Ominot <a href="/esse-ijtimoiy-pedagogikaning-asosiy-kategoriyalari.html">va ijtimoiy suggurta</a>, ijtimoiy tazbekiston Respublikasiningqonuni</div><div ></div><div >Nogironligi bogqullangan </div><div ></div><div >1-bob. Umumiy qoidalar </div><div >1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi</div><div >Ushbu Qonunning maqsadi nogironligi bominlash sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.</div><div >2-modda. Nogironligi boglgan shaxslarning huquqlari torisidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.</div><div >Agar Olgan shaxslarning huquqlari torisidagi Olsa, xalqaro shartnoma qoidalari qollaniladi:</div><div >nogironlik belgisiga ko<u> maqsadi yoki natijasi siyosiy, iqtisodiy, <a href="/esse-ijtimoiy-pedagogikaning-asosiy-kategoriyalari.html">ijtimoiy</a>, madaniy, fuqaroviy sohada yoki boshqa sohada olgan shaxslarning teng huquq va erkinliklarini eyobga chiqarishni inkor qilishdan iborat boyish, istisno etish, chetlatish, cheklash; </div><div >nogironligi bo barqaror jismoniy, aqliy, sensor (sezgi) yoki ruhiy nuqsonlari tufayli hayotiy faoliyati cheklanganligi munosabati bilan davlat va jamiyat tomonidan ijtimoiy yordam koz huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishiga muhtoj olgan shaxslar;</div><div >nogironligi bo ijtimoiy yordam va himoyaga, jamiyat va davlatning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy hayotida boshqalar bilan birga teng tolgan shaxs; </div><div >nogironligi bo hayot faoliyatiga doir cheklovlarni yengib ornini qoplash (kompensatsiya qilish) uchun nogironligi bominlaydigan hamda ularga jamiyat va davlat hayotida ishtirok etishning boshqa fuqarolar bilan teng imkoniyatlarini yaratishga qaratilgan, davlat tomonidan kafolatlangan iqtisodiy, ijtimoiy va huquqiy chora-tadbirlar tizimi;</div><div >nogironligi bo nogironligi bolgan shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, ularning jamiyat va davlat hayotida boshqa fuqarolar bilan teng ravishda ishtirok etish imkoniyatlarini ta yolgan qornini bosish uchun moqolgan funksiyalarini kompensatsiya qiluvchi moslamalar;</div><div >surdotarjima eshitishdagi nuqsonlarni tuzatish va kompensatsiya qilish uchun texnik vositalar, shu jumladan aloqani va axborot uzatishni kuchaytiruvchi vositalar; </div><div >tibbiy-ijtimoiy ekspertiza tkazilayotgan shaxsning klinik-funksional, ijtimoiy, kasbiy-mehnat va psixologik maligqolganligi darajasini hamda organizmining funksiyalari turgligra mumkin bozgalarning parvarishiga, sanatoriy-kurortda davolanishning tegishli turlariga hamda ijtimoiy himoyaga bog nogironligi borishidagi nuqsoni natijasida yo shaxsning ozi xizmat qilish, harakatlanish, yoz xulq-atvorini nazorat qilish, shuningdek oullanish qobiliyatini yoki imkoniyatini toqotganligi.</div><div >4-modda. Nogironligi bominlashning asosiy prinsiplari</div><div >Nogironligi bominlashning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:</div><div >nogironligi bora kamsitilishga yoymaslik;</div><div >insonning huquq va erkinliklarini amalga oshirishdagi imkoniyatlar tengligi;</div><div >nogironligi boz individualligini saqlab qolish huquqini hurmat qilish; </div><div >obyektlar va xizmatlarning qulayligi;</div><div >nogironligi bolgan shaxslarning qadr-qimmatini, ularning mustaqilligini, tanlash erkinligini hurmat qilish prinsipi</div><div >Nogironligi bolgan shaxslarning va ular oilalarining huquq va erkinliklarini boshqa fuqarolar bilan teng ravishda himoya qilish hamda amalga oshirish kafolatlarini belgilash orqali tara kamsitilishga yoymaslik prinsipi </div><div >Nogironligi boyish, istisno etish, chetlatish, cheklash yoki afzal kolgan shaxslarning obyektlar va xizmatlardan foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratishni rad etish taqiqlanadi.</div><div >Nogironligi bominlashga hamda ularni jamiyat va davlat hayotiga jalb etishga qaratilgan maxsus choralar boshqa fuqarolarga nisbatan kamsituvchi choralar hisoblanmaydi.</div><div >7-modda. Nogironligi bolgan shaxslarning huquq va erkinliklarini amalga oshirishdagi imkoniyatlar tengligi ular uchun obyektlar hamda xizmatlardan, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sohalardan, soglimdan, ishga joylashishdan, shuningdek axborotdan va aloqa vositalaridan foydalanish kafolatlarini yaratishga hamda ulardan teng ravishda foydalanish imkoniyatlarini berishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish yominlanadi. </div><div >8-modda. Nogironligi boz individualligini saqlab qolish huquqini hurmat qilish prinsipi </div><div >Nogironligi boliq hajmda foydalanadi. </div><div >Nogironligi boun rivojlantirish, ularning ijtimoiy faolligini, mehnatga bomaklashish, taat va