh; Rumin, ... ... entsiklopedik lug'at
Italiyada keng tarqalgan lotin tilidan (lingua latina rustica) va rimliklar bosib olgan turli viloyatlardan kelib chiqqan tillar: Galliya, Ispaniya, Rhetiya va Dakiya qismlari. Lingua latina rustica (Lotin qishlog'i) birinchi bo'lib ... yilda paydo bo'lgan ... F.A.ning ensiklopedik lug'ati. Brokhaus va I.A. Efron
Hind-evropa oilasiga mansub va uning tarkibiga kiruvchi tillar. Romantik tillarga frantsuz, italyan, ispan, portugal, rumin, moldaviya, provans, sardiniya, kataloniya, reto-romans, makedoniya rumin ... kiradi. Tilshunoslik terminlari lug'ati
- (Lotin romanus Roman) Lotin tilining so'zlashuv shakli (xalq, vulgar, lotin deb ataladigan) asosida rivojlangan hind-evropa tillari guruhi, Rim istilolari munosabati bilan Iberiya yarim orolidan Evropada tarqaldi ... ... Etimologiya va tarixiy leksikologiya bo'yicha qo'llanma
Romantik tillar - (romantik tillar), bolalar tillari. Lotin, taxminan gapirish. 500 million kishi Evropada, Shimoliy. va Yuj. Amerika, Avstraliya va boshqa qit'alardagi ba'zi mamlakatlarda. Parchalanish mavjud. ushbu tillarning soni haqida fikrlar, chunki savol ... Xalqlar va madaniyatlar
Kitoblar
Romantika tillari va shevalari, Tomashpolskiy Valentin Iosifovich. Qo'llanma romantik nutqning turlari va ularning qisqacha tavsifi to'g'risida to'liq tushuncha beradi. Romantik tillar, dialektlar, shuningdek eng muhim subdialektlar va dialektlar Ingliz tili german tillari deb nomlangan keng tarqalgan va katta guruhga kiritilgan. Ushbu maqolada biz uni batafsil ko'rib chiqamiz. O'z navbatida, ushbu filial hattoki yirikroq - hind-evropa tillariga kiritilgan. Bularga german tilidan tashqari, boshqalar - xet, hind, eron, arman, yunon, kelt, roman, slavyan va boshqalar kiradi. Shunday qilib hind-evropa tillari keng assotsiatsiyadir.
Biroq, bizni qiziqtiradigan oila o'z tasnifiga ega. German tillari quyidagi 2 kichik guruhga bo'linadi: shimoliy (Skandinaviya deb ham yuritiladi) va g'arbiy. Ularning barchasi o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Ba'zan roman-german tillari ajralib turadi. Bularga German va Romanesk (lotin tilidan kelib chiqqan) kiradi.
G'arbiy german tillari
G'arbiy german tiliga golland, friz, yuqori nemis, ingliz, flamand, bur, yiddish kiradi.
Aksariyat qismi - Shimoliy Irlandiya, Shotlandiya, Angliya, shuningdek AQSh, Yangi Zelandiya, Avstraliya, Kanada uchun ingliz tili ularning ona tili hisoblanadi. Bundan tashqari, u rasmiy aloqa vositasi sifatida Pokiston, Hindiston, Janubiy Afrikada tarqatiladi.
Frizian shimoliy dengizda mashhur bo'lib, Frizlandiya orollari aholisi tomonidan gaplashadi. Uning adabiy xilma-xilligi G'arbiy Friz lahjalariga asoslangan.
Avstriya, Germaniya va Shveytsariya aholisining ona tili yuqori nemis tilidir. Bundan tashqari, Germaniya mamlakatining shimoliy hududlarida shahar aholisi adabiy sifatida foydalanadi. Ushbu hududlarda yashovchilar hali ham Platdeutsche yoki o'rta nemis tilida so'zlashadigan maxsus lahjada past nemis tilida gaplashadilar. Unda xalq fantastikasi yaratilgan.
Gollandiyaliklar Gollandiya xalqiga xosdir.

Zamonaviy german tillariga Boer kiradi, aks holda "afrikaans" deb nomlanadi, u Janubiy Afrikada katta hududda gapiriladi. Golland tiliga yaqin bo'lgan bu tilda 17-asrda o'z vatanini tark etgan gollandiyalik mustamlakachilarning avlodlari bo'lgan afrikaliklar yoki burlar gaplashadi.
Flemishcha unga juda yaqin. Bu uning shimoliy qismida, shuningdek Gollandiyada (ba'zi hududlarda) gapiradi. Flaman tili frantsuz tili bilan birga Belgiyada rasmiy aloqa vositasidir.
