Odam nafas olish tizimi Ona yurtimiz baxt-u iqboli va buyuk kelajagi yo’lida xizmat qilish eng oliy saodatdir

Toshkent davlat texnika unversiteti "Muhandislik texnologiyalar" fakulteti 120-23-guruhi talabasi Qodirova Sarvinozning odam anatomiyasi va fiziologiyasi fanidan.
Mustaqil ishi

Odam nafas olish tizimi

Ona yurtimiz baxt-u iqboli va buyuk kelajagi yo’lida xizmat qilish - eng oliy saodatdir

Bilim aqlda
Ma’naviyat qalbda

Nafas olish tizimi nima ?

• Nafas olish jarayoni nafas olish va energiya hosil qilishni o’z ichiga oladi
• Nafas olish bu kislorod yutib va karbonat angidrid gazi chiqarish jarayonidir
• Kislorod energiyani chiqarish uchun ovqatni xujayralarda o’zlashtirishga qarab sarf bo’ladi hamda karbonat angidrid gazi hosil bo’lishiga imkon yaratadi.
• Nafas olish tizimi turli organlardan tuzilgan

O’tilgan mavzuni mustahkamlsh

Burun

• Gaz almashinuvi burun bo’shlig’I orqali amalga oshadi. Havo burnimizga kirganda, u burun bo’shlig’ida joylashgan tukchalar bilan filtrlanadi va shilimshiq modda bilan namlanadi.

Traxeya

• Bo’g’iz (tomoqning kengaygan qismi) burun orqali kirgandan keyin havoni to’playdi.
• Bu og’iz bo’shlig’I kengaygan qismi joylashgan joyning o’zidir.
• Havo bo’g’iz orqali Traxeyaga tushadi.
• Traxeya – katta odamda taxminan 12 sm uzunlikdagi va 2.5 sm diametrdagi naycha.

Bronxlar

• Traxeya naychadan bronx deb ataluvchi Y simon tuzilmani hosil qiladi.
• Bu naychalar o’z navbatida bo’linib, mayda naychalar- bronxiolalarni hosil qiladilar.

Diafragma

• Diafragma nafas olishda muhim omil hisoblanadi.
• Nafas olish va chiqarish jarayoni diafragmaning gumbazsimon ko’tarilishi va tushishi yordamida amalga oshiriladi

Tarqatma kartochkalar bilan ishlash

Nafas olish a’zolarining tuzilishi ketma-ketligini tegishli raqamlarning kataklariga yozing.

1. Diafragma

2. Alveola puffakchalari

3. Bronxiolalar

4. Bronxlar

5. Hiqildoq

6. Burun bo’shlig’I

7. Kekirdak

8. Halqum.

9. Avleola bo’shlig’i

10. Alveolalar atrofini o’rab turgan mayda koppilyar qon tomirlar.

11. Plevra pardasi.

12. O’pka

Tarqatma kartochkalar bilan ishlash

To’g’ri javob

Tarqatma jadval

Nafas a’zolarining vazifasini to’g’ri joylashtirish

A’zolar	Belgilar	Vazifalar
Hiqildoq	A	To’qimasi daraxtsimon shakldagi o’rtacha mayda va eng mayda bronxchalardan puffaksimon alveolalardan tashkil topgan
Kekirdak	B	Gaz almashinuvi jarayoni kechadi
O’pkalar	V	Nafas yo’li havoni namlab chang zarrachalarini ushlab qoladi
Alveolalar	G	Ovoz apparati

To’g’ri javob

O’pkalar – A Kekirdak – V

Alveolalar – B Hiqildoq – G

750ml
100m2
9-13sm sm
IV-VI
16-18
3000-3500
500ml
1500ml
1500ml
8000
4500-6500
9-13sm

Labaratoriya mashg’uloti:

Ko’krak qafasi harakatini kuzatish

Mustahkamlsh – Xulosa

Nima sababdan odam nafas olganda ko’krak qafasining hajmi o’zgaradi?

Buning sababi nimada?

Topshiriq: Nafas olish davomida diagfragmaning harakatlanishi.

-Butilkaning pastki qismini kesing

va shu eridan katta havo sharini

mustahkamlang.

-Probkani oling ( u teshikni

yopishga amin bo’ling) va undan

( yuqoridan pastga teshik oching).

• Probkaga ingichka naycha

o’rnating va naychaning

pastkiqismida havo sharini

o’rnating.

- u germetikligiga amin bo’ling.

Qiziqarli ma’lumotlar:

• Organism bir daqiqada taxminan 10 litr havo nafas oladi.
• O’kaning o’ng tomoni chap tomoni dan bir oz kattaroq.
• Eng uzun “aksirish tezligi” 165 km/soat.
• O’pkaning maydoni taxminan tennis kordning kattaligiga teng.
• O’pkadagi kapilyarlar bir uchidan boshqa uchigacha 1600 kilometrni tashkil qiladi.
• Biz kuniga nafas olish yo’li orqali yarim litr suvni yo’qotamiz. Uni shishaga qarab nafas olganda par ko’rinishida ko’rish mumkin.
• Nafas olish bolalar va ayollarda erkaklarga nisbatan tezroq bo’ladi.