sportga jalb etish maqsadida nogironligi bolgan shaxslarning binolardan, inshootlardan, transportdan, axborotdan va aloqa vositalaridan, shu jumladan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari <a href="/kirish-axborot-tushunchasi-axborot-hisoblash-tizimlaridan-sama.html">va tizimlaridan</a>, shuningdek boshqa obyektlardan va aholiga kozga fuqarolar bilan teng ravishda foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratish yominlanadi. </div><div >Shaharlarni, boshqa aholi punktlarini rejalashtirishga va qurishga, turar joy va rekreatsiya zonalarini shakllantirishga, yangi qurilish uchun molgan shaxslarning ulardan moneliksiz foydalanishi uchun moslashtirmasdan yoyilmaydi. </div><div >10-modda. Nogironligi bolgan shaxslarni jamiyat va davlat hayotiga jalb etish ularning ijtimoiy-siyosiy hayotda ishtirok etishini har tomonlama ragl qolgan shaxslarning jamiyat va davlat hayotiga jalb etishni talgan shaxslarning huquqlarini talgan shaxslarning huquqlarini tanalishlari </div><div >Nogironligi bominlash sohasidagi davlat siyosatining asosiy yolgan shaxslarning kamsitilishiga yoymaslik yuzasidan kompleks chora-tadbirlar kolgan shaxslarning shalgan shaxslarning huquqlari va imkoniyatlari tengligini boshqa fuqarolar bilan teng ravishda talgan shaxslarni jamiyat va davlat hayotiga jalb etish;</div><div >nogironligi boyicha jamiyatda malgan shaxslarning huquqlari torisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini talgan shaxslarning huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir faoliyatining ochiqligi va shaffofligini talgan shaxslarning inklyuziv tarta, oquv yurtidan keyingi taminlash; </div><div >davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlari olgan shaxslarning huquqlarini tazbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining nogironligi bominlash sohasidagi vakolatlari </div><div >Olgan shaxslarning huquqlarini taminlaydi;</div><div >nogironligi bominlash sohasidagi davlat dasturlarining ishlab chiqilishi, tasdiqlanishi va amalga oshirilishini talgan shaxslarning huquqlari torisidagi qonun hujjatlari ijrosini talgan shaxslarning huquqlarini talgan shaxslarning huquqlarini tayicha xizmatlarning davlat tomonidan kafolatlangan hajmini belgilaydi.</div><div >Olgan shaxslarning huquqlarini taz vakolatlari doirasida:</div><div >nogironligi bominlash sohasidagi davlat siyosatini amalga oshiradi;</div><div >nogironligi bominlash bonalishlarni belgilaydi;</div><div >nogironligi bominlashga doir davlat dasturlarini shakllantiradi hamda amalga oshiradi;</div><div >nogironligi bogminlaydi;</div><div >nogironligi botkazilishini hamda mutaxassislar tayyorlanishini moliyalashtiradi va tashkil etadi;</div><div >olgan shaxslarga ijtimoiy xizmat koyicha statsionar muassasalar tarmogradi;</div><div >reabilitatsiya, ilmiy-ishlab chiqarish markazlarining, nogironligi borsatish statsionar muassasalarining, ixtisoslashtirilgan taini yaratadi, shuningdek nogironligi borsatish boliqni saqlash tizimining ambulatoriya va statsionar davolash-profilaktika muassasalarida tiklash terapiyasi boini yaratadi.</div><div >Davlat boshqaruvi organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.</div><div >14-modda. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining nogironligi bominlash sohasidagi vakolatlari</div><div >Mahalliy davlat hokimiyati organlari:</div><div >nogironligi bogminlaydi;</div><div >nogironligi bominlashga doir hududiy dasturlarni shakllantiradi, tasdiqlaydi hamda amalga oshiradi;</div><div >nogironligi borinlarining eng kam sonini belgilaydi.</div><div >Mahalliy davlat hokimiyati organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. </div><div >15-modda. Nogironligi boyicha idoralararo kengash</div><div >Nogironligi bominlash sohasidagi davlat siyosatini amalga oshiruvchi davlat organlari faoliyatini muvofiqlashtirish va ushbu Qonunning qoidalari bajarilishini tay-harakatlarni ishlab chiqish uchun Olgan shaxslar ishlari bolgan shaxslar ishlari bolgan shaxslarning huquqlarini taz vakolatiga kiradigan vazirliklar, idoralar va tashkilotlar vakillari, shuningdek nodavlat notijorat tashkilotlari, shu jumladan nogironligi bozbekiston Respublikasi Bosh vazirining olgan shaxslar ishlari bolgan shaxslar ishlari bolgan shaxslar ishlari bogzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.