Yahudiy tili - X-XII asrlarda rivojlangan, Sharqiy Evropa yahudiylari gaplashadigan til. Uning asosida O'rta yuqori nemis lahjalari joylashgan.

Shimoliy german tillari
Shimoliy german tillariga quyidagi german tillari kiradi: farer, island, norveg, daniya, shved.
Ikkinchisi Finlyandiya qirg'og'ida (qadimgi shved qabilalarining vakillari uzoq o'tmishda ko'chib kelgan) va shved xalqi aholisiga xosdir. Hozirgi kunda mavjud bo'lgan dialektlar ichida aholi gaplashadigan Gutnik tili keskin ajralib turadi, shved tili bugungi kunda inglizcha nemischa so'zlar asosida yozilgan va tartiblangan. Uning faol so'z boyligi unchalik katta emas.

Daniya tili Daniya xalqi uchun xosdir, u ham bir necha asrlar davomida Norvegiyaning adabiy va davlat tili bo'lgan, siz bilganingizdek, XIV asrning oxiridan 1814 yilgacha Daniya davlati tarkibida bo'lgan.
O'tmishda yaqin bo'lgan Daniya va Shvetsiya hozirgi kunda sezilarli darajada ajralib turdi, ular ba'zida Sharqiy Skandinaviya lahjalari deb ataladigan maxsus kichik guruhga birlashtirildi.
Norvegiya xalqining ona tili bo'lgan Norvegiya tili ushbu mamlakat hududida tarqalgan. Tarixiy sharoitlar ta'siri ostida uning rivojlanishi juda kechiktirildi, chunki davlat aholisi deyarli 400 yil davomida Daniya hukmronligi ostida yashashga majbur bo'ldilar. Bugungi kunda ushbu mamlakatda butun millat uchun umumiy bo'lgan Norvegiya tilining shakllanishi sodir bo'lmoqda, uning xususiyatlari Daniya va Shvetsiya o'rtasida oraliq mavqega ega.
Islandcha gapiradi. Bu erda yashovchilarning ajdodlari Norvegiyaliklar bo'lib, ular X asrdayoq ushbu hududga joylashdilar. deyarli ming yil davomida mustaqil ravishda rivojlanib, bir qator yangi xususiyatlarga ega bo'ldi, shuningdek, qadimgi Norsega xos bo'lgan ko'plab xususiyatlarni saqlab qoldi. Shu bilan birga, Fyordlar mamlakati aholisining zamonaviy aloqa vositalari asosan ushbu xususiyatlarini yo'qotdi. Ushbu jarayonlarning barchasi bugungi kunda island (yangi island) tillari va norveg tillari o'rtasidagi farq juda katta ahamiyatga ega bo'lishiga olib keldi.
Faro bugungi kunda Shetland orollarining shimolida joylashgan Farer orollarida mavjud. U, shuningdek, Islandiyalik va boshqa tillar guruhlarini, ajdodlari - qadimgi Norvegiya shevasining ko'plab xususiyatlarini saqlab qoldi, keyinchalik u ajralib chiqdi.
Farolar, Islandiyaliklar va Norvegiyaliklar ba'zida kelib chiqishlariga qarab bitta oilaga birlashadilar. U G'arbiy Skandinaviya tillari deb nomlanadi. Ammo bugungi kunda dalillar shuni ko'rsatadiki, hozirgi holatida Norvegiya farer va Island tiliga qaraganda Daniya va Shvetsiyaga juda yaqin.
German qabilalari haqida dastlabki ma'lumotlar
Bugungi kunda nemis tillari tarixi batafsil o'rganildi. Nemislar haqida birinchi eslatmalar IV asrga tegishli bo'lib, ular haqida ma'lumot bergan sayohatchilar astronom va geograf Pytheas (yoki Piteas), Massiliya shahrining yunon fuqarosi (hozirda Marsel deb nomlanadi). Miloddan avvalgi 325 yilni sodir etgan. e. aftidan Elba og'zida, shuningdek Shimoliy va Boltiq dengizining janubiy qirg'og'ida joylashgan Amber sohiliga uzoq safar. Piteas o'z xabarida guttonlar va tevtonlar qabilalarini eslatib o'tadi. Ularning nomlari bu xalqlarning qadimiy german millatiga mansubligini aniq ko'rsatib turibdi.
Plutarx va Yuliy Tsezarning xabarlari
Nemislarning navbatdagi eslatmasi milodning 1-2 asrlarida yashagan yunon tarixchisi Plutarxning xabaridir. U miloddan avvalgi 180 yillarda Dunayning pastki qismida paydo bo'lgan Bastarlar haqida yozgan. e. Ammo bu ma'lumotlar juda qismli, shuning uchun bizga german qabilalarining tili va turmush tarzi haqida tushuncha bermaydi. Ular, Plutarxning xabar berishicha, na chorvachilikni va na dehqonchilikni bilishmaydi. Ushbu qabilalar uchun urush yagona ishg'oldir.
