Mavzu: Tarjimonlik

MAVZU: Tarjimonlik

REJA:

1

Tarjima tarixidan

2

Inson mehnati yordamida qilingan tarjimalar

3

Avtomatik tarjimalar

Tarjimachilik O‘zbekistonda qadimiy tarixga ega.VI asrlardan boshlab sug‘d, paxlaviy tilidan turkiy tilga tarjimalar bo‘lgan. X-XI asrlarda yashagan adiblar, olimlar ijodida ham tarjima va adabiy-ilmiy aloqa keng rivojlangan. Farobiy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Zamaxshariy, Muhammad Qoshg‘ariy, Yusuf Xos Hojib arab, hind, fors, yunon tilidagi kitoblardan keng foydalanganlar va bir qanchasini tarjima qilganlar.

Tarjimachilik O‘zbekistonda qadimiy tarixga ega.VI asrlardan boshlab sug‘d, paxlaviy tilidan turkiy tilga tarjimalar bo‘lgan. X-XI asrlarda yashagan adiblar, olimlar ijodida ham tarjima va adabiy-ilmiy aloqa keng rivojlangan. Farobiy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Zamaxshariy, Muhammad Qoshg‘ariy, Yusuf Xos Hojib arab, hind, fors, yunon tilidagi kitoblardan keng foydalanganlar va bir qanchasini tarjima qilganlar.

Somoniylar, Qoraxoniylar, Saljuqiylar, G‘aznaviylar davrida davom etgan tarjimonlik jarayoni XV asrda Temuriylar zamonida yanada taraqqiy etgan.

• Tarjima – xalqlar o‘rtasida o‘zaro iqtisodiy-siyosiy, ilmiy, ,madaniy aloqalarning kengayishi manfaatlariga xizmat qiladi. Tarjima – milliy adabiyotlarning o‘zaro aloqasi va bir-biriga ta’siri jarayonini tezlashtiradi. Milliy adabiyotlarda mushtarak mavzular, umuminsoniy g‘oyalar, rang-barang adabiy-estetik shaklarning tug‘ulishiga sabab bo‘ladi. Tarjima – milliy tillarning rivojlanish sur’atini tezlashtiradi, tillarining lug‘at boyligini yanada oshiradi, yangi-yangi grammatik vositalarni keltirib chiqaradi.
• Salomov G‘. Tarjima nazariyasiga kirish.

She’r tarjimasida zarur bo‘lgan «tarjimonning to‘qqiz xususiyati»:

• Qatorlar soni
• She’rning uzun va qisqaligi
• Ohangni o‘zgarishi
• She’r qofiyasini o‘zgarishi
• Ohangni xarakteri
• Lug‘at xarakteri
• Qiyoslash turi
• Muhim usullari
• Emotsiyaning o‘zgarishi

• Inson tomonidan qilingan tarjimalarda so‘zma-so‘z tarjimaga yo‘l qo‘yilmaydi. Lekin avtomatik tarjimada esa aynan so‘zma-so‘z tarjima qilinadi va gapda g‘alizliklarga yo‘l qo‘yiladi. Bundan tashqari avtomatik tarjimalarda farzalarning tarjimasi aynan o‘zidek chiqmaydi, umuman boshqa ma’noni anglatib qoladi. Inson tomonidan qilinadigan tarjimada esa fraza, maqol, afarizmlar ko‘ngildagidek chiqadi. Avtomatik tarjimaning qulayligi ishning samarasini oshiradi, chunki unda ish tez bo‘ladi.

• Tarjima – bu bir xalqni ma’naviy boyliklarini boshqa bir xalqqa yetkazib berishda eng to ‘g‘ ri yo‘l . Chunki bir tildan qilingan biror bir tarjima asari orqali xalqlar, odamlar boshqa bir xalq to‘risida ma’lumot olishadi.

Tarjima badiiy asar ohangini berish barcha adabiy janrlarda ham

muhim. Alohida olingan maqol yoki mataldan tortib sonet, g‘azal, poema, hikoya, romangacha, agar hamohang ta’minlanmagan bo‘lsa, u tarjima soxta jaranglaydi.

Har bir tarjima asari o‘z davrining mahsulidir.

• Tarjima qilinayotgan asar asosan muallifning dunyoqarashini, uning asarga singdirayotgan g‘oyasini ko‘rsatib beradi.
• Asarni muvaffaqiyatli tarjima qilish judayam mushkul. Bugungi kunda ko‘plab tarjimalarning bo‘sh va sifatsiz chiqishiga ham shu narsa sabab bo‘lyabdi desak xato bo‘lmaydi. Aynan bugungi kunda bizning asarlarimizni dunyoga yaqqol ko‘rsatib beradigan tarjimonlar kam desak mubolag‘a bo‘lmaydi.

E’tiboringiz uchun

Tashakkur!