Nurullayeva N. Atajonova Y. Shoyimova B. Turg’unnova M. Ismatullayeva G

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi: Rossiya, Belarusiya, Armaniston, Guruziya va boshqalarda Markazlashtirilgan kutubxona tizimlarini tashkil etilishi.

Nurullayeva N. Atajonova Y. Shoyimova B.

Turg’unnova M. Ismatullayeva G.

Reja:

• Reja:
• 1. Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi
• 2. Rossiya, Belarusiya,Armaniston kutubxonalari tarixi va xozirgi xolati
• 3. Guruziya va boshqalarda Markazlashtirilgan kutubxona tizimlarini tashkil etilishi.

• SHARQIY YEVROPAKUTUBXONALARI
• Markaziy va Shimoli-Sharqiy Yevropa geografik tor ma’noda Sharqiy Yevropa hududlari chegaralariga to‘g‘ri keladi. Yevroosiyo qit’asining 2/3 qismi hudularida slavyan xalqlari yashamoqda.
• Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan Sharqiy Yevropa mamlakatlari quyidagicha tasdiqlangan:
• 1. Belorussiya 2. Bolgariya 3. Vengriya 4.Slovakiya 5.Ukraina 6.Moldava 7. Nolsha 8. Chexiya 9. Rossiya 10. Ruminiya

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• AVLIYO KIRILL VA MEFODIYA MILLIY KUTUBXONASI

• Avliyo Kirill va Mefodiya Milliy kutubxonasi 1878 yil 4 aprelda tashkil etilgan. 3 yil o‘tgach kutubxona Milliy maqomini oladi. 1924 yilga kelib Bolgariya

• Milliy uyg‘onish arxivi bilan birlashtirilgan. 2011 yil 1 yanvar ma’lumotlariga ko‘ra Milliy kutubxona 7753 188 fondga ega. 1 714 211 kitoblar, 1 367 487 seriyali nashrlar, 209 490 grafik hujjatlar, 12 991 xaritalar; 5 547 qo‘lyozmalar; 3 124 974 arxiv hujjatlari; 5 889 elektron hujjatlar; 17 elektron ma’lumotlar bazasi tashkil etadi. ΙΧ – ΧΙΧ asrlarga oid Slavyan, Grek, G‘arbiy Yevropa, Arab va forsiy xalqlar qo‘lyozmalari saqlanmoqda.

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• AVLIYO KLIMAT OXRIDSKI» SOFIYA UNIVERSITETI KUTUBXONASI

Avliyo Klimat Oxridski» Sofiya Universiteti kutubxonasi Bolgariyadagi ilk universitet kutubxonasi hisoblanadi. Kutubxona Bolgariyadagi dastlabki universitet bilan birga, ya’ni 1888 yilda tashkil etilgan. Universitet

kutubxonasi dastlab oliy ta’lim instituti joylashgan Sofiya o‘g‘il bolalar o‘rta maktabi binosida joylashgan. 1933 yilda aka-uka Xristo va Yevlogi Georgievlarning hadyasi hisobiga me’morlar I.Vasilev va D.Solovlar tomonidan qurilgan yangi binoga ko‘chiriladi. 1934 yil dekabr oyidan milliy arxitektura namunasi bo‘lib, «Avliyo Klimat Oxridski» universiteti tarkibida bo‘ldi.

Dastlab 2577 nomdagi resursi bo‘lib, 1912 yilda (14 yildan so‘ng) 80 000 tomdagi resuslarga ega bo‘ldi. 1925 yilda Depozitlar Akti qabul qilingandan so‘ng, mamlakatdagi barcha nashrlardan bepul nusxa oluvchi 3-kutubxonaga aylandi.

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• SECHENI NOMIDAGI MILLIY KUTUBXONA (VENGRIYA)

Secheni nomidagi Milliy kutubxona 2ta Vengriya Milliy kutubxonalaridan biri hisoblanadi (Dubrenskiy universiteti kutubxonasi). Tarkibiga Qirol Matyasha Korviniana-renessans kutubxonasi kiradi. Milliy kutubxona graf Ferens Secheni tomonidan 1802 yil 25 noyabrda tashkil etiladi,

kutubxona fondiga dastlabki bir nechta ming resurslarni taqdim etganligi tufayli kutubxona uning nomi bilan ataladi. Dastlabki yillarda kutubxona fondi xayriyalar hisobiga

boyitilgan. 1808 yilda parlament tomonidan Vengriya Milliy muzeyini tashkil etish bo‘yicha qaror kabul qilinadi va 1949 yilgacha Vengriya Milliy kutubxonasi uning tarkibiga kiritilgan. 1846-1847 yillar mobaynida kutubxona muzey bilan birgalikda klassika uslubida qurilgan yangi binoga ko‘chiriladi.