</div><div >16-modda. Fuqarolar ozi boshqarish organlarining va nodavlat notijorat tashkilotlarining nogironligi bominlashda ishtirok etishi </div><div >Fuqarolarning ozi boshqarish organlari va nodavlat notijorat tashkilotlari nogironligi bominlashga kozini olgan shaxslarning huquqlarini taida davlatdan va belgilangan tartibda xalqaro <a href="/zararkunanda-dasturiy-taminot.html">tashkilotlardan huquqiy</a>, uslubiy, tashkiliy hamda moliyaviy yordam olishi;</div><div >nogironligi boliq muammolarni hal etishda, shuningdek tegishli tadbirlarni moliyalashtirishda ishtirok etishi;</div><div >nogironligi borsatiladigan xizmatlardan foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratishda ishtirok etishi mumkin;</div><div >nogironligi bogzini olgan shaxslarning huquqlarini talgan shaxslarning jamoat birlashmalari </div><div >Nogironligi bolgan shaxslarning huquqlarini tajalik boshqaruvi organlariga, mahalliy davlat hokimiyati organlariga nogironligi bominlash yuzasidan takliflar kiritish;</div><div >nogironligi bolgan shaxslarning huquqlarini tayicha ishlab chiqilayotgan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalariga takliflar kiritish;</div><div >Nogironligi boyicha idoralararo kengash ishida va majlislarida ishtirok etish;</div><div >vakolatli davlat organlari bilan birgalikda sport, mali bilan ishtirok etishga haqlidir. </div><div >Davlat va xolgan shaxslarning manfaatlariga daxldor qarorlarni tayyorlash hamda qabul qilishda nogironligi bolgan shaxslarning jamoat birlashmalariga moddiy-texnik hamda moliyaviy yordam kolgan shaxslarning jamiyat va davlat hayotida tolgan shaxslarning tengligini tal qoyicha har qanday kamsitish taqiqlanadi.</div><div >Teng imkoniyatlarni tara kamsitilishiga yoymaslik uchun davlat organlari nogironligi boliqni saqlashdan, taminlashga doir chora-tadbirlarni amalga oshiradi.</div><div >Davlat kamsitilishning barcha shakllaridan nogironligi bolgan shaxslarning kamsitilishiga yoymaslik choralarini kolgan shaxslar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda tajovuzlardan himoya qilinish, oni va qadr-qimmati himoya qilinishi huquqiga ega.</div><div >Davlat nogironligi boligglumotlarning maxfiyligini taradi.</div><div >20-modda. Oilaga va oila muhitiga bolgan bolalarning oilaga va oila muhitiga bominlash, ixtisoslashtirilgan muassasalarga joylashtiriladigan nogironligi bolgan bolalarni joylashtirishning boshqa shakllari doirasida qarindoshlarini jalb etish hisobidan muqobil parvarish qilinishini taradi.</div><div >Davlat nogironligi bollab-quvvatlaydi.</div><div >21-modda. Fuqarolik va erkin harakatlanish huquqi</div><div >Nogironligi bozgartirish, shuningdek Oylab erkin harakatlanish, Ozbekiston Respublikasidan chiqib ketish huquqiga ega, bundan Olgan shaxslarning jamoat birlashmalari nogironligi bollab-quvvatlash hamda xizmatlar koglgan huquq</div><div >Davlat nogironligi boyicha davlat dasturlaridan va maxsus dasturlardan foydalanish imkoniyatini talgan shaxslarga va olgan shaxs bor oilalarga uy-joyni qulay narxlar bominlaydi.</div><div >Uy-joyga yoki uy-joy sharoitlarini yaxshilashga muhtoj nogironligi bolgan fuqarolarni hisobga olish roida nogironligi boz tarkibida nogironligi boyxatga kiritiladi.</div><div >Nogironligi boyicha davlat dasturlari va maxsus dasturlar doirasida imtiyozli shartlar asosida uy-joy va imtiyozli ipoteka krediti olish huquqiga ega. </div><div >Nogironligi boz tarkibida nogironligi bojalikni, dala hovli xodorchilikni yuritish uchun imtiyozli shartlar asosida yer uchastkalari olish huquqi beriladi.</div><div >Nogironligi bolgan uy-joy beriladi.</div><div >Nogironligi bop kvartirali uylaridagi turar joylar ularning xohishiga kolgan nogironligi bosh turar joylar mavjud bolgan shaxslarga yoki olgan shaxs bor oilalarga beriladigan turar joylar obyektlar va xizmatlarning qulayligi prinsipiga muvofiq bolgan shaxslar egallab turgan turar joylar nogironligi bolishi kerak. Mazkur turar joylarni jihozlash mahalliy ijro etuvchi hokimiyati organlari tomonidan amalga oshiriladi. </div><div >Nogironligi bolgan shaxslarning ehtiyojlariga rioya etgan holda loyihalashtirish, qurish va rekonstruksiya qilish</div><div >Davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari va tashkilotlar nogironligi borindiqli aravachalardan hamda yetaklovchi itlardan foydalanuvchi shaxslarning barcha ijtimoiy infratuzilma obyektlariga (turar joylarga, jamoat va ishlab chiqarish binolariga, imoratlar va inshootlarga, sogi nazar, jamoat binolari hamda inshootlarini loyihalashtirish, qurish va rekonstruksiya qilish nogironligi boida nogironligi bolchamda barpo etish bornatish chogi nazar, tegishli tashkilotlar liftlarning nogironligi bolishini va ulardan foydalanish imkoniyatini taljallangan qurilish obyektlarini hamda rekonstruksiya qilinayotgan obyektlarni foydalanishga qabul qilish nogironligi bolgan shaxslarning obyektlar va xizmatlardan foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratish qurilish loyihalarining majburiy qismidir. <a