Mazmun: Kirisiw Tiykarǵı bólim

MAZMUN:
Kirisiw
1.Tiykarǵı bólim:
1.1. " P. I. Chaykovskiy” baletlari haqqında.
1.2. Aq quw ko'li baleti
1.3. " Şelkunçik" balet ekstravaganzasi
1.4. " Uyqlap atirg`an gózzal" baleti
II. Chaykovskiy simfonik shıǵarmasınıń ayriqsha qásiyetleri
2.1 Ekinshi simfoniyaning jaratılıw tariyxı hám qısqasha analizi.
2.2 Chaykovskiy hám M. I. dıń " Qamarinskaya" simfonik fantaziyasi. Glinka
Juwmaq
Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi

Kirisiw
P. I. Chaykovskiy haqılı túrde balet janrining reformashısı esaplanadı. Bunı túsiniw ushın odan aldın balet qanday bolǵanın hesh bolmaǵanda oyda sawlelendiriw kerek.
19 -asirde Chaykovskiyg`a shekem bolǵan dáwirde balet kórkem ónerinde ush jónelis bar edi: italyan, fransuz hám orıs mektepleri. Orıs baleti haqqında birinshi esletpe 17-asirde tabılǵan bolsa -de, onıń rawajlanıwı keyin baslanǵan bolsa -de, onıń gullep-jasnawı 19 -ásirdiń baslarına tuwrı keledi, Pushkin jazǵanı sıyaqlı, " Didlot dańq hám ataq toji kiygan" hám " ilohiy" Istomina húkimranlıq etdi. Pushkinning qatarları haqıyqattı sáwlelendirdi: uzaq waqıt dawamında 19 -ásir baletidagi birinshi adamlar ulıwma kompozitor emes, bálki balerinalar hám xoreograflar edi. Raqsning ústinligine salıstırǵanda " ekinshi" muzıka bolıp, ol kóbinese tek ritmik funktsiyalardı atqaradı. Xoreograflar oyın hám muzıkanı birlestiriwge háreket qılıwsa da, muzıka ele da ekinshi dárejeli rolga iye edi. Sol sebepli iri kompozitorler kemnen-kem jaǵdaylarda balet menen shuǵıllanıwǵan, onı " past" hám ámeliy janr dep biliwgen.
Sol waqıtta orıs baletlari emes, bálki frantsuz baletlari, birinshi náwbette, A. Joqlıq hám L. Delibes kórkem áhmiyetke iye edi. A. Adamning dáslepki romantik baletlaridan biri “Jizel” lirik muhabbat dramasining mazmunın tekǵana xoreografiya, bálki muzıkada da ashıp berdi. Áyne ol Aq quw ko'lining tuwrıdan-tuwrı salafiga aylandı.
Eger orıs kompozitorleri ózleriniń itibarları menen baletni yoqtirmasalar, olar kóbinese operaga oyın epizodlarini kirgizdiler, bunda muzıka zárúrli rol oynadı. Sonday etip, Glinkaning eki operasida jaqtı oyın kórsetisleri bolǵan. Biraq, olarda balet saqnaları dushpanlar suwretlerin (polyaklarning " Tsar ushın turmıs"), fantastik, tilsimli suwretlerdi (" Chernomor baǵlarında Ruslan hám Lyudmila" oyınları ) ózinde jámlegen hám tek hárekettiń bir bólegi edi. Soǵan qaramay, operalar hám birinshi náwbette Glinka operalari Chaykovskiyning balet reformaın tayarladılar.
Temanıń aktuallıǵı. Chaykovskiyning jańalıǵı baletni simfonizatsiya qılıwda ózin kórinetuǵın etdi. Kompozitor partiturani ilgeri tek instrumental hám opera muzıkasına tán bolǵan jedel tematikalıq rawajlanıw hám birlik menen toldıradı. Usınıń menen birge, ol raqsning ózi hám oyın háreketiniń barlıq ayriqsha qásiyetlerin qaldırdı, yaǵnıy. baletni oyın elementleri menen simfoniyaga aylantırmadi, onı operaga uqsatpadı, bálki oyın syuitalarini, dástúriy klassik balet oyınların saqlap qaldı.
Chaykovskiyning “Aq quw ko'li”, “Uxlayotgan gózzal” hám “Şelkunçik” baletlarining hár úshewsiniń mazmunı fantaziya álemi menen baylanıslı. Chaykovskiy baletda ájayıplıqtı, operada bolsa haqıyqıy turmıs obrazın ábzal kórdi. Biraq soǵan qaramay, kompozitordıń barlıq baletlaridagi haqıyqıy hám ertek-fantastik álem ertektegi hár bir tıńlawshı ushın qanday baylanısqan bolsa, tap sonday óz-ara baylanısqan. Íshqı ketkenkor, tilsimli balet háreketi Chaykovskiy kósemi tárepinen jaratılǵan sırlı, shıraylı, hawador vaznsiz, biraq ápiwayı hám júdá insaniy obrazlarǵa qarsı kelmeydi.
Hám endi men P. I. Chaykovskiydıń ush baletini tolıqlaw analiz qılajaqman.

«Voyevoda» — A. N. Ostrovskiyning «voyevoda» (volgadagi árman ) pyesasi hám librettosi tiykarında jaratılǵan opera. Birinshi baspada 1869- jıl 18 - yanvarda saqnaǵa shıqqan P. I. Chaykovskiyning birinshi operasi (úsh perde, tórt saqnalı opera, 3-op.) retinde belgili. Kompozitor v. N. Kashperov tárepinen jańalanǵan libretto boyınsha jazılǵan hám 1886- jıl 7- yanvarda saqnalastırılǵan operaning jańa basılıwı ushın Chaykovskiy " Brownie" melodramasini jazdı.