Katta Pliniydan olingan ma'lumot
Ammo tabiatshunos olim Pliniy oqsoqol (hayot yillari - 23-79 yillar), shuningdek, tarixchi Tatsit (hayot yillari - milodiy 58-117 yillar) ma'lumotlari ayniqsa qimmatlidir. Uning "Annomalar" va "Germaniya" asarlarida ikkinchisi nafaqat mavjud qabilalar tasnifi, balki ularning turmush tarzi, madaniyati, ijtimoiy tuzumi to'g'risida ham muhim ma'lumotlarni beradi. Tatsitus 3 guruhni ajratadi: Istevonlar, Germionlar va Ingevonlar. Katta Pliniy ham ushbu guruhlarni eslatib o'tdi, ammo Tevtonlar va Cimbrini Ingevonlar bilan bog'ladi. Ushbu tasnif, aftidan, milodiy I asrdagi bo'linishni aks ettiradi. e. German qabilalari.
Qadimgi german tillari: tasnifi
Yozma yozuvlarni o'rganish bizga dastlabki o'rta asrlarda german tillarini uchta kichik guruhga birlashtirishga imkon beradi: gotika (Sharqiy nemis), Skandinaviya (Shimoliy Germaniya) va G'arbiy Evropa.
Sharqiy german tillariga gotika, vandal va burgundiya kiradi.
Burgundiya

Burgundiya - Burgundarholm (Bornholm) - Boltiq dengizida joylashgan orol aholisi tili. Burgundiyaliklar Frantsiyaning janubi-sharqida 5-asrda, xuddi shu nomdagi hududga joylashdilar. Ushbu qadimiy german tili bugungi kunda bizga oz sonli so'zlarni, asosan, o'z ismlarini qoldirdi.
Vandal
Vandal - keyinchalik Ispaniya orqali Shimoliy Afrikaga ko'chib o'tgan vandallarning dialekti, u erda Andalusiya nomini qoldirgan (bugungi kunda bu viloyat). Bu til, Burgundiya singari, asosan xususiy ismlar bilan ifodalanadi. Keyinchalik, "buzg'unchi" so'zi madaniy yodgorliklarni yo'q qiluvchi, barbar degan ma'noni kasb etdi, chunki 455 yilda bu qabilalar Rimni talon-taroj qildilar va qo'lga oldilar.

Gothic tili
Gothic tili bugungi kunda bir nechta yodgorliklar bilan ifodalanadi. Bizgacha etib kelgan eng yirik kitob - "Kumush varaqa" - Xushxabarlarning gotik tiliga tarjimasi. Ushbu qo'lyozmaning 330 varaqdan 187 tasi saqlanib qolgan.

Qadimgi g'arbiy german tillari
G'arbiy german tillari guruhi anglo-sakson, qadimgi friz, qadimgi sakson, frank, qadimgi yuqori nemis tillari bilan ifodalanadi. Ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Ushbu oilaning ikkinchisi qator shevalarni o'z ichiga oladi. Uning eng muhim yodgorliklariga quyidagi 8-asr matnlari kiradi:
1. Yaltiroq - lotin tilida yozilgan matnlar uchun kichik lug'atlar yoki alohida so'zlarning chetiga yozilgan nemis tiliga tarjimasi.
2. X asr oxiri - XI asr boshlarida monastir maktabiga rahbarlik qilgan Notker tomonidan yaratilgan diniy va mumtoz adabiyot asarlari tarjimalari.
3. "Muspilli" she'ri (9-asrning 2-yarmi).
4. "Lyudvig qo'shig'i".
5. "Merseburg sehrlari".
6. "Hildebrandning qo'shig'i".
Frank tilida ham bir necha lahjalar mavjud. Tarix jarayonida ularning barchasi nemisning bir qismiga aylandilar, faqat quyi Franko, zamonaviy Gollandiyalik, Flaman va Burning ajdodi bo'lgan.
Shimoliy german tillari guruhiga qadimgi Norse, Eski Norse, Eski Daniya va Eski Shimoliy lahjalari kiradi. Ularning barchasi o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Ushbu tillar guruhining oxirgisi ba'zida runik yozuvlar tili deb ham ataladi, chunki u ularning ko'pligi (jami 150 ga yaqin) bizning eramizning 2-9 asrlariga to'g'ri keladi. e.
Eski Danish 9-asrning runik epigrafiya yodgorliklarida ham saqlanib qolgan. Hammasi bo'lib, ularning 400 ga yaqini ma'lum.