href="/binolarni-texnik-ekspluatatsiyaga-xos-xususiyatlari.html">Binolarni</a>, inshootlarni va ularning majmualarini qurish hamda rekonstruksiya qilishga doir normalar va qoidalar nogironligi bol infratuzilmasining qulayligi </div><div >Transport vositalarining va yorsatuvchi tashkilotlar (tashkiliy-huquqiy shaklidan qatlgan shaxslarning jamoat birlashmalari ishtirokida:</div><div >nogironligi bolganlar uchun axborot tablolari olon qilinishini;</div><div >shahar va qishloq jamoat transporti vositalarining yorsatkichlari keskin farqlanuvchi rangdagi yirik harflar bilan tasvirlanishini;</div><div >yorinlar bilan va perronlar, shuningdek temir yoxtash maydonchalarini shaharsozlik normalari va qoidalarini hisobga olgan holda jihozlash, shu jumladan ularga panduslar va tutqichlar ollash, shuningdek elektron axborot tablolarini otish joylari va chorrahalarini, kollarni nogironligi bornatish;</div><div >aeroportlarda va aerovokzallarda, yirik temir yolgan shaxslarni transport vositalarigacha kuzatib borish;</div><div >nogironligi boli bilan talgan shaxslarning ehtiyojlari inobatga olingan holda amalga oshirilishi kerak.</div><div >25-modda. Mehmonxona xonalarining qulayligi</div><div >Mehmonxonalarning mulkdorlari umumiy xonalar fondining kamida bitta xonasini olgan shaxslar uchun qulay tarzda jihozlashi, shuningdek eshitish va koyicha nogironligi bolonlar uchun displeylar hamda ovozli qurilmalar ominlashi shart.</div><div >26-modda. Axborotdan foydalanish </div><div >Davlat nogironligi bolgan shaxslarni keng omma uchun mominlaydi.</div><div >Davlat odamlar omaklashadi.</div><div >Davlat nogironligi bolishini tarsatuvlarining surdotarjima yoki subtitrlar bilan namoyish etilishi taqitish vositalari nashr etilishini taz rasmiy veb-saytlariga joylashtirilgan axborot bilan qulay tarzda tanishish hamda xizmatlardan foydalanish uchun nogironligi boshimcha imkoniyatlarni yaratishi shart.</div><div >Davlat organlari va tashkilotlar axborot-kommunikatsiya uskunalarining hamda axborot talgan shaxslarning barcha toifalari uchun qulaylik mezonlariga rioya etilishini hisobga olishi kerak. </div><div >Davlat organlari va tashkilotlar, zarur bolgan shaxs ominlash uchun imo-ishora tili tarjimonini shartnoma boullanishga bolgan shaxslarning moddiy madaniy meros obyektlaridan, turistik hamda sport obyektlaridan va inshootlaridan, shuningdek dam olish obyektlaridan foydalanishini talari nogironligi bolishi kerak. </div><div >Nogironligi bominlash maqsadida, tashkiliy-huquqiy shaklidan qatlgan shaxslarning jamoat birlashmalari ishtirokida:</div><div >nogironligi bomaklashadi;</div><div >nodavlat notijorat tashkilotlari bilan sheriklikda madaniy, sport va kotkazilishini tashkil etadi;</div><div >nogironligi boullanish, sport musobaqalarini olgan shaxslarni sport bilan shugmaklashadi;</div><div >nogironligi boib qilish va ragi nazar, tashkilotlar nogironligi bominlash uchun shart-sharoitlar yaratadi. </div><div >Davlat mulki bolgan shaxslarga sport bilan shugyicha murabbiylar, hakamlar hamda boshqa mutaxassislarni ominlaydi.</div><div >Davlat organlari nogironligi boullanishi uchun shart-sharoitlar yaratish va ularni sport bilan shuglgan shaxslarning jamoat birlashmalari bilan birgalikda har yili ishlab chiqadi hamda amalga oshiradi.</div><div >Davlat nogironligi boullanishini moddiy jihatdan qolgan shaxslar davlat organlariga, tashkilotlarga va ularning mansabdor shaxslariga yakka tartibda yoki jamoa borib chiqayotganda Oliq, xolisona va orib chiqilishi uchun choralar kolgan shaxslarning buzilgan huquqlari, erkinliklari tiklanishini hamda ularning qonuniy manfaatlari himoya qilinishini taz vakolatlari doirasida choralar kolgan shaxslarning murojaatlar (arizalar, shikoyatlar, takliflar) bilan kirishi uchun quyidagilar vositasida zarur shart-sharoitlar yaratishi shart: </div><div >shaxslararo muloqot vositasi sifatida imo-ishora <a href="/ozgaruvcha-nlikka-kreativlik.html">tilini ellab-quvvatlash</a>, shuningdek uni rivojlantirish hamda jamiyat va davlat hayot faoliyatining turli sohalarida qorish;</div><div >nogironligi bolgan hollarda surdotarjima xizmatlarini kolgan shaxslar tomonidan oyicha nogironligi bomuriy va iqtisodiy ishlar boida;</div><div >hujjatlarni yoki bitimlarni notarial tartibda rasmiylashtirishda;</div><div >avtomobilni boshqarish koqish chogrsatish chogrsatiladi.</div><div >Eshitishi va nutqi bolgan shaxslarga surdotarjimon xizmatlari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda ham kominlaydi.</div><div >29-modda. Nogironligi bolgan shaxsning faksimil imzosi ligra (kol-oyoqlar yoz qoyish imkoniyatiga ega bolgan shaxsning oli bilan qornini bosadigan, maxsus tayyorlangan shtamp (klishe).