Mikroskop yordamida shisha plastinkaning sindirish ko‘rsatkichini aniqlash nazariy ma'lumotlar

MIKROSKOP YORDAMIDA SHISHA PLASTINKANING SINDIRISH KO‘RSATKICHINI ANIQLASH

Nazariy ma'lumotlar
Sindirish ko`rsatkichining fizikaviy ma'nosi yorug`likning to`lqin nazariyasi asosida tushuntiriladi.
Yorug`likning to`lqin nazariyasiga asosan,
(1)
bo`ladi. n- sindirish ko`rsatkichi (1) ni keltirib chiqarish (1) berilgan.
- Yorug`likning birinchi muxitda tarqalish tezligi
-Yorug`likning ikkinchi muxitda ya'ni singandan keyingi muxitda tarqalish tezligi.
Laboratoriya ishida shishaning xavoga nisbatan sindirish ko`rsatkichi aniqlanadi. Xavoning sindirish qobiliyati juda kichik bo`lgani uchun shishaning nisbiy sindirish ko`rsatkichi h absolyut sindirish ko`rsatkichi bo`lishi mumkin. Sindirish ko`rsatkichini shisha plastinkasining nur sindirishidan kelib chiqadigan ko`rinma qalinligidan topiladi.
Plastinka qalinligidan O nuqtaga tanlab olamizki, bu nuqtaga nur tushayotgan bo`l-sin. AO nur plastinkaga qirrasi (yoqiga) perpendikulyar bo`lib shishadan xavoga o`tganda o`z yo`nalishini o`zgartirmaydi.



1 – rasm. Yorug’likning qaytishi va sinishi

Qolgan nurlar dastasi sinadi, kuzatuvchi OA perpendikulyar yo`nalishida qirrasi O<sub>1</sub>, nuqtani ko`rganday bo`ladi. Bu nuqta O nuqtadan yuqoriroqda bo`lib O₁ nuqtaning mavxum tasviridir.

OA= H shisha plastinkaning xaqiqiy qalinligi, O₁A=h uning ko`rinma qalinligidir. Sin-dirish ko`rsatkichi aniqlanayotganda SGS va ODA nurlar shishadan xavoga emas xavodan shishaga tomon yo`llangan bo`lsin. U xolda tushish burchagi va sinish burchagi bo`ladi.
Ta'rifga ko`ra sindirish ko`rsatkichi n.

- kichik bo`lganda
Sin =tg , sin =tg bundan:
(2)
Shakldan: AO<sub>1</sub>V dan < AO<sub>1</sub>V= bo`lib tg =
burchak AOV dan AOV=
Tangensning bu qiymatlarini (2) formulaga qo`yib,AO<sub>1</sub> va AO katttaliklarni mos ravishda h va N bilan almashtirib qo`yidagini topamiz.
(3)
Demak, shisha plastinkaning xaqiqiy qalinligi H va ko`rinma qalinligi h dan foydalanib sindirish ko`rsatkichi h (3) formula yordamida topiladi.


Ishni bajarish tartibi.
Kerakli asboblar: Mikroskop, mikrometr, qarama-qarshi yoqlari tirnalgan shisha plastinka.
1. Mikroskopning buyum stoliga qarama-qarshi yoqlari tirnalgan shisha plastinkaning tirnilgan chiziqlarini ob'ektiv ostiga qo`yiladi. Mikroskop yordamida plastinkaning ustki qismidagi tirnalgan qismini aniq ko`riladi va mikrometrik vint konusning ko`rsatishini h₁ yoziladi.
2. Shisha plastinkaning qarshi yoqidagi, tirnalgan qismini aniq ko’rib mikrometrik vint yordamida h₂ topamiz.
h= h₁-h₂ (3)

(3) formuladagi H plastinkaning xaqiqiy qalinligi o’lchanadi.

4. Hamma kattaliklarni 3-4 marta o’lchanadi va olingan natija quyidagi jadvalga yoziladi.





Nazorat savollari

1. 
   Yorug’likning qaytishi va sinishi
   
2. 
   To’la ichki qaytish
   
3. 
   Nur sindirish ko’rsatkichi nima.