Qadimgi shved tilining dastlabki yodgorliklari ham milodiy 9-asrga to'g'ri keladi. Ular Westerjetland viloyatida joylashgan va toshlardagi yozuvlarni aks ettiradi. Ushbu tilda yaratilgan runik yozuvlarning umumiy soni 2500 ga etadi.
Romantik tillar - kelib chiqishi umumiy bo'lgan qarindosh tillar guruhi. Ushbu tillar umumiy ajdodga - lotin tiliga qaytadi, u dastlab Rimda va uning atrofida gapirilgan. Aytgancha, bu til o'z nomini Latium mintaqasidan olgan. So'ngra, bir necha asrlar davomida lotin tili butun Apennin yarim oroliga va uning atrofidagi orollarga, so'ngra respublika davri oxirida va Rim imperiyasi hukmronligi davrida O'rta er dengizi va unga qo'shni mintaqalarga tarqaldi. Ikki asrdan keyin va ayniqsa V asrda. Romantik tillar farqlana boshlaydi. Hozirda bu tillar butun dunyoda tarqalgan.
Romantik tillar quyidagi nuqtai nazardan ko'rib chiqiladi:
Ona tili sifatida foydalaning,
Rasmiy foydalanish, rasmiy til,
Ligua franca sifatida ichish,
Pidginlangan yoki kreol shaklida iste'mol qilinadi.
Ona tili sifatida foydalaning
Agar ma'lum bir hududda doimiy yashovchi butun aholi yoki uning katta qismi uni kundalik hayotda ishlatsa va bolalarga o'zlarining birinchi tillari sifatida etkazsa, ona tili sifatida til ishlatiladi. Bunga jamoaviy emigratsiya natijasida paydo bo'lgan lingvistik anklavlarda so'zlashadigan tillarni qo'shish mumkin. Shu nuqtai nazardan, romantik tillarni quyidagicha tasniflash mumkin:
Ibero-romantik tillarPireney yarim orolida so'zlashdi. Ular uch guruhga bo'lingan - g'arbiy, markaziy va sharqiy.
G'arbiy guruh: Portugaliya va Portugaliyada (Portugaliyaning shimolida), shuningdek, mavjud va sobiq Portugal koloniyalarida keng tarqalgan portugalcha (portugalcha-Galisiyalik). Ushbu guruhga ikkita til kiradi:
Galisian, portugal tili bilan chambarchas bog'liq va u bilan juda ko'p o'xshashliklarga ega, ammo ispancha imlo yordamida;
Portugaliyaning Markaziy Portugaliyasi. Portugaliyaning ikkita navi bor - Iberian Peninsula Portugaliya va Braziliyada portugal (yoki Braziliya), bu Braziliyada gapiriladi.
2) Markaziy guruh:
Kashfiyot va Uyg'onish davrida hukmronlik qilgan kastiliya lahjasiga asoslangan ispan tili Ispaniyada va uning sobiq va hozirgi mustamlakalarida tarqalgan. Ikki xilga ega: Iberian yarim orolining ispan va Amerika ispan.
3) Sharqiy guruh:
Frantsuz va Ispaniyaning Kataloniyasida so'zlashadigan katalon-valensiya, Frantsiyada u Rusilyonda, Ispaniyada - Valensiyada, Balear orollarida, Algero shahrida (Sardiniyada).
Ispaniyaning Kataloniya poytaxti Barselonada kataloncha gaplashdi.
Gallo-romantik tillar, ular sobiq Galliya hududida so'zlashadigan tillar sifatida tushuniladi. Romantik bo'lmagan tillar zamonaviy Frantsiya hududida ham mavjud: bask (janubi-g'arbiy qismida, g'arbiy Pireneyda), Breton (Keltlar, Bretaniyada keng tarqalgan), Flamand (Germaniya, Frantsiyaning g'arbiy qismida Belgiya bilan chegarada), German lahjalari (masalan, Alsatian; Elzas va Lotaringiyada gaplashadi)
Ba'zi gallo-romantik lahjalar va tillar Italiyaning shimolida, Frantsiya-Italiya chegarasi yaqinidagi Piemontda ham gaplashadi; Shveytsariyada; chet el bo'limlarida; sobiq va hozirgi frantsuz mustamlakalarida.
Ba'zi olimlar gallo-romantik tillarni Shveytsariya va Italiyada keng tarqalgan reto-romans (yoki reto-romans tillari) deb atashadi.
Gallo-romantik tillar uch guruhga bo'linadi: janubiy frantsuz, frank-provans va shimoliy frantsuz tillari.
