Mavzuo’rnаtilgаn tizimlаrning аsоsiy хususiyatlаri vа stаndаrtlаri

---

Ma’ruzachi
Primova X.A.
1-ma’ruza O‘rnatilgan tizimlarga 
kirish

---

RЕJА:
• O‘rnаtilgаn tizim tushunchasi
• O‘rnаtilgаn tizimlarni loyihalashtirish
• O‘rnatilgan tizimlarda boshqaruv tizimining vazifalari
• O‘rnаtilgаn tizim uchun ardiuno qurilmasi

---

O‘rnatilgan tizim tushunchasi
O‘rnatilgan tizim - bu kattaroq mexanik yoki elektr tizimidagi
maxsus funksiyaga ega, ko'pincha real vaqt rejimida ishlaydi. Barcha
ishlab chiqarilgan mikroprotsessorlarning 98 % i o'rnatilgan tizimlarda
ishlatiladi
O‘rnatilgan tizimlar qurilmalar va dasturiy ta’minotining keng
qo‘llanishi jihatdan shaxsiy kompyuterlarga (ShK) qaraganda ancha
chegaralangan. Bu hol o‘rnatilgan tizimlarining muhim yo‘nalishlari
uchun to‘g‘riligini saqlamoqda.
O‘rnatilgan tizimlar faqat maxsus vazifalarni bajarish uchun
loyihalashtirilgan.

---

Eng taniqli zamonaviy o'rnatilgan tizimlardan biri Apollon qo'llanma
kompyuteri edi.
U 1965 yilda Charlz Stark Draper tomonidan MIT
asboblar laboratoriyasida yaratilgan.
Dastlabki
ommaviy
ishlab
chiqarilgan
tizim
1961-yilda
chiqarilgan Minuteman raketasi uchun Autonetics D-17 qo'llanma
kompyuteridir.
1960-yillarda ushbu
dastlabki dasturlardan
keyin o'rnatilgan
tizimlar
arzonlashdi
va
qayta
ishlash
quvvati
va
funksional
imkoniyatlari keskin ko'tarildi. Masalan, Intel 4004 (1971 yilda
chiqarilgan) ilk mikroprotsessor, kalkulyator va boshqa kichik tizimlar
uchun ishlab chiqilgan.

---

Bozor
O`rnatilgan tizim
Avtomatika
O`t oldirish sistemasi
Motor nazorati
Tormoz tizimi
Istemoldagi elektronika
Raqamli va analog televideniya
DVD,VSR
PDA
Oshxona jihozlari
Avtomobillar
O`yinchoqlar/o`yinlar
Telefon
Kamera
GPS
Sanoat nazorati
Robotlar va nazorat sistemalari
Tibbiyot
Infeksiya nasoslari
Tashhisli qurilmalar
Kardiogramma monitorlari
Ijtimoiy tarmoqlar
Routerlar
Hublar
Kirish tizimi
Ofis avtomatikasi
Faks
Fotonusxalash
Printerlar
Monitorlar

---

O‘rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish
• Har xil turdagi murakkab texnik tizimlarni ishlab chiqishning eng
zarur shartlaridan biri hisoblash mashinalarini qo‘llash orqali ularning
loyihalash usullarini keng tadbiq qilish va rivojlantirishdir.
• Har qanday loyihalash jarayoni o‘z strategiyasi va texnologiyasiga
ega.
• Loyihalash strategiyasi – bu qo‘yilgan masalani echish uchun
loyihachi tomonidan ketma-ketlikdagi operatsiyalarni aniqlash va izlab
topishdir.
Strategiya
loyihalashda
ishlatiladigan
algoritmlar
va
usullarni qarab chiqadi.

---

• Avtomatik dasturlash deganda, fizik jarayonlarga bog‘liq bo‘lmagan
ob’ekt modellarini qo‘llab murakkab tizimlarni ishlab chiqishda
hisoblash mashinalarini qo‘llash tushuniladi.
• - mashinalarni dastur yordamida boshqarish (tank, samalyot, robotlar
boshqaruvi ham mana shu asosda ishlaydi);
• - elektron qulf (mahsus kodlar yordamida qurilmalarni ishga tushurish,
zamonaviy binolarni bularsiz tasavvur etib bo'lmaydi );
• - pult yordamida masofadan boshqarish (masofadan moshqarish
tehnikaning eng katta yutug'i hisoblanadi);
• - motor va relelarni avtomatik boshqaruvi (ishlab chiqarish jarayonini
avtomatlashtirish insoniyat ishini benihoya osonlashtiradi);
• -va boshqa hali "O'z vaqtini kutayotgan ixtirolar".

---

•
Muhandislik sistemalari nuqtayi nazaridan o‘rnatilgan tizimlar
arxitekturasi loyihasini tuzishda bir necha modeli mavjud bo‘lib, bu
modellarga o‘rnatilgan tizim loyihasi siklini ifodalashda murojat
etiladi.
•
Big-bang modeli, bu modelning muhimlik jihati shundaki, bunda
rejalashtirish va jarayonni oldindan va sistema rivojlanish davrida
amalga oshirish shart emas.
•
Sode-and-fix modeli, bu modelda mahsulot resurslari ko‘rsatib
o‘tiladi, ammo rivojlanish boshlanguncha rasmiy jarayonlarda
ko‘rsatilishi shart emas.
•
Waterfall modeli, bunda rivojlanishning bosqichma-bosqich
amalga oshish jarayoni ko‘rsatilib, natijalar keyingi bosqichlarga zamin
yaratadi.
•
Spiral modeli, bu modelda rivojlanish jarayoni turli bosqichda
amalga oshiriladi va erishilgan fikr-mulohazalar jarayon mobaynida
birlashtiriladi.

---

O‘rnatilgan tizimlarning loyihalashtirish va rivojlantirishning Layf sayl
modeli