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• ERVIN SABO SHAHAR KUTUBXONASI

Mazkur kutubxona venger kommunisti, marksizm teoritiki, tarixshunos va sotsiologi Ervin Sabo nomiga ochilgan. Ervin Sabo shahar kutubxonasi – kitobsevarlarning umrida bir bora ko‘rish ishtiyoqini uyg‘otuvchi kutubxona hisoblanadi. Kutubxona budapeshtning asosiy maydonlarining birida joylashgan bo‘lib, shaharning qadimiy inshootlaridan biridir. 1905 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda kitob kolleksiyalari muntazam ravishda to‘ldirilib, venger madaniyatining yuksak qadr-qimmatini

ko‘rsatuvchi vositadir. Kutubxona binosi 19 asr arxitekturasi saroyga ko‘chirilgan. Kutubxona fondi muntazam to‘ldirib borilganligi sababli, tez muddatda saqlash uchun joy torlik qilishni boshladi. Shu sababli o‘tgan asrning 30 –yilllari boshidan mavjud kompleksga qo‘shimcha zallarni qurish ishlari boshlandi

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• UKRAINA MILLIY PARLAMENT KUTUBXONASI

Ukraina Milliy parlament kutubxonasi – Ukrainaning yetakchi madaniy-ta’limiy va ilmiy-axborot muassasasi hisoblanadiAholining keng qatlamiga xizmat ko‘rsatuvchi mukammal fondga ega bo‘lgan ijtimoiy kutubxona muassasasidir. Kutubxona 1866 yil 3 martda Rossiya imperiyasi tomonidan Kiev-rus ommaviy kutubxonasi sifatida

tashkil etilgan. Yozuvchi va noshir V.G. Barщevskiyning shaxsiy kutubxonasi va kiev xayriyalari asosida fond tashkillashtirilgan. Kutubxona fondi ochilish vaqtida 667 tomlik 319 ta kitob va 43 to‘liq to‘plamli davriy nashrlardan ibort edi. Hozirgi kunda Ukraina Milliy parlament kutubxonasi Ukraina Madaniyat vazirligiga qarashli.

Sharq Yevropa va Kavkazda adabiyot tarixi va kutubxonalarni rivojlanishi

• KLEMENTINUM KUTUBXONASI

Barokko uslubida qurilgan go‘zal arxitektura namunasi Klementinum kutubxonasi 1622 yilda (Klementinum kompleksi 1556 yilda) Ieziutsk universiteti tarkibida qurilgan bo‘lib, fondida 20 000 ortiq kitoblarni jamlagan. Kitobxonlarning fikriga ko‘ra mazkur kutubxona dunyodagi eng go‘zal va takrorlanmas

kutubxonalardan biri! 1781 yilda Chexiya Milliy kutubxonasi direktori Karel Rafael Anger Klementinum kutubxonasiga chex tilidagi adabiyotlar kolleksiyasini sovg‘a qiladi. Ba’zi nodir adabiyotlar Google ga raqamlashtirish uchun yuborilib, yaqin vaqt ichida Google Books loyihasidan ularni o‘qish imkoniyati vujudga keladi. Hozirgi kunda Klementinum kutubxona Chexiya miliiy kutubxonalaridan biri.

Chexiya Respublikasining poytaxtiga boradigan ko'plab sayyohlar mashhur Praga qal'asini egallashmoqda, biroq ko'pchilik shaharning ikkinchi yirik shahar majmuasi - mamlakatning Milliy kutubxonasi joylashgan Klementin tumanidir. Bu kech Barok uslubida qurilgan va XIX asr me'morchiligi, bezak va qimmatbaho buyumlar obidalari bilan

tashrif buyuruvchilarni hayratda qoldiradi. Bugungi kunda Clementinum nomi bilan ma'lum bo'lgan binolarning majmuasi Dominik monastiri hududida qurilgan. 1552 yilda bu erda Iisuit kollegiyasi qurilgan. Keyinchalik kompleks dunyodagi jeyvitlarni tayyorlash bo'yicha eng yirik markaz bo'lib, boy tartibda atrof-muhitni sotib oldi va ularga yangi binolar qurdi. 1773-yilda bekor qilindi va Klementin o'zi - Praga va Chexiya Respublikasidagi eng katta kutubxonaga aylandi.

