“Moddalarning eruvchanligi. Eritmalar” dars ishlanmasi Dars maqsadi: Ta`limiy
Download 426.08 Kb. Pdf ko'rish
|
2.-Dars-ishlanma-Moddalarning-eruvchanligi.-Eritmalar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tarbiyaviy
- Dars turi
- “Eritma” terminini tushuntirish
- 2. Eritmaning eritib yuborilishida komponentlarida qanday o`zgarishlar sodir bo`ladi
- 3. Erishda kimyoviy tasirlanish belgilari
- 4. Qattiq moddalarning eruvchanligiga bogliq omillar
- 5. Eritmalar tarkibidagi erivchilarning turlari
- 6. Eritmada eritilgan modda. Eritma konsentratsiyasi
- 1.Foiz konsentratsiya - С%
- Masala
|
“Moddalarning eruvchanligi. Eritmalar” dars ishlanmasi Dars maqsadi:
Ta`limiy : eritmalar haqida tushuncha hosil qilish, o`quvchilarni erishning fizik-kimyoviy jarayon ekanligini , qattiq moddalarning erishini haroratga bog`liqlini tushuntirish, , eritmalarning erish ko`rsatkichlariga ko`ra sinflari haqida bilim berish, erish jarayoni haqida ko`rgazmali tushunchalar hosil qilish, yangi mavzuni o`zlashtirilish darajasini tekshirish
Rivojlantiruvchi: o`quvchilarda kimyoviy tenglamalarni tuzish, laboratoriya topshriqlarni bajarish, xotirasini mustahkamlash, diqqatni jamlash, amaliyotda bilimlarini qo`llash ko`nikmalarini rivojlantirish.
Tarbiyaviy: o`quvchilarda umumiy jarayonga bog`liqlik hissi, jamoada, juftlikda, yakka holda ishlashni tarbiyalash Jihozlar:
Kristalligidratlar - CuSO 4 * 5H 2 O, Na
2 SO 4 * 10 H 2 O, Na 2 CO 3 * 10 H 2 O, H 2 SO 4 (kons.), NH 4 NO
- kristallari, CuSO 4 - suvsiz, Na 2 SO 4 to`yingan eritmali kolba filtrli voronka, shisha tayoqcha
Dars turi: yangi bilimlarni shakllantiruvchi Dars metodi: interfaol Dars borisi: I.
Tashkiliy qism II.
Uyga vazifa so`rash III.
O`tgan mavzu yakuni IV.
Yangi mavzu bayoni
Eritmalar - hayotimizda muhim rol o'ynaydi, har birimiz kundalik hayotda ham, ishda ham doimo ularga duch kelamiz. Darhaqiqat, inson tanasida turli moddalar mavjud. Keling, hal qilishning o'ziga xos xususiyatlarini, shuningdek ulardagi turli xil moddalarning xossalarini ko'rib chiqaylik.( 1-ilova)
xususiyat va belgilari, nimani eritma deb atash mumkin, eritma tarkibi. Eritmalar — nisbiy miqdorlari keng oraliqda oʻzgarishi mumkin boʻlgan 2. va undan ortiq komponent (tarkibiy qism)lardan tashkil topgan qattiq yoki suyuq gomogen sistemalar.
1. Har qanday eritma erigan modda va erituvchidan iborat; undagi molekula yoki ionlar baravar tarqalgan boʻladi. Eritmada erituvchi bilan erigan moddalarni bir-biridan farqlash zarur. Odatda, erituvchi sifatida sof holda ham, eritmada ham agregat holati oʻzgarmagan modda olinadi. Masalan, biror tuzning suvdagi eritmasidagi erituvchi suv. Agar 2 modda bir-birida erigunicha suyuq agregat holatda boʻlsa, eritmada miqdori koʻproq komponent erituvchi sifatida qabul qilinadi. Suv bilan spirt eritmasida bu moddalarning qaysi biri eritmada moʻlroq boʻlsa, shuni erituvchi deb olinadi. Eritma tarkibining bir xilligi ularni kimyoviy moddalarga yaqinlashtiradi. Baʼzi moddalar erituvchilarda eriganida issiqlik ajralishi yoki yutilishi ular orasida kimyoviy taʼsir mavjudligiga dalil boʻladi. Eritma tarkibining oʻzgarib turishi ularning kimyoviy birikmalardan farq qilishini koʻrsatadi
Asosiy xususiyati – oddiy fizikaviy usullar – sovutish, qizdirish, bug`latish orqali eritmani tarkibiy qismlarga ajratish mumkin .
3. Eritmalarga gomogen aralashmalar (o`quvchilar misollar keltirishadi) va o'zgaruvchan tarkibli kimyoviy birikmalari sifatida qaraladi. Temir va oltingugurt reaksiyasida , temir (II) sulfid FeS x hosil bo'lib, ushbu reaksiyada hosil bo'lgan modda tarkibiga reaksiya sharoitlariga bog'liq va , 0.98 turadi.
