Nazorat savollari: Blokcheyn texnologiyalari

Nazorat savollari:

1. 
   Blokcheyn texnologiyalari.
   
2. 
   Blokcheyn texnologiyalari va moliyaviy xizmatlar transformatsiyasi.
   
3. 
   Blokchain texnologiyasining ta'riflari va xususiyatlari.
   
4. 
   Blokchainni qo'llashning afzalliklari va muammolari.
   

1. 
   Blockchain ilovasida xavfsizlik qanday amalga oshiriladi?
   
2. 
   Kriptovalyuta tizimlari haqida ma’lumot bering.
   

Javoblar:

Blokcheyn — bu bir-biri bilan internet orqali bog‘langan ko‘plab kompyuterlarda bir vaqtning o‘zida saqlanuvchi taqsimlangan ma’lumotlar bazasidir. Uning nega kerakligini misol yordamida tushuntirish osonroq. AQSh dagi akangizga bank jo‘natmalari orqali 100 dollar yubordingiz deb tasavvur qiling. Jo‘natma shaklini to‘ldirganingizdan so‘ng, bank xodimi shahsiy hisobingizdan pulni yechib olib, uni halqaro o‘tkazmalar uchun bankning yagona hisobiga o‘tkazadi. Shundan so‘ng, boshqa xodim bu pullarni agent bankning hisobiga o‘tkazadi, u esa, o‘z navbatida, pullarni AQSh ga o‘tkazadi. U yerda o‘tkazmangiz aynan shu tahlit akangizning shaxsiy hisobiga tushadi. Jo‘natma davomida hech kim xatoga yo‘l qo‘ymagan bo‘lsa, uch kun o‘tib akangiz 97 dollarni oladi (barcha banklarning komissionlari olinganidan so‘ng, albatta). Biroq eng qo‘rqinchlisi, shu uch kun ichida na siz, va na sizning akangiz, qolaversa, bankirlardan hech biri ayni vaqtda pullaringiz qayerda ekanligini va ularning hisobini kim yuritayotganligini bilmaydi.

Serverning kutilmaganda buzilib qolishi, bank xodimining insofsizligi yoki xakerlik hujumi uzoq surishtiruvlarning boshlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ahir bu kabi hodisalar hisobingizdagi pullar bilan ham sodir bo‘lishi mumkin-ku. Demak, siz har kuni tizimga umid qilasiz va bankingizga ishonasiz, bu esa katta muammo. Hozirda blokcheynlar asosan kriptovalyuta jo‘natmalari uchun foydalanilmoqda. Biroq shu bilan bir vaqtda u turli tashkilotlarning turli-tuman maqsadlarini amalga oshirish uchun ham faol joriy etilmoqda. Blokcheynning afzalligi uning shaffof, tezkor, soddaligi va qiymatida. Siz kriptovalyuta yoki biror-bir ma’lumotni blokcheyn orqali jo‘natgan bo‘lsangiz, bunday jo‘natma haqida ma’lumotni o‘zgartirish yoki qalbakilashtirishning umuman imkoni yo‘q. Chunki bu jarayon butun dunyo bo‘yicha yuz minglab kompyuterlar tomonidan tasdiqlanadi.

Aynan ushbu kompyuterlarda ushbu ma’lumotning ko‘plab nusxalari saqlanadi — ular bilan istalgan foydalanuvchi istalgan vaqtda tanishishi mumkin. Jo‘natma jarayoni markazlashmagan holda bor-yo‘g‘i bir necha daqiqa vaqt oladi va bank jo‘natmasidan bir necha o‘n marta arzondir. Agar siz pullarni yoki qandaydir ma’lumotni blokcheynda saqlasangiz, ushbu qaydlar hech qachon yo‘qolib ketmaydi yoki soxtalashtirilmaydi. Bozorning istalgan ishtirokchisi istalgan daqiqada moliyaviy ahvolingizga ishonch hosil qilishi mumkin. Blokchenda hech qanday uchinchi tomon yoki vositachi ishtirokisiz, to‘liq shaffoflik va hisoblar aniqligining matematik kafolati ta’minlab beriladi.

