Nutqida nuqsoni bo’lgan bolalarni tovush talaffuzini yaxshilashga qaratilgan web dasturiy ta’minot
Download 206.13 Kb. Pdf ko'rish
|
4278-Article Text-8357-1-10-20221027
- Bu sahifa navigatsiya:
- Annotatsiya
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
Nutqida nuqsoni bo’lgan bolalarni tovush talaffuzini yaxshilashga qaratilgan WEB dasturiy ta’minot Sh.Q.Nematov Y.M.Kamolova yulduzkhonk5155@gmail.com R.M.Nazirov Toshkent davlat texnika universiteti Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi kunda dolzarb bo’lgan nutqida nuqsoni bo’lgan bolalarda nutqni rivojlantirish uchun zamonaviy yechimlar haqida qisqacha nazariy ma’lumot berilgan. Kalit so’zlar: spektral tahlil, nutqning buzilishi, talaffuz, nutq nuqsonlari, web platforma. WEB software aimed at improving the pronunciation of speech in children with speech defects Sh.Q.Nematov Y.M.Kamolova starkhonk5155@gmail.com R.M.Nazirov Tashkent State Technical University Abstract: This article provides brief theoretical information about modern solutions for the development of speech in children with speech impairments, which are relevant today. Keywords: spectral analysis, speech disorder, pronunciation, speech defects, web platform. Zamonaviy ilmiy tadqiqotlar nutq nuqsoniga ega bo’lgan bolalarni davolashda avvalo talaffuzni o’rganish va yaxshilash uchun kompyuter texnologiyalari usullaridan foydalanishni maqsad qilib qo’ygan. Hozirgacha nutqning fonetik talaffuzini o’rganish uchun maxsus ishlab chiqilgan metodlardan foydalaniladi. Ovozli talaffuz holatini o’rganishda buzilgan tovushlar soni aniqlanadi, so’ngra nutqdagi turli xil nuqsonlarni (unli va undoshlarning talaffuzi, so’zlarni aytishning qisman yoki to’liq qobiliyatsizligi) bartaraf etish uchun oldindan tayyorlangan maxsus mavzuga asoslangan rasmlar va albomlar qo’llaniladi. "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 179 Insonlar bir birlari bilan muomilaga kirishar ekan, ularning asosiy ko’zlagan maqsadlaridan biri o’zaro bir biriga ta’sir ko’rsatishdir. Ammo ko’pgina nutqida nuqsoni bo’lgan bolalarning o’ziga nisbatan bo’lgan ishonchsizligi bunga imkon bermaydi va o’z fikrlarini ham nutqida aniq bayon ettirishga (nuqsonlari sababli) qiynalishadi.[1] Texnologiyalarning jadal rivojlanishi va ko’pgina dasturiy ta’minotlarning yaratilishi yuqoridagi masalaga yechim topishga imkon beradi. Shu kabi muammolarga “Otsimo” mobil ilovasi bolalarning nutq ko’nikmalarini yaxshilashi mumkin bo’lgan aniq nutq faoliyatini ta’minlash uchun ovoz va nutqni spektral taxlil qila oladigan texnologiyadan foydalanadi. Otsimo nutqning kechikishi, duduqlanish, apraksiya, afaziya va artikulyatsiya kabi muammolarga duch kelgan yosh bolalar uchun mo’ljallangan. Dastur mobil qurilmalar uchun mo’ljallangan. “Proloquo2Go” gapira olmaydigan yoki tushunishga muhtoj bo’lgan yoshlar va kattalar uchun mo’ljallangan dasturiy ta’minot bo’lib faqat IOS tizimida ishlaydi. U tabiiy tovushli ovozlarga ega va boshlang’ich va ilg’or kommunikatorlarni qo’llab- quvvatlaydi. Ko’pgina ota-onalar, o’qituvchilar va terapevtlar Proloquo2Go-ni ajoyib xususiyatlari tufayli tanlashadi. Uning qulayliklaridan biri gapirishni istagan so’zingizga biriktirilgan rasmga teginish orqali muolaja davom etadi. Faqat bu emas, foydalanuvchilar bir vaqtning o’zida ikkita tildan foydalanishlari mumkin, bu ularga ikki tilda gapirish imkonini beradi. [2] www.bibusha.ru web sayti bolalar uchun mo’ljallangan web platforma bo’lib, bolalar o’zlariga kerakli ma’lumot va bilimlarni ota onalari bilan birgalikda turli xil o’yinlar o’ynab olishlari mumkin. Bibushani “Nutqida nuqsoni bor bolalar” uchun ham nutqni rivojlantirishga yordam beradigan qiziqarli bo’limlari mavjud. Bu bo’limda bola o’rganayotgan so’zini rasm va audio xolida o’rganadi.