Fe + Х S ––> FeS х
qattiq eritma. Ko'pincha eritma ikki komponenti deb hisoblansa, eritma tayyorlash uchun massa yoki hajmi ko'proq olinadigan modda erituvchidir deyiladi. -Bu fikr to`g`rimi?( o`quvchilar o`z fikrlarini bildirishadi. Mana misol: Agar siz 500 ml aseton va 10 ml spirtli eritmani tayyorlashni istasangiz, erituvchi va erigan modda nima? (Spirt – erigan modda va aseton erituvchi hisoblanadi). Yana bir misol: (98 ml spirt va 2 ml suv, erigan modda nima?) SUV - har doim erituvchi bo`ladi. Eritmalarning agregat holatiga ko`ra necha xil bo`ladi? (o`quvchilar javob berishadi - doskada sxemalar tuzishqadi)
1. Suyuq :
• suyuq va gazli moddlar eritmalari
• suyuq va qattiq moddalar eritmalari. 2. Qattiq:
• Qattiq moddalarning eritmalari
• Gazning qattiq moddadagi eritmalari. . Sinfga v azifa : har bir eritma turiga misollar keltirish va Venn diagrammasi orqali taqqoslash( juftlikda ishlash). 2. Eritmaning eritib yuborilishida komponentlarida qanday o`zgarishlar sodir bo`ladi? O`quvchilar erishning fizik-kimyoviy asoslari haqida gapirishadi. O`qituvchi tomonidan javob to`ldiriladi Namoyish tajribasi: O`qituvchi tomonidan suvda sulfat kislotasi eritiladi. Xulosalar o`quvchilar tomonidan chiqariladi. 3. Erishda kimyoviy ta'sirlanish belgilari Laboratoriya tajribasi: 1. Ekzotermik eritma: Suvdagi sulfat kislota eritmasi (unutmang – uvga sulfat kislota quyiladi) Natija - issiqlik ajraladi. 2. Endotermik eritma: ammoniy natriyni eritish. Eritma - hatto nam yog`och taglikda ham muzlaydi). 3. Rang o'zgarishi: Suvsiz mis sulfat suvda eriydi. Eritmasi ko'k rangga kiradi.
- Siz maktabga shoshilyapsiz, ammo hali choy ichmadingiz. Ikkita bir-biriga o'xshash yo'llar bilan yechilishi mumkin bo'lgan muammo turibdi: issiq choy shirin choy yoki sovuq shirin bo`lmagan choy ichish. - Qachon shakar tez eriydi? Qattiq moddalarning eruvchanligini nima belgilaydi? O`quvchilar eruvchanlik jadvali asosida fikrlarini tushuntirib berishadi. Xulosa: Suvda umuman erimaydigan moddalar mavjud emas. Kumush suvda ozgina eriydi va bu suv uzoq vaqt saqlanadi. Namoyish tajribasi: Idishga har biror yodli tuz (natriy yodit, kaliy yodid) eritmasi va biror qo'rg'oshin tuzidan(qo'rg'oshin nitrat, qo'rg'oshin asetat) qo`shiladi . Tuxum sarig'iga o'xshash qo'rg'oshin yodidining qalin sariq cho'kmasi paydo bo'ladi. Shisha idishga issiq suvni asta-sekin quyiadi, qizdiriladi. Issiq eritma filtrlanadi. Eritma sovutilganda,
chiroyli tillarang qobiqlar hosil bo`ladi ( kolbada ―oltin‖). Qizdirilsa qobiqchalar yoqoladi, sovutilsa yana paydo bo`ladi. 5. Eritmalar tarkibidagi erivchilarning turlari - O'qituvchi tomonidan taklif etilgan matnlar bo`yicha guruhlarda ishlash (3ta guruh) Guruh 1 - to'yingan eritmalar; 2-guruh - to'yinmagan eritmalar; Guruh 3 – o`ta to`yingan eritmalar. Guruh tomonidan tayyorlangan himoya . Erish jarayonida tizim entropiyasi doimo oshib boradi. Namoyish tajribasi: Glauber tuzining kristallanish jarayoni - "suvni muzlatish" Doskada muammoni hal etish: 20 °C da CuSO 4 * 5H
2 Oning to'yingan eritmasini hosil qilish 500 g qo'shilishi kerak bo`lsa, tuzdan qancha qo`shish kerak.
4 * 5H 2 Oning massasi x bilan belgilanadi Mr (CuSO 4 ) = 160, Mr (CuSO 4 * 5H 2 O) = suvsiz tuz 250g. Massa ulushi 160/250 = 0.64 hisoblanadi. Binobarin, x g CuSO 4 * 5H 2 O da 0.64 g CuSO 4 mavjud. (500 + x) = eritmada 20,5 g CuSO 4 ning 20 0 C da 500 g (500 + x) x g CuSO 4 * 5H
2 O qo'shiladi. 0,64x / (x + 500) = 20,5 / 120,5, xni topish = 181 g tengdir
Konsentrlangan va suyultirilgan eritmalar. O`quvchilar bilan suhbat o`tkiziladi. Hayotda ishlatiladigan eritmlar haqida so`raladi. Masalan, yodning spirtdagi eritmasi, vodorod peroksidning 3% li eritmasi, fiziologik eritma va hokazolar. O'quvchilarga eritmalar bo'yicha vazifalar topshiriladi. Vazifalarni tanlash. (2-ilova) V.Mustahkamlash . Xulosalash VI. O`quvchilar bilimini baholash VII. Uyga vazifalar berish
2-ilova 1.Foiz konsentratsiya - С% a-erigan moddaning massasi ,b-erituvchi massasi 1-masala.1,5l suvda 50g modda eritildi. Eritmaning foiz konsentratsiyasini toping? 2-masala.1l suvda 200hajm HCl eritildi (n.sh.da).Hosil bo`lgan eritmadagi HCl ni C% konsentratsiyasini toping? 1l=1000g 2.Molyar konsentratsiya - Сm Сm-molyar konsentratsiya, m-erigan modda massasi M-erigan moddaning molekulyar massasi V-eritma hajmi Molyar konsentratsiya-1l eritmada erigan moddaning molar soni.
₂(SO₄)₃ tuzi erigan bo`lsa eritmani molyarligini aniqlang?
m-erigan modda massasi E-erigan moddaning ekvivalenti V-eritma hajmi ml 1-masala .300ml suvda 98 g sulfat kislota eritildi H ₂SO₄ .Normal konsentratsiyani toping?
₂CO₃ eritmasini tayyorlash uchun necha gr tuz kerak? Download 426.08 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|