Moddiy nuqta dinamikasining umumiy teoremalari moddiy nuqtaning xarakat miqdori kuch impulsi moddiy nuqta xarakat miqdorining o'zgarishi xaqidagi teorema moddiy nuqta xarakat miqdori momentining o'zgarishi xaqidagi teorema
Download 397.54 Kb. Pdf ko'rish
|
0izwslmoLpfzn6xRYe9Sk10zEjG62wizOBmdhMct (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. agar
- 3.agar
- bolsa, yani: kuch xarakat yonalishiga perpendikulyar bolsa, bajarilgan elementar ish nolga teng boladi (dA=0) .
- 4. moddiy nuqtaning xarakat miqdorini saqlash uchun qanday shart bajarilishi lozim 5. moddiy nuqtaning xarakat miqdori momenti deb nimaga aytiladi
moddiy nuqta dinamikasining umumiy teoremalari. moddiy nuqtaning xarakat miqdori. kuch impulsi. moddiy nuqta xarakat miqdorining o'zgarishi xaqidagi teorema. moddiy nuqta xarakat miqdori momentining o'zgarishi xaqidagi teorema (momentlar teoremasi). reja: • moddiy nuqta dinamikasining umumiy teoremalari. moddiy nuqtaning xarakat miqdori. kuch impulsi. • moddiy nuqta xarakat miqdorining o'zgarishi xaqidagi teorema. • moddiy nuqta xarakat miqdori momentining o'zgarishi xaqidagi teorema (momentlar teoremasi). • markaziy kuch ta'siridagi xarakat. yuzalar qonuni • kuchning bajargan ishi. quvvat 1§ nuqtaning xarakat miqdori. kuch impulsi eng asosiy dinamik xarakteristikalardan biri, moddiy nuqtaning xarakat miqdori xisoblanadi [1]
. moddiy nuqtaning xarakat miqdori deb, nuqtaning massasini uning tezlik vektoriga ko'paytmasiga teng bo'lgan - vektor qiymatga aytiladi. ushbu -vektorning yo'nalishi, nuqtaning tezlik vektori bilan ustma-ust yotadi, ya'ni traektoriyaga urinma xolda xarakat tomonga yo'naladi.
xarakat miqdorining o'lchov birligi si - sistemasida: 1kg m/s yoki 1n s, mkgss- sistemasida: 1 kg s bo'ladi. kuch impulsi. ma'lum vaqt ichida kuchning nuqtaga bo'lgan ta'sirini xarakterlash uchun kuch impulsi degan tushuncha kiritiladi. avvaliga elementar impuls degan tushuncha kiritamiz, ya'ni kuchning elementar -vaqt ichidagi impulsi. kuchning elementar impulsi deb, -kuchni elementar dt - vaqtga ko'paytmasidan iborat bo'lgan - vektor qiymatga aytiladi:
(1)
F S d
moddiy nuqta xarakat miqdorining o'zgarish teoremasi dt v d a k F a m nuqtaning massasi o'zgarmas qiymat ekanligi va uning tezlanishi
bo'lganligi uchun, dinamikaning asosiy qonunini ifodalovchi tenglamani quyidagicha yozish mumkin
v m d ) ( F = k
-tenglama bir vaqtning o'zida nuqta xarakat miqdorining o'zgarishi teoremasini differentsial formasining ifodasidan iborat bo'ladi:
v S m 1 - m 0 =
k - m
tenglama nuqta xarakat miqdorining o'zgarish teoremasini tugal formasi deb ataladi: nuqtaning ma'lum vaqt oralig'i ichidagi xarakat miqdorining o'zgarishi shu vaqt oralig'ida nuqtaga ta'sir etayotgan kuchlar impulslarining yig'indisiga teng ekan. masala. massasi m=2 kg bo'lgan moddiy nuqta, v=4m/c tezlik bilan aylana bo'ylab xarakatlanmoqda. nuqta aylananing to'rtdan bir qismini bosib o'tguncha ketgan vaqt ichidagi kuch impulslari aniqlansin. e ch i sh.
xarakat miqdorining o'zgarish teoremasiga asosan v v S 1 - m 0 = - m
xarakat miqdorlari vektorlarining geometrik ayirmasi (2-shakl) ni qurilgan to'g'ri burchakli uchburchak orqali aniqlaymiz,
2 0 2 1
v lekin masalaning shartiga ko'ra v0= v1= v bo'lgani uchun, 2 mv S 11,3 kg
m/s.