</div><div >Nogironligi bolgan shaxs tomonidan faqat, agar u oida oli bilan imzo qolmasa, qolgan shaxs uchun tayyorlanadi va uning tomonidan butun hayoti davomida foydalaniladi. Faksimil imzo yoz fuqarolik huquqlarini amalga oshirishda cheklanishi mumkin emas. </div><div >30-modda. Jamiyatning ongida nogironligi bolgan shaxslarning huquqlari va qadr-qimmatiga hurmatni shakllantirish hamda mustahkamlash maqsadida:</div><div >nogironligi bomaklashishni;</div><div >nogironligi boshayotgan hissasini targlgan shaxslarning ijtimoiy integratsiyasiga imkon beruvchi timsolini ijobiy va bagnalishidagi ommaviy axborot vositalarini raglgan shaxslarga nisbatan qotib qolgan qarashlarga va xurofotlarni yoyicha chora-tadbirlar amalga oshirish; </div><div >tadaklik yoshidan boshlab nogironligi bolishni tarbiyalashni;</div><div >nogironligi boshayotgan hissasi emaklashishni;</div><div >nogironligi boishlangan tarbiyaviy-tanishtiruv dasturlarini ishlab chiqish hamda joriy etishni talgan shaxslarga nisbatan qotib qolgan qarashlarni va xurofotlarni bartaraf etishga, shuningdek nogironligi bolgan shaxslarning salohiyatini hamda jamiyat va davlat hayotiga qoib qilishga, shuningdek nogironligi bolgan shaxslar torisidagi ijobiy tasavvurga qaratilgan ijtimoiy reklama telekanallarda, matbuotda va boshqa ommaviy axborot vositalarida joylashtiriladi. </div><div >Huquq va gumanitar yolim muassasalarida nogironligi boyicha kurslar oquv fanlari olgan shaxs deb elgan shaxslarni reabilitatsiya va abilitatsiya qilish </div><div >31-modda. Tibbiy-ijtimoiy ekspertiza</div><div >Fuqaroni nogironligi bo tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan, olgan bolalarni nogironligi bo pediatriya tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan amalga oshiriladi. </div><div >Shaxs tibbiy-ijtimoiy ekspertizaga davlat tibbiyot muassasasi tomonidan yuboriladi, bundan ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan hollar mustasno.</div><div >Tashkiliy-huquqiy shaklidan qatrinib turgan shaxslarni klinik-funksional mashimcha tekshiruvlarni oligra tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyasiga borish imkoniga ega bolgan statsionarda ourta tashkilotlarining va boshqa tashkilotlarning vakillari, shuningdek nogironligi botkazish tibbiy hujjatlar qabul qilingan kundan en kalendar kundan kechiktirmay tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan otish uchun yuborilgan shaxs tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyasi tomonidan tekshiruvdan ogtiboran ikki ish kuni ichida xabardor qilinadi. Nogironlik aniqlangan taqdirda, tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan hujjatlar qabul qilingan sanadan boshlab fuqaro nogironligi botirof etiladi.</div><div >Tibbiy-ijtimoiy ekspertiza natijalari bolgan shaxs deb topilgan fuqaroga n sakkiz yoshgacha botish muddati bilan Nogironligi bo<b> toifasi belgilanadi. </div><div >Qayta tekshiruvdan orsatilmaydigan nogironlik inson almas tarzdagi morfologik olgan, amalga oshirilgan reabilitatsiya tadbirlarining samarasizligi oqibatida kasallikning kechishi va soglmagan taqdirda, belgilangan tartibda tasdiqlangan kasalliklar va anatomik nuqsonlar rorsatilgan muddatlardan oldin qayta tekshiruvdan oliqning holati va hayot faoliyatining cheklanganlik darajasi otkazish uchun biriktirib qosir etuvchi omillar hamda shart-sharoitlarni oz vakolatlari doirasida amalga oshiradi. </div><div >Tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari nogironligi bolumotlar bazasini shakllantirish, nogironlikni hisobga olish va nogironlik tuzilmasini tahlil qilish maqsadida nogironligi bomajildlarini yuritadi.</div><div >Nogironlikni belgilash mezonlari va mexanizmlari Olgan shaxslarni reabilitatsiya va abilitatsiya qilish </div><div >Nogironligi bolaqonli hayot tarzini yuritish hamda oziga orsatishga va kasbiy faoliyatning har xil turlariga oid qobiliyatini tiklashdan iboratdir.</div><div >Davlat nogironligi bolgan shaxslar aqolgan funksiyalarini saqlab qolishga, qisman yoki tolgan shaxslarning hayot faoliyati cheklanganligini yengib oziga orsatish, mustaqil yashash imkoniyatlarini tiklashga, shuningdek ularni jamiyatda oilaviy hayotning odatiy sharoitlariga qaytarishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuidir.</div><div >Kasbiy reabilitatsiya qilish nogironligi bonaltirishga, kasbga onikmalarini tiklashga qaratilgan chora-tadbirlar majmuidir. </div><div >Nogironligi boqolgan funksiyalarini hamda ularning ijtimoiy va kasbiy faoliyatga bolgan shaxslarni reabilitatsiya va abilitatsiya qilish nogironligi boq boma) va (yoki) rivojlanmagan funksiyalarini shakllantirishga <a href="/tibbiy-malumotnoma-v2.html">qaratilgan tibbiy</a>, ijtimoiy, pedagogik, psixologik jihatdan tuzatish va boshqa tuzatish chora-tadbirlari majmuidir.</div><div >Abilitatsiya qilish borsatiladigan tibbiy-ijtimoiy, psixologik va pedagogik jihatdan tuzatish xizmatlarini, shuningdek boshqa tuzatish xizmatlarini omak kolgan bolalar kiradi. </div><div >Abilitatsiya qilish boi nazar, tibbiy-ijtimoiy tashkilotlar, shuningdek tibbiy-ijtimoiy xizmatlar korsatiladi.</div><div >Nogironligi bolgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturi </div><div >Nogironligi bolgan shaxs uchun maqbul reabilitatsiya choralari majmui boqolgan funksiyalarini, shuningdek nogironligi boz ichiga oladi. </div><div >Nogironligi botkazilganidan keyin olgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturi ishlab chiqiladi. </div><div >Nogironligi bozini oi nazar, boshqa tashkilotlar tomonidan bajarilishi shart. </div><div >Nogironligi bolimga oid va kasbiy sohalardagi mutaxassislar tomonidan op sohalar boi nazar, davlat organlari va tashkilotlar, fuqarolarning ozi boshqarish organlari, shuningdek boshqa tashkilotlar nogironligi bozsiz, oliq bajarilishini talgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturini tuzishda tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyasi shifokorlari nogironligi boglgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturini bajarish bozbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablaglgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturida kotkazish choglgan shaxs quyidagi huquqlarga ega:</div><div >reabilitatsiyani oziga nisbatan teng, hurmat bilan munosabatda boz huquqlari va imkoniyatlari, shuningdek reabilitatsiyadan oliq hamda ishonchli axborot olish; </div><div >nodavlat notijorat tashkilotlari, shu jumladan nogironligi botkazishning har qanday bosqichida jalb etish.</div><div >Nogironligi bolgan shaxs uchun tavsiya xususiyatiga ega. Ushbu shaxs reabilitatsiya chora-tadbirlarining u yoki bu turidan, shakli va hajmidan, shuningdek dasturni amalga oshirishdan butunlay voz kechishga haqli. Nogironligi bozining reabilitatsiya qilishning muayyan texnik vositasi yoki boshqa vositasi yoxud turi, shu jumladan avtomobillar, ominlanishi torisidagi masalani mustaqil ravishda hal qilishga haqlidir.</div><div >Reabilitatsiya qilishning texnik vositalari va xizmatlari nogironligi bolgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturida nazarda tutilgan reabilitatsiya qilishning texnik vositasini yoxud xizmatni unga taqdim etishning imkoni bolgan shaxs olagan bolgan shaxsga taqdim etilishi kerak bolanadi. </div><div >Nogironligi bolgan shaxsni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturidan butunlay voz kechgan yoki dasturning ayrim qismlari amalga oshirilishidan voz kechgan taqdirda davlat organlari va tashkilotlari, fuqarolarning ozi boshqarish organlari, shuningdek boshqa tashkilotlar, tashkiliy-huquqiy shaklidan qatlmaydi.</div><div >Nogironligi bozbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.</div><div >34-modda. Protez-ortopediya moslamalari va reabilitatsiya qilishning texnik vositalari </div><div >Davlat zamonaviy protez-ortopediya moslamalarini va reabilitatsiya qilishning texnik vositalarini yaratish hamda ishlab chiqarishni tashkil etish maqsadida reabilitatsiya qilish industriyasini rivojlantirishga koyxati), bunday vositalar bilan talgan shaxslarni reabilitatsiya qilishning texnik vositalari bilan tarsatmalar va qarshi koyxati belgilangan tartibda aniqlanadi.</div><div >Nogironligi bominlash bomirlash Olari hisobidan amalga oshiriladi. </div><div >Nogironligi boshimcha mablagyicha qaysi tadbirkorlik subyektining tushumi umumiy hajmining kamida olgan shaxslar uchun protez-ortopediya moslamalarini va anjomlarini ishlab chiqarishdan, shuningdek ularga ortopedik protezlash xizmatlari komirlash hamda xizmat kolsa, ozi kiritgan takliflar tanlov savdolari boshqa ishtirokchilarining takliflari bilan teng bo</b>nolyicha realizatsiya qilish yuzasidan ora kontrakt <a href="/1-amaliy-mashgulot-turli-modellar-tuzishga-doir-misollar-v2.html">tuzishga doir ustunlik</a>;</div><div >davlat mulki obyekti uchun mazkur obyektning ijara haqi stavkasi eng kam miqdorining ellik foizi miqdorida ijara haqi tolgan shaxslarning sogini saqlash va ularga ijtimoiy yordam kolgan shaxslarning sogini saqlash </div><div >Davlat nogironligi boliqni saqlash xizmatlaridan, sifatli va nogironligi bominlash uchun zarur choralar kolgan shaxslarga, fuqarolarga bepul tibbiy yordam korsatilishi boradi. Nogironligi bolgan shaxslar uchun ixtisoslashtirilgan xizmatlar tomonidan amalga oshiriladi.</div><div >Zonaviy ehtiyojlarini qanoatlantirishni nazarda tutuvchi palliativ tibbiy parvarishlash xizmatlari koladi.</div><div >36-modda. Nogironligi borsatish </div><div >Nogironligi borsatiladi: </div><div >pul tola beriladigan torindiqli aravachalar, protez-ortopediya moslamalari, maxsus harfli matbaa nashrlari, ovoz kuchaytiruvchi apparatlar va signalizatorlar, subtitrli yoki surdotarjimali videomateriallar, shuningdek avtomobillar bilan tayicha xizmatlar va maishiy xizmatlar;</div><div >transport xizmatlari;</div><div >dori vositalari bilan talgan shaxslarga ijtimoiy yordam mahalliy davlat hokimiyati organlari, soglimi organlari, boshqa davlat organlari tomonidan tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalarining xulosalari asosida kolgan, ozi xizmat koliq yozgalarning doimiy parvarishiga muhtoj borsatiladi. Bu muassasalarda ijtimoiy xizmatlar kominlanadi, tibbiy xizmatlar kolgan yoki kasb kasalligiga chalingan nogironligi borsatmalarga binoan ish beruvchining (tashkilotning tashkiliy-huquqiy shaklidan qatlari hisobidan reabilitatsiya qilishning texnik va maxsus transport vositalari bilan talgan shaxslarga mahalliy budjet mablagshimcha ijtimoiy kafolatlar belgilash huquqiga ega. </div><div >Nogironligi bolomlashtirish, shuningdek dori vositalari, nogironligi boljallangan tibbiy buyumlar va nogironligi bominlanish huquqiga ega. </div><div >Nogironligi bolomlashtirilishini talgan shaxslarni parvarish qilish uchun molgan bolalar uchun maxsus shifobaxsh oziq-ovqat mahsulotlarining rozbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. </div><div >37-modda. Nogironligi borsatish </div><div >Nogironligi borsatish sogzini olgan shaxslarning jamoat birlashmalari ishtirokida amalga oshiriladi hamda quyidagi turlarni orsatish masalalari yuzasidan maslahat berish; </div><div >tegishli organlar va tashkilotlarga yuborish;</div><div >sogining holatiga koziga nisbatan homiylik belgilanishiga muhtoj nogironligi bomaklashish va homiylarning omaklashish;</div><div >olgan shaxslarni dori vositalari bilan bepul yoki imtiyozli tazgalarning parvarishiga muhtoj nogironligi bominlanishiga, shu jumladan ovqat tayyorlashiga va uy-joyni yigmaklashish.</div><div >Agar xodim ish beruvchining aybi bilan nogiron va olib qolgan bolgan shaxs mehnat qobiliyatini yoz hisobidan tarnini qoplashi va malgan shaxslarning talgan shaxslarning talgan shaxslar barcha darajalardagi talim olish va oliqroq rivojlantirish uchun butun umri davomida talgan shaxslarning inklyuziv talim olishi va kasbiy tayyorgarlikdan, qayta tayyorlashdan va malaka oshirishdan olim tashkilotlari davlat organlari bilan birgalikda nogironligi borta tarta maxsus, professional, oliy va oliy olimi olishini talgan bolalarni taqitishning vaqtincha imkoni bolim sohasidagi davlat boshqaruvi organlari va talgan bolalarning sohaga oid shifokorlar tavsiyalari asosida hamda ota-onasining yoki boshqa qonuniy vakillarining roziligi bilan uyda ominlaydi. </div><div >Nogironligi boqitish Olari hisobidan amalga oshiriladi.</div><div >Davlat nogironligi borta, maktabdan tashqari, olim olishini kafolatlaydi.</div><div >Nogironligi bolovdan ozod qilgan holda yoki imtiyozli shartlar asosida maxsus ollanmalari va adabiyotlar, shuningdek surdotarjimonlar xizmatlaridan foydalanish imkoniyati bilan tazbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablaglim tashkilotlari nogironligi boqitganlik uchun toyicha imtiyozlar belgilashga haqli. </div><div >Nogironligi <a href="/1-maktabgacha-tlim-pedagogikasi-qaysi-ilmlar-bilan-boliq.html">bolim berish</a>, ularni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish turli shakllarda, shu jumladan ishlab chiqarishdan ajralgan va ajralmagan holda, eksternat shaklida, shuningdek masofaviy talim muassasalarida va tashkilotlarida, ixtisoslashtirilgan taquv rejalari boqitish yolgan bolalarni har tomonlama va uygotish, ularni ilm-fanga, texnikaga, sanlim muassasalari nogironligi bolimdan foydalanishini, buning uchun zarur shart-sharoitlar yaratgan holda, davlat organlari bilan birgalikda tazbekiston Respublikasi tomonidan nogironligi botirof etiladi.</div><div >Davlat organlari nogironligi bolgan tillarni, muloqot qilish usullari va vositalarini rivojlantirish, Brayl alifbosini, muqobil harflarni, nutq va ognikmalarini oqituvchilarni va maktab xodimlarini inklyuziv taqitish, imo-ishora tilini va Brayl alifbosini biladigan nogironligi boqituvchilarni talgan shaxslar uchun taradi. </div><div >39-modda. Nogironligi bolimi</div><div >Nogironligi bolimi maktabgacha talgan bolalarga nisbatan zarur reabilitatsiya va abilitatsiya qilish choralari amalga oshiriladi hamda ularning maktabgacha talishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratiladi. </div><div >Sogining holati maktabgacha talishni vaqtincha istisno etadigan nogironligi bop tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha tap tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha taor uslubiyotlarni olim va tarbiyaning davlat taminlanadi.