Janubiy frantsuz tarixining turli bosqichlarida uchta nav va turli lahjalar bilan ifodalangan:
X-XV asrlarda trubadourlar va yozuvchilar o'z asarlarini yaratgan qadimgi Provans. XIII asr diniy urushlari natijasida Frantsiya janubi tanazzulga uchraganidan keyin. Eski Provans tili yana bir asr, so'ngra XV asrda adabiy til sifatida ishlatilgan. ko'zdan yo'qoldi.
Zamonaviy Provans, ikki turda taqdim etilgan:
a) Rhone deltasida va Frantsiya Rivierasida keng tarqalgan til XIX asr boshlarida adabiy til sifatida ishlatilgan. Jak Jasmen (1793-1864) va Jozef Rumanius (1818-1891) kabi ixlosmandlari. Frederik Mistral tufayli shuhrat qozondi, uning talabalari ushbu tilni qo'llab-quvvatlash uchun "Felibrizh" (7 yosh "felibr"), bu zamonaviy Provansda "Provans shoiri" degan ma'noni anglatadi, 1854 yilda Provansda adabiy maktabga asos solgan) jamoatini tashkil qildi, ba'zida zamonaviy Provans Mistral.
b) Oksitan (akvitaniya), lotinlashtirilgan Langdok, Langdokda keng tarqalgan.
Mistral va oksitan tillari faqat adabiy tillar sifatida ishlatiladi va ular asosan ixlosmandlari tomonidan gaplashadi, chunki Frantsiyaning ushbu mintaqasi aholisi frantsuz tilida gaplashadi. Biroq, frantsuz mutaxassislarining ba'zi hisob-kitoblariga ko'ra, ushbu tillarda so'zlashuvchilar soni 300 mingga etadi.
"Romanesk" ta'rifi "Rim imperiyasiga tegishli" lotin romanusiga qaytadi. Evropada tarqalgan (Frantsiya, Belgiya, Shveytsariya, Ispaniya, Portugaliya, Italiya, San-Marino, Ruminiya, Moldaviya, Andorra, Monako, Lyuksemburg; R. i. Tashuvchilarning alohida guruhlari Yunoniston, Albaniya, Xorvatiya, Makedoniya, Serbiyada yashaydi), Shimoliy (Kanada va AQShning ba'zi hududlari), Markaziy (shu jumladan, Antil orollari) Amerika va Janubiy Amerikada, shuningdek, Afrika va Osiyodagi bir qator davlatlarda, ular mahalliy tillar bilan bir qatorda rasmiy tillar va madaniyat va ta'lim tillari sifatida faoliyat yuritadilar. ... Ma'ruzachilarning umumiy soni qariyb 700 million kishini tashkil qiladi. (2014 yil, taxminiy).
R. I. orasida katta tillar milliy variantlari bilan ajralib turadi - fransuz tili , ispan tili , portugal tili ; ushbu tillar, shu jumladan ular keng tarqalgan bir qator mamlakatlarda rasmiy sifatida ishlaydi. Italyan tili Italiya va Ruminiyada mos ravishda Ruminiya rasmiy tillardir (Rumin tilining Moldovaning davlat tili sifatida faoliyat yuritadigan varianti ham Moldovan lingvonik nomi bilan belgilanadi). Kataloniya , galis tili, oksit tili , Franko-Provans tili (Italiyaning Valle d'Aosta mintaqasida, shuningdek Frantsiya va Shveytsariyaning sharqidagi Auvergne-Rhône-Alpes mintaqalarida bir qator tarqoq lahjalar sifatida ishlaydi), Friulian, Ladin (Italiyaning shimoli-sharqi), Sardiniya , romansh tili , korsika tili deb atalmish vakili. kichik (ozchilik) tillar; ularning ma'ruzachilari o'zlari yashaydigan mamlakatlardagi etnik va lingvistik ozchiliklar bo'lib, tillar dominant iboralar bilan funktsional ravishda birga yashaydi. R. i. davolangan dalmatian tili , serga g'oyib bo'ldi. 19-asr Sefard tili alohida til sifatida ajralib turadi. Bir qator roman iboralarining maqomi munozarali: Asturiya, Aragonese, Gascon (qarang). Oksit tili), Janubiy Dunay shevalari [jumladan Meglen Ruminiya, Arumanian, Istro-Ruminiya (qarang Aromanca, Romanian)] ham alohida tillar, ham shevalar / qo'shimchalar sifatida qaraladi. R. asosida. biroz kreol tillari .