Klementin bu kunlarda

Bugungi kunda kutubxonada 60 mingdan ziyod o'quvchi ro'yxatdan o'tgan va sayyohlar uchun ekskursiyalar tashkil etilgan . Kutubxona ishi bilan bir qatorda, Klementinning xodimlari ham qadimiy qo'lyozmalar va qadimiy matnlarni tarjima qilishda, 1992 yildan boshlab esa - omborlarda joylashgan barcha hujjatlarni

raqamlashtirishda qatnashadilar.

2005 yilda ushbu tashkilot YuNESKO mukofotini "Jahon xotirasi" dasturida ishtirok etish uchun oldi. Clementinum - eng yaxshi kutubxona

Bu haqiqatan ham ishonchli ekanligiga ishonch hosil qiling.

Kompleks quyidagi bino va binolardan iborat:

1. Qutqaruvchining Cizvit cherkovi yoki Sent-Salvador cherkovi. Uning ko'prigi Charlz ko'prigining boshlanish maydoniga qaraydi.

Rossiya, Belarusiya,Armaniston kutubxonalari tarixi va xozirgi xolati

• BELARUSIYA MILLIY KUTUBXONASI.

Belarusiya davlat kutubxonasi 1922-yil 15-sentabrda Belarusiaya Respublikasida tashkil topgan. 1926-yil alohida yuridik tashkilot bo’ldi. Kutubxonada Belarusiya haqidagi ma’lumotlar kolleksiyalari qatorida Moskva davlat kutubxonasi va Sank-peterburg milliy kutubxonasining 3 ming yillik kitoblari ham saqlanadi. Kutubxona qurilishida arxitektor Georgiy Lavrov geometrik shakldagi maketini tuzgan, Mixail Vinogradov va Viktor Kramarenkolar tomonidan

dizaynlashtirilib 2006-yil 16-iyunda ochilgan. 1992-yil kutubxona nomi Belorusiya milliy kutubxonasi deb o’zgartirildi. Kutubxona shakli “belarusiya olmosi”ni akslantiradi. Binoning sirti quyosh batareyalari bilan qoplangan. Bu “olmos” shaharning markazida joylashgan bo’lib, binoning old qismida Fransisko Skorinning kumush haykali qad rostlab turadi.

Rossiya, Belarusiya,Armaniston kutubxonalari tarixi va xozirgi xolati

• ARMANISTON KUTUBXONALARI

Armanistonning yirik kutubxonalaridan biri hisoblanadi.Yevropa kutubxonalar uyushmasining doimiy a’zosi. Kutubxonaning tashkil etilgan sanasi 1832 –yilga to’g’ri keladi,xuddi shu yilda Yerevan erkaklar gimnaziyasi kutubxonasi ham tashkil topgan.1925-yildan 90-yillargacha kutubxona davlatning ko’zga ko’ringan shaxslaridan biri hisoblangan ALEKSANDR MYASNIKYAN nomi bilan yuritilgan. Milliy

kutubxonasida 1666-yilda Amsterdamda chop etilgan birinchi bosma INJILning arman tilidagi nusxasi saqlanadi va bundan tashqari o’sha sanadan 26 yil o’tib nashr qilingan birinchi arman xaritasi saqlanadi.Kutubxona o’zining 150 yillik yubileyiga “Xalqlar Do’stligi” medali bilan taqdirlandi.

Guruziya va boshqalarda Markazlashtirilgan kutubxona tizimlarini tashkil etilishi.

• BINOSI

Gruziya milliy parliament binosi 5ta binodan iborat. Bu 5ta binodan 3tasi o`zining tashqi ko`rinishi bilan jalb qiladi. 1-bino. 1-binoni Real Etate va Gruziya banki 1913- 1915 yillarda qurib bergan. Kutubxona L.Guidishvali N.Vakandze ko`chalari o`rtasida joylashgan. Interyeri Gruzin stilida Arxitektor Anatoli Kolgin va rassom Gerry Heinevski tomonidan yaratilgan. Bino Gruziyaning O`rta asrlar 1100-1500 yillar dagi Medieval tarzda Monastir va cherkovlarni eslatadi. Arxitektor buning uchun Bolnusi cherkovi va Bana

monastridan andoza olgan. Binoni old tomoniga g`ayrioddiy bezak berilgan. Binoni Guiadshvili tarafga qaragan qismi katta ulkan arka shaklidagi kalloniyalar (ustunlar) egallab turibdi. Nargi qismida ustunlar takrorlanmaydi, undan rombik shaklidan foydalanilgan. Bino ichi naqshinkor panjara bilan o`raglan. Qolganbarchaelementlardagruzinbezaklaridanfoydalanilgan.