[3] qisman yechim bo’lishi mumkin. Shu bois quyida yuqorida nomi keltirilgan dasturiy ta’minotlarni avzal jihatlarini umumlashtirgan va mobil texnologiyalardan foydalangan holda eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalar va kattalardagi eshitish idrokini va to’g’ri talaffuzni rivojlantirish uchun amaliy WEB platformaning ishlash tamoyili va olinadigan natijalar yoritib beriladi. Ushbu WEB dastur “Eshit, eshitganni tushun va gapir” metodologiyasini [4] mobil texnologiyalar asosida modernizatsiya qilishga asoslangan platforma xisoblanadi. Eshitishda nuqsoni bo’lgan odamlar uchun tovushlarini tanib olishni o’rganish, mos keladigan tovushlarni doimiy va takroriy tinglash, bu tovushlarni tushunish, bu tovushlardan amaliyotda foydalanish va talaffuz qilish zarurati mavjud. Taklif etilayotgan WEB platforma ulkan imkoniyatlar ochadi, chunki deyarli barcha odamlar mobil qurilmalarga ega va taklif qilingan metodologiyadan hamma joyda foydalanish mumkin. Eshitishda nuqsoni "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 180 bo’lib implantatsiyadan keyin notanish tovushlarni tanib olish murakkab ish hisoblanib, bu masalani yechish uchun bir qancha zamonaviy kompyuter dasturlar mavjud. Bunday dasturlardan foydalanish talaygina qiyinchiliklarni yaratadi, masalan, barchada kompyuter tizimlari mavjud emas, bunday dasturlarni bepul topishni deyarli iloji ham yo’q, dasturlardan istalgan joyda foydalanishning iloji yo’q, dasturga yaratuvchilar tomonidan yangilanishlar kiritilsa albatta foydalanuvchilar dasturni qayta yuklashlari zarur bo’ladi va dasturlar internet tarmog’isiz ishlasa uning malumotlar bazasi katta hajmni egallaydi bu esa o’z navbatida foydalanuvchiga noqulaylik yaratadi. Bunday kamchiliklarni cheklab o’tgan xolatda yuqorida keltirilgan dasturlarga yordamchi bo’lgan WEB platformaning ishlash tamoyillari va qulayliklari haqida qisqacha malumotlar keltiriladi. Biz taqdim etadigan platforma global tarmoqda sof O’zbek tilida yaratiladi. Platformaning ishlash tamoillari quyidagicha: Reabilitatsiya jarayonidagi bemorlarga notanish tovushlarni tanitish idrok etish va muloqotda foydalanish uchun shifokorlar va yordamchi dasturlar bilan birga foydalaniladi, WEB platforma o’z bazasidagi tovushlarni rasmlar bilan birgalikda tovushli ko’rinishda foydalanuvchiga taqdim etadi. Foydalanuvchi bemor berilgan tasvirni ovozli ko’rinishda qabul qiladi [5] va bir necha bor qayta qayta tinglaydi va tovush nimani ifodalayotganini idrok etadi. Foydalanuvchi tovush mazmunini tushunganiga amin bo’lsa va bu tovushni talaffuz qilmoqchi bo’lsa, bu tovushni bazadagi tovush bilan solishtirish imkonini yaratuvcha "Tovushni tahlil qilish" tugmasi orqali tahlil qilishi mumkin. Tahlil natijasi yaxshi yoki A’lo darajada deb topilsa keyingi tovushga o’tishi va mashqlarni davom ettirishi mumkin. Qayd etish lozimki bolalarda tovushlarni o’zlashtirish uchun qo’shimcha o’yinli mashqlar yaratilishi ko’zda tutilgan. Web platformaning qulayliklari va yutuqlari quyidagilardir. Platforma global internet tarmog’ida mobil wap versiyada ishlaydi va bu versiya internet trafigini bir necha 10 mb/sek dan bir necha 10 kb/sek gacha kamaytiradi. Bunday kamayish foydalanuvchiga nima beradi? Foydalanuvchi bu orqali platformani internet tezligi juda past hududlarda qiyinchiliksiz va tezkor ishlatish imkoniyatini yaratadi. Web platforma o’z bazasiga ega bo’lib foydalanuvchining o’zlashtirish darajasi va qaysi bosqichdaligi albatda saqlanadi. Saytda bo’ladigan har qanday o’zgarishlar foydalanuvchilarga noqulaylik yaratmaydi va hech qanday yuklashlarni talab qilmaydi. Foydalanuvchilarga qulaylik yaratish maqsadida platformada idrokni mustaxkamlovchi o’yinli dasturlar, eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalarni davolash maskanlari va ularga biriktirilgan shifokorlar, nutqni rivojlantiruvchi logopedlarning ma’lumotlari keltiriladi.Web dasturiy taminotning eng avfzal tarafi shundaki, saytdan bepul, qiyinchiliksiz va sof O’zbek tilida foydalanish mumkin. "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 181 1-rasm www.starcoch.uz yaratilayotgan web platformaning kirish qismi Web platformaning asosiy maqsadi reabilitatsiya jarayonidagi bemorlarni tezroq sog’lomlashtirishdir. Yuqori natijalarga erishish uchun har ikki tamonni ham mashaqqatli mehnat kutadi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. https://uz.denemetr.com/docs/768/index-94668-1.html 2. https://alldigitalschool.com/top-10-best-speech-therapy-apps-for-2020/ 3. http://bibusha.ru 4. https://journals.uni-lj.si/slovenscina2/article/view/6930 5. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/2131/3/032108/pdf "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 182 Download 206.13 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|