kuch impulsini analitik xisoblash uchun, (21.6) sistemaning birinchi ikkita tenglamasidan foydalanishimiz mumkin, masalan 2 2
x S S 2 0 2 1 v v S x =mv
0 ,
S y =-mv 1 =m
bo'ladi. S=
moddiy nuqta xarakat miqdori momentining o'zgarishi xaqidagi teorema (momentlar teoremasi)
m v moddiy nuqta xarakat miqdorining biror o markazga nisbatan momenti deb,
(m
– dan iborat bo'lgan
m v r v o (m
vektor qiymatga aytiladi. bu erda
- o markazdan xarakatlanayotgan nuqtaga o'tkazilgan radius-vektor.
d r v r F ( m )=
dt d m v m F [ o (m )]=
o ( ) yoki moddiy nuqtaga qo'yilgan kuchning bajargan ishi: ds F ds F бA cos M F T
ds 0 v elementar shining ishorasi –burchak va cos –ning ishorasi orqali aniqlanadi xususiy xollar: . 0 2 ; 0
2
бA бA A 2. agar
-ga teng bo'ladi.(F = const): .
A 0
1 kuchning bajargan ishi. quvvat
F F v iborat skalyar [1] qiymatga aytiladi. bu erda F
kuchning nuqta xarakatining traektoriyasiga urinma m - o'qdagi proektsiyasi (yoki m nuqtaga ta'sir etayotgan kuchning -tezlik yo'nalishiga proektsiyasi); ds - m nuqtaning elementar ko'chishining moduli. bu erdagi dA - elementar ыiymatning belgisi, yaoni differentsialning belgisi emas. ixtiyoriy dA funktsiyaning differentsiali, mutloы bщlmasligi 'am mumkin.
[1] 3.agar
dA=-F
4.agar
kuchning ixtiyoriy m0m1 tugal ko'chishdagi (1.shakl) bajargan ishi tegishli elementar ishlarning integral yig'indilarining chegarasidan iborat bo'ladi: ixtiyoriy m0m1 ko'chishdagi kuchning bajargan ishi, shu xarakat yo'nalishidagi elementar ishlarning integral yig'indisiga teng ekan. A M M ( ) 0 1 ) ( ) ( 1 0
M ds F =
A M M ( ) 0 1 ( ) ( ) ( ) F dx F dy F dz
x y z M M 0 1 = bo'ladi. yoki ishning o'lchov birligi si sistemasida - 1 djoul (1dj=1n m=1kg m2/c2), mkgss sistemasida -1kg m. q u v v a t. quvvat deb vaqt birligi ichidagi bajarilgan ishga aytiladi. agar ish bir maromda olib borilsa, u xolda quvvat N=A/t1, bu erda t1 - a ishni bajarishga ketgan vaqt. umumiy xolda, quvvat quyidagi formula orqali aniqlanadi, N=dA/dt=F ds/dt= F
v
demak, quvvat kuchning urinma o'qdagi tashkil etuvchisini tezlikka bo'lgan ko'paytmasidan iborat ekan. quvvatning o'lchov birligi si sistemasida - 1 vatt (1vt=1dj/c), mkgss sistemasida -1kg m/c.
texnikada quvvatning birligi sifatida 736 vt yoki (75 kg m/c) ga teng bo'lgan 1 ot kuchi ishlatiladi. mashinaning bajargan ishini, uning quvvatini vaqtga bo'lgan ko'paytmasi orqali o'lchash mumkin. shu sababli ishning texnikada foydalaniladigan kilovatt
dan iborat o'lchov birligi paydo bo'ldi (1 kvt
takrorlash uchun savollar:
2. kuch impulsi nima va uni qanday xisoblanadi? 3. moddiy nuqtaning xarakat miqdori bilan shu nuqtaga ta'sir etayotgan kuchlarning impulslari orasidagi matematik bog'lanishni aytib bering? 4. moddiy nuqtaning xarakat miqdorini saqlash uchun qanday shart bajarilishi lozim? 5. moddiy nuqtaning xarakat miqdori momenti deb nimaga aytiladi? 6. xarakat miqdori momentini o'zgartirish uchun qanday shartlar bajarilishi lozim? 7. xarakat miqdori momentini o'zgarmas xolda saqlash uchun, nimalar bajarilishi lozim? 8. ishni bajarish uchun nimalar sodir bo'lishi shart? 9. ish, skalyar qiymatmi yoki vektor qiymatmi? 10. quvvat nimani bildiradi? 11. ikki xil kuch bir xil ishni bajarsa, ularni qanday farqlash mumkin? Download 397.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling