Nuqtaning kuchlanish holati

Nuqtaning kuchlanish holati

Reja:

1. 
   Nuqtaning kuchlanish va deformatsiyasining holatlari.
   

2. 
   Urinma kuchlanishlarning juftlik qonuni.
   

3. 
   Bosh kuchlanishlar.
   

Tayanch so`z va iboralar: kuchlanish, nuqtning kuchlanishi, urinma kuchlanish, bosh kuchlanish, Mor doirasi, chiziqli, tekis va hajmiy kuchlanish holatlari.

Nuqtadagi kuchlanish holati deb, mazkur nuqta orqali o`tkaziladigan barcha yuzalarda paydo bo`ladigan kuchlanishlar to`plamiga aytiladi. Brusning markaziy cho`zilishi yoki siqilishi jism barcha nuqtalarning kuchlanish holati bir xil bo`lgan xol (bir jinsli kuchlanish holati) oddiy deformatsiyalanishga misol bo`la oladi. Umumiy holda (7,1-rasm a) jismning kuchlanish holati bir xil bo`lmaydi. U nuqtaga o`tgan sari o`zgaradi, shuning uchun mazkur jismning istalgan m-n kesimdagi kuchlanish bir tekis taqsimlanmaydi.

Bunday holda jismning istalgan K nuqtasining kuchlanish holatini o`rganishda bu nuqta atrofida tomonlari dx, dy, dz bo`lgan parallelepiped kichik bo`lganligidan uning barcha nuqtalaridagi kuchlanishlar bir xil bo`lib tekshirilayotgan K nuqtadagi kuchlanishga teng deb hisoblash mumkin.

Elektr o‘zatish havo liniyalarni (HL) qurishdan oldin qo‘yidagi ishlar bajarilgan bo‘lishi kerak:
HL trassalaridagi qishloq xujalik ekinzorlari va urmon maydonlarida ish olib borishga ruxsat olingan bo‘lishi kerak;
montaj brigadalarini va bo‘lim ishboshqaruvchilarni joylashtirish uchun vaqtinchalik xonalar tayyorlanishi lozim;
materiallarni taxlash uchun vaqtinchalik bazani tashkil qilish;
yo‘llar, kupriklar va HL trassalariga keladigan er osti yo‘llar holati tekshiriladi, zarur bo‘lganda vaqtinchalik er osti yo‘llarini qurish;
trassa bo‘ylab er yuzasi tozalash, va urmon joylarda o‘tish yo‘llarni qurish;
loyixada ko‘rsatilgan HL trassasidagi yoki unga yaqin va ish bajarilishida kesishadigan qurilishlarni bartaraf qilish;
ishlab chiqarish piket joyini bajarish-HL trassasi bo‘ylab keyinchalik tayanchlarni urnatish joylarini belgilovchi belgilarni urnatish.
Materiallarni saqlashga vaqtinchalik baza joylashtrilgach HL trassasi o‘tadigan tumanga kerakli materiallarni tashish bajariladi. HL trassalariga tayanchlarni maxsus ustun tashigichlarda tashish amalga oshiriladi. Simli barabanlarni vertikal holatda, avtotransport ko‘zovida pulat simlar bilan tortgichlarda totib mahkamlangan holatda tashiladi. Osma farforli va shishali izolyatorlar, dastlab tekshirilib zaro‘riny uzunlikda shodalar tuziladi va HL trassasiga izolyatorlarni mexanik shikastlanishlardan himoyalovchi maxsus yog‘och konteynerlarda tashiladi.
Tayanchlarni va simli barabanlarni qoidaga muvofiq ko‘tarish kranlarida yuksizlantriladi.
HL trssasiga qurilish texnikalari o‘z yurishida yoki maxsus avtomobil platformalarida keltiriladi.
Avto dvigatel yoki boshqa transport vositaalarida keltirilgan EYU larni kranlar, avtoyuk ko‘targich yoki boshqalar yordamida tushiriladi. O‘ramlardan ajratilgan EYU larni gorizontal yuzaga ko‘chirishda kran, elektrtallar, elektrkaralar, yuklagichlar, ular EYU larni ko‘tarish, fundamentga montaj qo‘llaniladi. EM larni montajdan oldin sexdagi maxsus ajratilgan kameradagi dastgohda qarab chiqiladi. Hamma aniqlangan nuqsonlar elektr o‘rnatuvchi brigada ustasiga yoki montaj boshlig‘iga aytib beriladi yoki yozma ravishda bildiradi.
Agar elektr dvigatel tashqi nuqsonlarsiz bo‘lsa uning ichki qismlarini tozalash olib boriladi. Buning uchun siqilgan havodan foydalaniladi. Oldin quvuro‘tkazgichdan havo uzatilishi va quro‘qligi tekshiriladi, buning uchun oqimni birorta yuzaga yoki qo‘l kaftiga yo‘naltiriladi. Purkalganda rotor qo‘l bilan aylantiriladi va o‘qning podshipniklarda engil aylanishi tekshiriladi.
EYU tashqi sirti kerosinda engil namlangan latta bilan artiladi.
Sirpanish zoldirlarini yuvish, buni montaj davrida quyidagicha bajariladi. Zoldirlardan to‘kish tiqinini echib moy qoldiqlari to‘kiladi. Tiqinni joyiga mahkamlab zoldirlarga kerosin quyiladi va yakor yoki rotor qo‘l bilan aylantiriladi. Keyinchalik kerosin to‘kilib kerosin qoldiqlari moy bilan yuvib tashlanadi. SHundan keyin zoldirlarni yangi moy bilan ½ yoki 1/3 hajmda vannasi to‘ldiriladi. Zoldirlarni moy bilan to‘ldirish mustaqil hajmining 2/3 dan oshmasligi kerak.
Izolyasiya qarshiligini o‘lchash. O‘zgarmas tokli EYU larning izolyasiya qarshiligini o‘lchashda yakor bilan o‘yg‘otish g‘altaklari (qutblararo) oralig‘i, yakorning, tanaga nisbatan o‘yg‘otish g‘altaklari va shyotkalar izolyasiya qarshiligi tekshiriladi. Izolyasiya qarshiligini o‘lchashda, reostatni tarmoqdan EYU ga keltirilgan simlar EYU dan ajratilgan bo‘lishi kerak. O‘lchash davrida kollektor va shyotkalar orasiga, mikanit, elektr karton, fibralar, rezinali trubkalar va boshqa izolyasiyalovchi narsalar o‘rnatilishi kerak. Toki uch fazali qisqa tutashtirilgan rotorli elektrdvigatellarning izolyasiya qarshiligini o‘lchashda, erga nisbatan stator chulg‘amlari (tanaga nisbatan) va o‘zaro bajariladi. Bu chulg‘amlarning oltita uchlari chiqarilgan bo‘lganida mumkin. Agar chulg‘amlarning faqat uchta uchi chiqarilganida o‘lchash faqat erga (tanaga) nisbatan bajariladi.
Faza rotorli elektrdvigatellarda stator chulg‘amlarining erga nisbatan va o‘zaro izolyasiya qarshiligini o‘lchashdan tashqari rotor bilan stator orasidagi va shetkalarning tanaga nisbatan izolyasiyasi (halqalar bilan shyotkalar orasiga izolyasiyalovchi qistirma qo‘yilishi kerak), izolyasiya qarshiliklari o‘lchanadi.
Agar izolyasiya qarshiligi talab qilinganidan past bo‘lsa sinchiklab tekshiriladi va nima sababdan izolyasiya qarshiligi pastligi aniqlanadi.
EYU lar tekshirib bo‘lingach, ishga tushirishga to‘la tayyorlangandan keyin, montaj joyiga olib kelinadi va mahkamlanadi. Stendda tayyorlash tekshirish usullari (agar zaro‘riyat bo‘lsa taftish qilish, kerak bo‘lsa qo‘ritish) bu ishlar ob’ektda montajishlarini bir necha bor tezlanishiga va muddatning qisqarishiga olib keladi. bu usullarkatta quvvatli dvigatellarni montajida borgan sari keng qo‘llanilmoqda.
Montaj va mahkamlash. Dvigatelni yig‘ish va tekshirish ishlari tomom bo‘lgandan keyin uni o‘rnatishga kirishiladi.Katta bo‘lmagan EYU larning yingillari (50 kg gacha) ularni past fundamentlarga va tizimlarga qo‘lda,qiya qo‘yilgan taxtalardan foydalanibmaxsus tizimga va erga qo‘lda qo‘yiladi .Og‘irligi 80 kg dan ortiq bo‘lgan EYU oldindan tayyorlangan anker boltlar bilan poydevorga mahkamlangan asoslarga- payvandlanadigan romlarga cho‘yan plitalarga yoki salazkalarga o‘rnatiladi. dvigatellar mexanizimlar yordamida (tal, chig‘ir va h.k.) ko‘tarilibo‘rnatiladi.
Ancha og‘ir elektr dvigatellar montajida devorlarga, fundament ustiga, qavatlararo mahkamlangan qatlamga, EYUlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kranlar, tallar yoki polistpastlardan (bloklari bilan) va boshqa yuk ko‘tarish mexanizmlarida ko‘tarish ishlari bajariladi va mexanizmlarda ko‘tarib o‘rnatiladi.
O‘rnatilish tugatilgach sinov ishlari olib borilishida tarqatilgan holatda kelganlari yoki tarqatilgan EM ning stator va rotor po‘lati oraliqlari, sirpanish podshipniklari va titrash podshipniklari oralig‘i, rotorning o‘qi bo‘ylab harakatlanishi ishlab chiqarish korxona texnikaviy hujjatlarida ko‘rsatilganiga mos kelishi kerak.
1 kV dan yuqori kuchlanishli dvigatellarni qo‘ritmasdan ishga tushirish ishlab chiqaruvchi korxona ko‘rsatmalariga mos olib borilishi kerak. EM lar montajida ta’minoti kabelini dvigatel tizimi kiritgichlariga ulash masuliyatli operatsiya hisobilanadi. Bu tugunni to‘g‘ri va sifatli bajarilishi elektr dvigatellarning ishonchli ishlatilishini sezilarli darajada aniqlab beradi. Afsuski ishlab chiqaruvchi korxonalar EMlarni yaratish tuzilishida kiritish to‘zilmalari (KT) (VU) ta’minoti manba kabelini ulanishi montajdagi ruhsat berilgan kabel tolalarini egish radiuslari talab qilinganidan juda o‘zoqda bo‘ladi: kabelning eng kam egilishi, kabel muftalari va uchlari o‘lchashlari hisobga olinmaydi. SHu sababli montajni loyihalash respublika ilmiy tekshirish instito‘ti 1 kV gacha o‘zgaruvchan tokli EYU lar uchun KT montaj texnik talablarni ishlab chiqardi, umumiy vazifa sifatida o‘zgaruvchan tokli 6 va 10 kV kuchlanishlarga ham. Qabul qilishda va EYU larni attestatsiyalaganda bu hujjat KT tuzilishini yaratishimkonini beradi, hamma montaj texnik talablarni qoniqtiradigan, elektr jihozlarning to‘xtovsiz ishlatilishini va sezilarli darajada ishonchliligini oshiradi.
Har xil usullarda to‘g‘rilash va ulash. Fundament ustiga, qavatlar oralig‘iga mahkamlangan qatlamga, maxsus tizimga va to‘g‘ridan-to‘g‘ri va erga o‘rnatilgan elektrdvigatellarni, mexanizm bilan yoki stanokni aylantiruvchi dvigatel bilan, uni ulashda to‘g‘rilanadi. Ulashni to‘g‘ridan-to‘g‘ri mufta yoki boshqa o‘zatgich orqali (tishli, tasmali) bajariladi. Hozirgi vaqtda pona ko‘rinishidagi tasmalar qo‘llaniladi (ponatasmali o‘zatgich deb ataluvchi).
Har qanday ulanish usullarida ham EYU holati gorizontal yuzaning bir-biriga tik ikki tomonlar yo‘nalishida sathi tekshiriladi. Buning uchun “o‘qli” sathdan foydalanish maqsadga muvofiq, ya’ni uning asosi cho‘qurchali qaldirg‘och dumiga ega; uni elektr dvigatelo‘qiga bevositamontajqilish qo‘lay. EYUlarni bevositaa fundamentga yoki beton polga o‘rnatib to‘g‘rilashda, elektrdvigatellarni gorizontal yuza bo‘yicha rostlab to‘g‘rilash uchun, tayanchlari ostiga yassi metall qistirmalar qo‘yib chiqiladi. Bu maqsad uchun yog‘och qistirmalar yaramaydi, chunki fundamentlar boltlarini sement qorishma bilan to‘ldirib qo‘yilganida ular shishib ketadi va to‘g‘rilangan holatni bo‘zib yuboradi va betonlarni qotirganimizda zichlanib ketadi.

