Menejment fanining asosiy tushunchalari

Menejment fanining asosiy tushunchalari
1.1.1. Menejment fanining tushunchalari, predmeti, ob’ekti va metodlari
Menejment kursi bozor munosabatlarining qonunlarini o’rganuvchi muhim fanlardan biri hisoblanadi. “Menejment” va “Menejer” so’zlari hozirgi davrda bizning ishbilarmonlik va kundalik hayotimizda davlatni bozorga o’tishdagi iqtisodiy taraqqiyoti g’oyalarini aks ettirib keng ishlatiladi. “Management“ inglizcha so’z bo’lib, o’zbek tilida boshqaruvni tashkil qilish, rahbarlik qilish ma’nosida tarjima qilinadi. Shunday qilib, umumiy rejada menejment boshqaruvni bildiradi, ya’ni u yoki bu faoliyat turini (tashkil etishni va rahbarlik qilishni) iqtisodiy, moliyani va boshqa inson hayotidagi ishbilarmonlik sohasini tashkil qilish va boshqarishni bildiradi.

G’arb adabiyotidan menejmentning juda ko’p tushunchalari o’rin olgan. Ulardan uchtasini keltiramiz:

1. 
   tashkilotni maqsad-niyatlariga, unda ishlovchi odamlar harakatini aniq yo’nalishga solish hisobiga erishish;
   
2. 
   tashkil etilmagan bir necha odamlarni samarali, maqsad sari yo’naltirilgan va unumli mehnat guruhiga (tashkilotga) aylantiradigan maxsus faoliyat turidir;
   
3. 
   tashkilotni orzu-niyatlariga erishishdagi mehnat va moddiy resurslarni aniq yo’nalishda ishlatilishi evaziga erishiladigan rejalashtirish, tashkil qilish, boshqarish va nazorat qilish jarayonidir.
   

Bu tushunchalar turlicha bo’lishiga qaramay, uchta bir xil belgiga ega:

1. 
   Boshqaruvda aniq maqsad borligini ko’rsatadi.
   
2. 
   Bu turdagi faoliyatning alohida aqliy tavsifi borligi ajratib ko’rsatiladi.
   
3. 
   Har bir tashkilotda boshqaruvning o’rni borligidan axborot beriladi.
   

Uchinchi aniqlashuvda menejment ma’nosining belgilariga qo’shimcha qilib beshta vazifani birlashgani, ya’ni rejalashtirish, tashkil qilish, rahbarlik qilish, motivlashtirish yoki qiziqtirish to’g’ri yo’lga solish va nazorat qilish aniqlashtiriladi. 1-jadvalda menejmenti taraqqiy topgan davlatlarda boshqaruvning nazariyasi va amaliyotini tahlil qilish asosida ajratib ko’rsatilgan 7 ta tavsifi keltirilgan.