R. tasnifi i ga asoslangan. tipologik asoslar ularning hududlarining geografik va madaniy yaqinligi mezonlari bilan birgalikda yotadi. Ibero-Rim guruhi ispan, portugal, kataloniya (bir qator tipologik xususiyatlari uchun u Gallo-Romantika guruhi tillariga, ayniqsa oksit tiliga yaqin), galisian, sefard, aragon, asturiya tillari. TO gallo-rim guruhi fransuz, oksit, frank-provans, gascon (ibero-romantizm tillari bilan qator tipologik tasodiflarga ega) tillarini o'z ichiga oladi. DA italo-romantik guruh tarkibiga italyan, shimoliy (gallo-romantizm tillari bilan juda ko'p umumiy tipologik xususiyatlarga ega), Italiyaning markaziy va janubiy lahjalari, korsikan, sardiniya (ko'plab tipologik xususiyatlarida u ibero-roman tillariga yaqin), friul, ladin va istro-romans (shevalarda Xorvatiyaga tegishli Istriya yarimoroli). Uzoq vaqt davomida romanshunoslikda Friulian, Ladin va Romanshni Romansh tillarining kichik guruhiga birlashtirish masalasi muhokama qilingan. Hozirgi kunda bunday birlashma asosli deb hisoblanmaydi va Shveytsariyaning Romansh tili Gallo-Romantika tillariga yaqin alohida ibora sifatida qaraladi. Ruminiya va Janubiy Dunay iboralari shakllanadi bolqon-Rim kichik guruhlarida.
R. i. 3-asrda Rim istilosi davrida Evropada tarqalgan xalq lotin taraqqiyotining natijasidir. Miloddan avvalgi e. - 2 v. n. e. R.ning nomuvofiqliklari i. bog'liq: xalq lotin tilining hududiy farqlanishi bilan; romanlashtirishning vaqti, sur'ati va shartlari (ya'ni mashhur lotin tilining tarqalishi va mahalliy tillarning yo'q bo'lib ketishi); lotin tomonidan siqib chiqarilgan mahalliy tillarning ta'siri bilan; Rim imperiyasi qulaganidan keyin rimlashtirilgan hududlarga kiritilgan tillar bilan o'zaro aloqada, shuningdek, lingvistik hududlarni ajratish va mintaqalarning ijtimoiy va madaniy rivojlanishidagi farqlar bilan.
R. Ya tarixidagi quyidagi bosqichlar ajratilgan: 1) 3-v. Miloddan avvalgi e. - 5 v. n. e. - romanlashtirish davri; 2) 5-9 asrlar. - R. i shakllanishi va izolyatsiyasi. nemis istilolari davrida va alohida davlatlarning tashkil topishi davrida; 3) 9-16 asrlar. - yozma yodgorliklarning paydo bo'lishi, R. i. O'rta asr adabiy tillari sifatida (bolqon-romantik tillar bundan mustasno); 4) 16-19 asrlar. - radiostansiya funktsiyalarini kengaytirish, milliy tillarni shakllantirish; bir qator tillarni normallashtirish va kodlashtirish. XVI asrdan. R.ni tarqatish boshlandi. Amerikada (frantsuz, ispan, portugal); 19-asrdan boshlab mustamlakachilik imperiyalarini yaratish jarayonida R. i. Afrika va Osiyoga kirib kela boshladi; 5) 20-asrdan. va hozirgi kungacha - funktsiyalarni kengaytirish va maqomini oshirish harakati R. i.; bir vaqtning o'zida ozchilikni tashkil etadigan tillar va shevalarda so'zlashuvchilar sonini kamaytirish.
Lotin tilidan individual shaxsga o'tish jarayonida R. I. ularning har birida turli darajalarda amalga oshirilgan bir qator o'zgarishlar yuz berdi. R.ning vokalizmida i. lotin tiliga xos bo'lgan unlilarning miqdoriy farqlari yo'qoldi, ular bir qator tillarda ochiqlik va yopiqlikning qarama-qarshiligi bilan almashtirildi. Stressli unlilarning ba'zilari diffonizatsiya qilingan (bu jarayon portugal, oksitan va sardiniya tillariga ta'sir qilmagan; qarang. Difton). Ayrim unlilar, shu jumladan oxirgi tovushlar qisqartirildi (frantsuz tilida maksimal, italyan tilida minimal; Reduksiyani ko'ring). Frantsuz va portugal tillarida burun unlilari hosil bo'ldi.
Hamma R.dagi stress. - dinamik, erkin, faqat frantsuz tilida u oxirgi bo'g'inga o'rnatiladi. R. konsonantizmida I. undoshlarni palatizatsiya qilish affrikatlar, sibilantlar va palatal sonorantlarning paydo bo'lishiga olib keldi.