Har bir qurilishi tugallangan korxona, o‘y-joy yoki umumiy bino ishlatilishiga davlat qabul komissiyasi tomonidan qabul qilinadi, komissiya tuzilishiga buyurtmachi vakili, pudratchi tashkilot tuman yoki shahar ijroya komitet xodimi kiradi. Xalq depo‘tatlar maslahatchilari, davlat sanitariya va o‘to‘chirish nazorati, kasaba soyuz qo‘mitasi va boshqa aloqador tashkilotlar.

Ob’ektni davlat komissiyasiga tag‘dim etishdan oldin (alohida sexni,binoni, inshootni) ularda o‘rnatilgan uskunalarni buyurtmachi tomonidan tayinlangan kommisiya, qurilishmontaj ishlari tugagatilganalohida uskunalarni sinov va kompleksli ishlatilishini sinab ko‘rib ishchi kommisiya qabulqiladi. Sexlarda va boshqa binolarda o‘rnatilgandvigatellar va elektr kuch uskunalarni bir vaqtningo‘zida qurilish ishlari va sanitariya-texnik va texnologik qurilmalarniqabul qilishga tavsiya qiladi.
Alohida sinov ishlarini o‘rnatilgan tartibda olib boriladi.
Qurilishi tugallangan binolarga, inshootlarga issiqlik -qurilish, suv elektr ta’minoti (shu jumladan NS (TP), HL va boshqa) sanitar-xo‘jalik xonalari, qurilish-montaj tashkilotlari qurilish davomida foydalanib kelingan inshootlar.
Alohida sinov ishlari oxiriga etgach kommisiya aniqlangan kamchiliklarbo‘yicha akt to‘zilib muddat beriladi pudratchi tomondan davlat qabul kommisiyasi qabuligacha barcha nuqsonlarni bartaraf qiladi va qurilish inshooti davlat qabul kommisiyasiga tavsiya bildiradi. Barcha sinov tekshiruvlar natijalari haqida akt tuziladi. Kompleksli sinab ko‘rish muvaffaqiyatli tugagach, ishchi kommisiya inshootda qurilish ishlari tugatilgani haqida to‘zilgan aktga imzo chekadi, davlat qabul kommisiyasiga takdim etish uchun, davlat qabul kommisiyasi tuzilishi yuqorida kayt etilgan.
Ko‘rsatilgan aktlarga imzo chekilgandan boshlab elektr uskunalar buyurtmachi tomonidan qabulqilingan hisobilanadi va ob’ekt barcha narsalari bo‘tun saqlanishiga javobgarlik masuliyati buyurtmachiga yuklanadi.
Bo‘lgich va qisq tutashtirgichlarni ishlatilishi
Bu kommutatsion apparat yuqori kuchlanishli avtomatik va qo‘lda kuch transformatorlarini, 1 kV dan yuqori kuchlanishlarda keng qo‘llaniladigan va tarmoqni yuklanishsiz ajratishga mo‘ljallangan, (APV) avtomatik qayta ulashga mo‘ljallangan qurilmalar bilan jihozlanadi. Qisqa tutashtirgichlar tarmoqda so‘n’iy qisqa tutashuv hosil qilib va transformatorning himoyaishorasi, o‘nda sodir bo‘ladigan nuqsonlardan saqlab qolish,o‘ni tizim ta’minoti liniya boshidan uchishini ta’minlash uchunhizmat qiladi.
Bo‘lgichlarni boshqarish SHPO rusumli yuritma orqali va qo‘l bilan ulanishli va bu davrda bir vaqtda harakatga keltiruvchi prujina siqiladi va masofadan yoki avtomatik ravishda uchirishga tayyorlaydi.
Bo‘lgichning imkoniyatini yuqori darajaga ko‘tarish uchunajratgich va bo‘lgichilar kontaktlariga (havo) gaz purkagich moslama qo‘llaniladi, ular yordamida yoyni so‘ndirish engillashadi, cho‘nki havo oqimi yoyga kuchli tezlik bilan yo‘naltiriladi. Siqilgan havo kompressordan yoki havo bosimli standart ballondan olinadi.
35kV gacha bo‘lgan neytrali izolyasiyalangan tarmoqlarda ikki qutbli Qisqa tutashtirgichlar va neytrali erlangan 110kV va yuqori kuchlanishli tarmoqlarda bir qutbli qo‘llaniladi.
Bo‘lgich va qisqa tutashtirgichlar yuqori tomonida o‘chirgich o‘rnatilmagan nimstansiyalarda qo‘llaniladi va bu nimstansiyani boshqarish sxemasini oddiylashtiradi va arzonlashtiradi.
Ajratgich, bo‘lgich va qisqa tutashtirgichlarning kapital ta’miri va ularning bajarishi belgilangan muddatlarda elektr xo‘jalik raxbari tasdiqlagan muddatda TIQ va TXQ da ko‘zda to‘tilganidek bajariladi.
Navbatdan tashqari tekshirish har bir QT o‘tgandan keyin muddatdan tashqari bajarilishi zarur.
Ko‘rsatilgan jihozni tekshirishda kontaktlarholatiga va izolyasiyasiga ko‘proq e’tibor berilishi kerak. Kontaktlarning siqilishi darajasi pasayishi, zanglashi va kontaktlar ifloslanishi ular kontaktlarining qizib kettishiga va hatto kuyishiga olib keladi. Agar kontaktlarning rangi yuzalarida notekis rangli joylar paydo bo‘lsa, demak ularning harorati ularning qizishi elektr termometr yordamida yoki termoshamda tekshirilishi kerak. Harorat ko‘rsatkichlari 8.1 - jadvaldagidan ko‘p bo‘lmasligi kerak, aks holda apparat ishdan chiqariladi va ta’mirlash zarur bo‘ladi.
Ajratgich, bo‘lgich va qisqa tutashtirgichlarni izolyatorlari tozaligi tekshiriladi, cho‘nki yuzasi iflosligi sababli mikrozaryadsizlanish kuchlanishi va nam obi havoda izolyasiyalarda tok sizishiga olib keladi.
Ajratgich, bo‘lgich va qisqa tutashtirgich og‘ir sharoitlarda ishlatiladi, bu mexanik kuchlanishdan kelib chiqadi, cho‘nki ulashda shu kuchlar yuzaga keladi. Bu kuchlar qish paytida yanada oshadi va yana muz bilan qoplangan paytida juda katta bo‘ladi. Qish paytida kuchlar ko‘payishi shinalar ulanishi va izolyatorlarga ta’siri oshadi. SHikasttlanishini kamaytirish uchun past haroratlarda (-20°S dan pastda) izolyatorlar shikasttlanmasligi uchun ajratgichlarning harakati bo‘lgichlarga ta’siridan holis bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
Izolyatorlarda yoriq, siniq va armirovkalarda sementli choklarning buto‘nligi buzilishi, apparatni ta’mirlashga chiqarilishi talab qilinadi.
Elegazlibo‘lgich va qisqa tutashtirgichlarga texnik xizmat ko‘rsatish asosan gaz bosim nazorati elektr kontaktli manometr yordamida bajariladi. Kontaktli kameradagi bosim 30 N/sm² ni ortiqcha bosimni tashkil qilishi kerak.
Ajratgich, bo‘lgich va qisqa tutashtirgichlarni ta’mirlaganda odatda oldin sinchiklab izolyatorlar holati, kontaktlar dvigateli tekshiriladi. Izolyatorlar, farforning qoplamasi chang, kuyik hosilqiladi va shulardan tozalanadi. YOriqlar,kemtiklar, yuza qoplama nuqsonlari, armirovkasi, tortgichlar buto‘nligi tekshiriladi. Zarur bo‘lganda nuqsonli qismlari yangisi bilan almashtiriladi yoki agar bu mumkin bo‘lmasa qisqa ta’mirlash o‘tkaziladi. Agar armirovkalangan belbog‘ 1/3 aylana gardishida yoki qalpoqda izolyatorda jarohatlangan bo‘lsa armirovka qayta tiklanadi.
Ikki va uch qutbli apparatlar kontaktlarining bir o‘qda ulanishi sekin harakatlanuvchi kontaktlar birortasi harakatsiz kontaktga tegishida rostlash olib boriladi, keyin oraliqkontaktlarni o‘zgartirish usuli bilan fazalar to‘g‘rilanadi. Har xil vaqtda kontaktlar ulanish farqi 3 mm dan oshmasligi kerak. SHinalar ulanishida izolyatorlarga ta’sir qiluvchi mexanik kuchlarnitekshirish uchun izolyatorlar ichidagi kuch dvigatel yordamida tekshiriladi. 6-35kV apparatlar uchun bu kuch 10% dan oshmasligi kerak va bu ko‘rsatkich miqdor katalog orqali aniqlangan.
Kontaktlarning siqilib kirishi shuplar qalinligi 0,05 mm va kengligi 10mm, 2/3 shup cho‘qurligidan ko‘p kirmasligi kerak.
Kontakt prujinalar yordamida kontaktlar bosim tashkil bo‘lishi tekshiriladi. Bu bilvosita pichoqni tortilish kuchi orqali tekshirilishi mumkin.
Qo‘zg‘almas kontaktlarning eng kam tortilish kuchi apparatlarda me’yorli toklari 400-600A, 1000-2000A va 3000A da 200,400 va 800 N ga to‘g‘ri keladi.
O‘tuvchi qarshiliklari moyli o‘chirgichlarniki kabi nazorat qilinadi. Agar o‘tish qarshiliklari me’yoridan yuqori bo‘lsa ularni kamaytirish ishlari olib boriladi va ular quyidagicha nazorat qilinadi:
YUritmani rostlashda ulangan yoki ajratilgan holatiga apparat to‘g‘ri kelsin va aniq qayd etilishi ta’minlansin va ulanish holati to‘g‘ri kelsin.
Ajratgich, bo‘lgich va qisqa tutashtirgich barqaror va ishonchli ishlatilishi uchun ularni harakat tezligi tavsifiga juda bog‘liq.
35-110kV qisqa tutashtirgich ulanish vaqti 0,4s ±10% va ajratishi 35kV kuchlanishdagilarda 0,5s ±10% va 110kV Bo‘lgich bo‘lish vaqti 0,7s ±10% dan ko‘p bo‘lmasligi kerak.
YUritmadagi lyuft 5° dan oshmasligi kerak. Aks holda ulanish holati yuzaga kelmaydi. Bo‘lgich vaqisqa tutashtirgich elektr yuritmalari kuchlanish pasayishiga tekshiriladi xuddi moyli o‘chirgichlarniki kabi.
Apparatlar ta’mirlanib bo‘lgach ularning ishlatilishi 3-5 martali ulanish va ajratishga va ularni me’yorli kuchlanishda tezkor tokda teshiriladi. Bu tekshirishda rixtalovchilar ishlatilishi va yordamchi ishora kontaktlari to‘g‘ri rostlangani tekshiriladi.
Ajratgich ajralishi haqida ishora qiluvchi harakatdagi kontaktlar to‘la harakatining 75% yo‘lini bosib o‘tgach ishlatilishiy boshlasin, ulangani haqidagi ishora kontaktlari tekkan ondan keyin ishlatilishisin.