Blokcheynni qaerlarda ishlatish mumkin?

1. Kim-oshdi savdosini uyushtirishda

2. Yer kadastrini yuritishda

3. Sog’liqni saqlashni boshqarishda

4. Dorixonalardagi dori vositalarini nazorat qilishda

5. Turli xil mahsulotlar sadvo jarayonida

6. Buxgalteriya va auditni amalga oshirishda

7. Bank ishini yuritishda

8. Pul o’tkazmalarini amalga oshirishda

9. Va boshqa turli-tuman sohalarda.

Virtual valyutalar quyidagilarga bo'linadi:

- markazlashtirilgan - butun tizimni boshqaradigan yagona emitentga (E-Gold, Ozodlik zaxirasi, Perfect Money) ega. Ma'mur valyuta chiqaradi, undan foydalanish qoidalarini kiritadi, tranzaktsiyalar registrini yuritadi va muomaladan valyutani olib qo'yishi mumkin. Bunday valyutaning kursi o'zgaruvchan bo'lishi mumkin, talab va taklif bilan belgilanishi mumkin yoki belgilangan valyutaga yoki oltinga bog'langan;

- markazlashtirilmagan valyutalar (Bitcoin, Etherium, LiteCoin, Ripple), - bitta administratorga ega bo'lmagan va markazlashtirilgan nazoratga ega bo'lmagan valyutalar. Mulk huquqini o'tkazish to'g'risidagi ma'lumotlar tarmoq orqali qisqa vaqtdan so'ng tranzaktsiyalarni tasdiqlash, qiymatni uzatish xavfsizligi va yaxlitligini ta'minlaydigan tarzda uzatiladi.

Kripto-valyutaning turlari Coinmarketcap 9.06.2020 yildagi ma'lumotlariga ko'ra 5549 xil kripto-valyutalar mavjud. Virtual aktivlarning umumiy kapitallashuvi 274 milliard dollardan oshadi, ushbu miqdorning taxminan 75 foizini 20 ta eng yirik blockcheyn loyihalari baham ko'rmoqda.

Barcha kripto-valyutalarni quyidagi turlarga bo'lish mumkin:

Valyutalar

Tangalar yoki to'lov tizimidagi tangalar.

Eng mashhur almashinuv belgilari - Binance Coin (BNB) va EXMO Coin (EXM). Stablecoins chiqaradigan kompaniya o'z balansida token belgisining qiymatini kafolatlash uchun fiat miqdorida, masalan AQSh dollarida bo'lishi kerak. Ushbu turdagi eng taniqli tanga - Tether (USDT), ammo dollar va evro tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan boshqa barqaror tanga pullari mavjud. Utility Tokens yoki xizmat tokenlari, shuningdek App Coins deb nomlanadi. Ular cheklangan miqdorda ICO uchun chiqariladi.

Ular orasida eng mashhuri bitkoin bo'lib qolmoqda - raqamli valyuta Internetda yaratilgan va faqat Internetda ishlaydi. Valyuta emissiyasi dunyo bo'ylab ma'lum bir dastur yordamida millionlab kompyuterlarning ishlashi natijasida yuzaga keladi. Oddiy markazlashgan ierarxiya o'rniga blokcheyn texnologiyasi qo'llaniladi, bu barcha operatsiyalar haqidagi ma'lumotlarni bitta serverda emas, balki to'lov tizimiga ulangan kompyuterlarda saqlashni nazarda tutadi. Ushbu muqobil pul miqdori oldindan belgilangan maksimal 21 million tanga miqdorida ta'minotga ega: bitkoinlar miqdori ma'lum bir tezlikda o'sib boradi va 2140 yilgacha kamayadi. Bitcoin operatsiyalari "peer-to-peer" tarmog'i tomonidan amalga oshiriladi, bu erda odamlar o'rtasidagi operatsiyalar uchun moliyaviy vositachilar talab qilinmaydi.