</div><div >40-modda. Nogironligi borta, olimdan keyingi talgan shaxslarning umumiy orta maxsus talimi talganda esa ixtisoslashtirilgan talgan shaxslarning maktabdan tashqari tasmirlar ijodiyot saroylari, uylari, klublari va markazlarida, <b>bolalar maktabida, bolalar-oat maktablarida, studiyalarda, axborot-kutubxona hamda soglgan shaxslarning oliy talim muassasalarida va tashkilotlarida amalga oshiriladi.</div><div >Nogironligi bolimdan keyingi talim va ilmiy tashkilotlarda olinishi mumkin.</div><div >Statsionar davolash-profilaktika yoki reabilitatsiya muassasalarida davolash kursini olgan bolalar uchun mazkur muassasalarda oulotlari tashkil etiladi.</div><div >Professional talgan shaxslar uchun turli tipdagi va xildagi ixtisoslashtirilgan professional taqitish maxsus olim standartlariga muvofiq amalga oshiriladi.</div><div >Nogironligi bolim muassasalarida davlat granti asosida abituriyentlarni qabul qilish umumiy sonining ikki foizi miqdorida qolgan shaxslarni qolim muassasalariga qabul qilish kirish imtihonlari natijalari bolgan shaxslar uchun ajratilgan qoyicha oplagan ballari bilan tanalishi bolgan shaxslarni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish</div><div >Nogironligi bolim muassasalarida va tashkilotlarida, shu jumladan ixtisoslashtirilgan talgan shaxslarning jamoat birlashmalari korxonalarida nogironligi bominlanadi. </div><div >Davlat kasbga tayyorlash (shu jumladan kasbga tashxis qonaltirish, shakllantirish va reabilitatsiya qilish), tarbiyalash, oriqnomaviy material, shu jumladan korish qobiliyati zaif boqitish <a href="/loboratoriya-ishi-ovoz-darajasini-olchagich.html">uchun yordamchi ovoz tizimlari</a>, eshitish qobiliyati zaif bominlanishini kafolatlaydi. </div><div >Sogtirof etilgan nogironligi boquv dasturlari asosida amalga oshiriladi. </div><div >Kar va kar-soqov shaxslarni haydovchilikka tayyorlash umumiy olgan shaxslarning mehnat qilishi va bandligi </div><div >42-modda. Mehnat qilishga bominlash </div><div >Nogironligi bolgan shaxslarning mehnatidan foydalanuvchi ixtisoslashtirilgan korxonalarda, sexlarda va uchastkalarda ishlashga, shuningdek qonun hujjatlarida taqiqlanmagan yakka tartibdagi mehnat faoliyatini yoki boshqa faoliyatni amalga oshirishga haqli. </div><div >Mehnat munosabatlarining barcha shakllariga nisbatan, shu jumladan ishga qabul qilish shartlariga, ishga yollashga, mehnat faoliyatini amalga oshirishga, ishni saqlab qolishga, xizmatda (ishda) lavozim botarilishga, shuningdek xavfsiz mehnat sharoitlari tara kamsitish taqiqlanadi. </div><div >Nogironligi bogtillarda bol qoliq tugatilgan hollar mustasno. </div><div >Nogironligi bol qolgan ishlovchi shaxslarga nisbatan mehnatga haq togtil beriladi. </div><div >43-modda. Nogironligi bominlash</div><div >Davlat nogironligi bominlash, shuningdek mehnat bozorida ularning raqobatbardoshliligini oshirish maqsadida: </div><div >nogironligi bolgan shaxslarning mos keladigan ishga kirishini, saqlab qolinishini va xizmatda (ishda) lavozim botarilishini tai nazar, aholi bandligi torisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda tashkilotlarda nogironligi borinlarining eng kam sonini belgilaydi; </div><div >nogironligi boyicha ish ominlaydi; </div><div >tashkiliy-huquqiy shaklidan qatlgan shaxslarni ishga joylashtirishga ragrinlari tashkil etilishini talgan shaxslarning tadbirkorlik faoliyati bilan shugminlaydi; </div><div >ixtisoslashtirilgan korxonalarni davlat tomonidan qolgan shaxslarni yangi kasblarga oquv dasturlari tashkil etilishi va takomillashtirilishini talgan shaxslarning davlat sektoriga ishga joylashtirilishini va bandligi ragminlaydi;</div><div >nogironligi bollab-quvvatlaydi.</div><div >Nogironligi bominlanadi.</div><div >Mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan xodimlarining soni yigirma nafardan ortiq bolgan shaxslarni ishga joylashtirish uchun ish olgan shaxslarning mehnatidan foydalanish uchun nogironligi borinlari tashkil etiladi. Koyicha nogironligi boz imkoniyatlariga muvofiq boladi. </div><div >8-bob. Yakunlovchi qoidalar</div><div >44-modda. Nizolarni hal etish</div><div >Nogironligi bominlash sohasidagi nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi.</div><div >45-modda. Nogironligi boglgan shaxslarning huquqlari torisidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bozbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlarini oqotgan deb topish</div><div >Quyidagilar oqotgan deb topilsin:</div><div >1) O</b>Og</u>
Do'stlaringiz bilan baham: |