R. i. - fleksional-analitik, analitikaga moyilligi (yana q. Inflectional-ga qarang) frantsuz tilida, eng kamida - rumin tilida ko'rinadi. Ismlar ikki jinsga bo'linadi - erkak va ayol, bolqon-romantik tillarida o'zaro ismlarning subklassi mavjud bo'lib, ular erkaklar jinsiga, ko'plikda esa ayolga tegishli. Ismdagi son kategoriyasi morfologik (egilish) va morfologik bo'lmagan (artikl va determinativ) vositalar birikmasi bilan ifodalanadi. Italiya va rumin tillarida ismning egilishi jins va sonni ajratib bo'lmaydigan darajada ko'rsatib beradi: -e - ayol ko'pligi, -i - erkak yoki ayol ko'pligi. Boshqa R. I. ko'plik morfemasi -lar ishlatiladi (frantsuz tilida talaffuz qilinmaydi). Friulian va Ladinda ko'plikni hosil qilishning ikkala usuli mavjud. Lotin deklensiya tizimi qulab tushdi. Ismlar faqat bolqon-romantik tillarda ish nomlari turkumiga ega, bu erda nominativ-ayblov va genitiv-kelishik holatlari qarshi. XIV asrgacha frantsuz va oksit tillarida. nomlar nominativ va bilvosita o'rtasida ziddiyatga ega edi. Shaxsiy olmoshlar tizimida ish tizimining elementlari saqlanib qolgan. Umuman olganda R. I. maqolalar shakllandi (aniq, noaniq, frantsuz va italyan tillarida qisman). Rumin tilida aniq artikl ismning postpozitsiyasida paydo bo'ladi.
Fe'llarning shaxsiy egilishi qisman saqlanib qoladi va qarama-qarshilikni shaxslar va sonlar bo'yicha ifodalaydi. R. i da zamon va kayfiyatlarning tarkibi. asosan mos keladi. Lotin tilidan meros bo'lib o'tgan indikativ, buyruqbozlik va kon'yuktivaga infinitivning habere «have» fe'lining nomukammalligi (italiyada mukammal bilan) birikmasidan hosil bo'lgan shartli qo'shildi (shartnoma Romansh areal qismida va Ladin tilida yo'q). Indikativ kelasi zamon shakli rivojlangan, infinitiv va fe'lning hozirgi zamon fe'lining habere: ital birikmasidan hosil bo'lgan. kanterò, isp. kantar, frantsuz. chanterai, kataloniya kantari, portugalcha cantarei "Men kuylayman". O'tmish va kelajak rejasiga ishora qiluvchi va yordamchi fe'l va kesim shakllaridan hamda passiv ovozning analitik shaklidan iborat analitik zamonlar shakllandi. Hech qanday turkum toifasi mavjud emas (Istro-Rumin tilidan tashqari), turlarning qarama-qarshiliklari vaqtinchalik shakllar (mukammal / nomukammal) va og'zaki parafrazalar orqali etkaziladi. Vaqtlar nisbiy va absolyutga bo'linadi, asosiy va ergash gaplarning zamonlarini muvofiqlashtirish printsipi izchillik bilan amalga oshiriladi (Bolqon-romantik tillari bundan mustasno).
Lug'at asosan lotin tilidan kelib chiqqan. Ba'zi hollarda so'zlarning shakllari va ma'nolari klassik lotin tiliga to'g'ri kelmaydi, bu ularning folk-lotin kelib chiqishini ko'rsatadi. Xalq lotin tilidan meros bo'lib o'tgan so'zlar bilan bir qatorda yozma ravishda olingan leksemalar va so'z yasovchi elementlarning (qo'shimchalarning) alohida qatlamini tashkil etadigan O'rta asrlar, Uyg'onish va zamonaviy davrlarning Lotin kitobidan ko'plab qarzlar mavjud. Oldindan qarz olish bor kelt tillari va yunoncha , shuningdek, Germaniya istilolari davridagi germanizmlar. Rumin tilida ko'plab slavyan va yunonizmlar mavjud, ammo germanizmlar yo'q.
R. Ya shahridagi birinchi yodgorliklar. 9 - 12-asrlarda, Ruminiyada - 16-asrda paydo bo'lgan. R. i. foydalanish lotin harfi ; Rumin tilida avval kirill alifbosiga asoslangan alifbo mavjud edi (Ruminiyada 1860 yilgacha, Moldaviyada 1989 yilgacha). R.ning tadqiqot i. unashtirildi
, Lotin Amerikasi, Filippin, Bolqon yarim oroli, Ruminiya, Moldova
Evropadagi romantik tillar

Romantika tillarining tarkibiy tasnifi.
Kelib chiqishi
Romantika tillari bir paytlar yagona mahalliy lotin tilining turli xil geografik dialektlari og'zaki an'analarining divergent (markazdan qochirma) rivojlanishi natijasida rivojlandi va asta-sekin turli demografik, tarixiy va geografik jarayonlar natijasida manba tilidan va bir-biridan ajralib qoldi. Ushbu epoxal jarayonning boshlanishi Rim imperiyasining poytaxtidan - Rim shahridan uzoqda joylashgan hududlarida (provinsiyalarida) istiqomat qilgan rim kolonistlari tomonidan 3-asr davrida qadimgi rimlashtirish deb nomlangan murakkab etnografik jarayon davomida qo'yilgan. Miloddan avvalgi e. - 5 v. n. e. Ushbu davrda lotin tilining turli lahjalari substrat ta'sirida. Uzoq vaqt davomida romantik tillar faqat klassik lotin tilining mahalliy lahjalari sifatida qabul qilingan va shu sababli amalda yozuvda ishlatilmay kelgan. Romantizm tillarining adabiy shakllarini shakllantirish asosan klassik lotin an'analariga asoslangan bo'lib, bu ularning zamonaviy zamonda yana leksik va semantik jihatdan yaqinlashishiga imkon berdi. Imperator Avrelian Rim mustamlakachilarini Dacia viloyatidan chiqarib yuborganida, romantik guruhning tillari 270 yilda lotin tilidan ajrala boshlagan deb ishoniladi.
Tasnifi
Shimoliy Dunay tillari
Janubiy Dunay tillari
Dalmatian kichik guruhi
Rasmiy holat
Yozish
Romantizm tillari yozuvida asosan lotin yozuvlari hukmronlik qiladi. Romantizm tillarining lotin alifbosiga xos xususiyat (valon tilidan tashqari) harflardan foydalanmaslikdir K va V (istisno qarz olish). Ovoz [k] harf bilan uzatiladi C (oldin emas e, men, y) va kombinatsiyalar CH yoki QU (oldin e, men, y). Xat H o'qilmaydi (istisnolar rumin, moldaviya, arumanian, valon va gascon). Xat J lotin yozuvida yozilgan ko'plab boshqa tillarda odatdagidek [y] tovushini (istisnolar italyan va rimshiklar) emas, balki [w] tovushi yoki ispan tilidagi [x] tovushini etkazadi. Ko'pincha diakritiklar (asosan unli harflar ustida) va digraflardan foydalaniladi.
Shuningdek qarang
Izohlar
/ // "Dunyo bo'ylab" entsiklopediyasi: elektron versiyasi. - 2017. - Davolash sanasi: 11.10.2018y.
 Sergievskiy M.V. Romantik tilshunoslikka kirish. - M .: Chet tillardagi adabiyotlar nashriyoti, 1952. - 278 p.
 Romantik tillar. - M., 1965.
 Frederik Braunning Agard. Romantik tilshunoslik kursi... Vol. 1: Sinxron ko'rinish, Jild 2: Diaxronik ko'rinish... Jorjtaun universiteti matbuoti, 1984 yil.
 Xarris, Martin. Romantik tillar / Martin Xarris, Nayjel Vinsent. - London: Routledge, 1988 yil.... Qayta chop etish 2003 yil.
 Pozner, Rebekka. Romantik tillar. - Kembrij: Kembrij universiteti matbuoti, 1996 y.
 Gerxard Ernst va boshq., Eds. Romanische Sprachgeschichte: Ein internationales Handbuch zur Geschichte der romanischen Sprachen... 3 jild. Berlin: Mouton de Gruyter, 2003 (1-jild), 2006 (2-jild).
 Alkire, Ti. Romantik tillar: tarixiy kirish / Ti Alkire, Kerol Rozen. - Kembrij: Kembrij universiteti matbuoti, 2010 y.
 Martin Maiden, Jon Charlz Smit va Adam Ledjeway, tahr., Romantik tillarning Kembrij tarixi... Vol. 1: Tuzilmalar, Jild 2: Kontekstlar... Kembrij: Kembrij UP, 2011 (vol. 1) & 2013 (vol. 2).
 Martin Maiden va Adam Ledjeway, tahrir. Romantik tillar bo'yicha Oksford qo'llanmasi... Oksford: Oksford universiteti matbuoti, 2016 yil.
 Lindenbauer, Petrea. Sprachen romanischen. Eine einführende Übersicht / Petrea Lindenbauer, Maykl Metzeltin, Margit Tir. - Wilhelmsfeld: G. Egert, 1995 y.
 Metzeltin, Maykl. Las lenguas románicas estándar. Historia de su formación y de su uso. - Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana, 2004 y.
 Diez F., Donkin T. C. Romantik tillarning etimologik lug'ati. London, 1864 yil.
 Meyer-Lyubke V. Romanisches etymologisches Wörterbuch. Geydelberg, 1911 yil.