O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovasiyalar vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVASIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI

“TASDIQLAYMAN”

O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor
_______________ T.T.Safarov
2023 yil “___” _________
SINTEZ GAZ KIMYOSI VA TEXNOLOGIYASI
SILLABUS
Kunduzgi ta’lim uchun


Bilim sohasi: 300 000 — Ishlab chiqarish texnik soha
Ta’lim sohasi: 320 000 — Ishlab chiqarish texnologiyalari
Ta’lim yo‘nalishi: 5320400 — Kimyoviy texnologiya (organik moddalar)


Toshkent – 2023 yil

Modul / FAN SILLABUSI Yoqilg‘i va organik birikmalar kimyoviy texnologiyasi fakulteti 5320400 — Kimyoviy texnologiya (organik moddalar) ta’lim yo‘nalishi

Fan nomi:	Sintez gaz kimyosi va texnologiyasi
Fan turi:	tanlov
Fan kodi:
Yil:	4
Semestr:	7
Ta’lim shakli:	Kunduzgi
Mashg‘ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar:	180
Ma’ruza	30
Amaliy mashg‘ulotlar	30
Laboratoriya mashg‘ulotlari	30
Seminar	—
Mustaqil ta’lim	90
Kredit miqdori:	6
Baholash shakli:	Imtihon (yozma)
Fan tili:	O‘zbek

Fan maqsadi (FM)

FM1

Fanning maqsadi – talabalarni turli organik moddalar, birikmalar, ularning olinishi reagentlar va preparatlarning turli reaksiyalarini qo’llab sintez qilish usullarini o’rgatish. Aniq bir birikmalarni sintez qilish yo’nalishi bo’yicha sintez reaksiyasini ratsional rekuperativ texnologiya bilan jihozlash va bu jarayonlarni kechishini boshqarishni o’rgatish. Talabani gaz kimyoviy sintez texnologiyalarini loyihalab, me’yorlashtirishni hozirgi zamon texnika yutuqlari asosida ekologik toza hamda mehnat va moddiy resurslarni tejamkor, iqtisodiy samarador kechishini ta’minlaydigan bilimlar bilan boyitishdir.

Fanni o‘zlashtirish uchun zarur boshlang‘ich bilimlar
1.	Organik kimyo 1,2 (ORCH210, ORCH213)
2.	Umimiy kimyoviy texnologiya (GCHT217)
3.	Organik sintez asoslari (B56INCA)

Ta’lim natijalari (TN)
	Bilimlar jixatidan:
TN1	talabalar organik sintezda yangi sintez yo‘li bilan olingan birikmalarni xossalarini oldindan bilish;
TN2	kimyoviy reaksiyalarni amalga oshirish uchun, ularni miqdoriy qonuniyatlaridan foydalanish va ularni amaliyotga tatbiq etish ko‘nikmalarini bilishi;
	Ko‘nikmalar jixatidan:
TN3	gazsimon uglevodorodlarni tozalash va quritish usullari;
TN4	reaksiya jarayoniga ta’sir etuvchi omillarni ishlab chiqarish;
TN5	suyuq uglevodorodlarni ajratish, qo’shbog’liq monomerlar ishlab chiqarish uchun qo’llaniladigan xomashyolar;
TN6	tabiiy gazdan olinadigan mahsulotlar, ularni chuqur qayta ishlash orqali qimmatli mahsulotlar olish, ularni qo’llanilish sohalarini aniqlash va chiqindisiz texnologiya yaratishning omillarini o’rganadi;

Fan mazmuni
Mashg‘ulotlar shakli: ma’ruza (M)		Soat
	Fanga kirish. Gaz kimyo sanoatining vujudga kelishi tarixi va rivojlanishining asosiy yo’nalishlari.	2
	Gaz kimyoviy sintez xomashyolarining asosiy manbalari. Gazni qayta ishlash zavodlari gazlari. Uglevodorod xomashyosiga qo’yilgan talablar.	2
	Tabiiy gaz tarkibidagi uglevodorodlar. Tabiiy gaz tarkibidan olinadigan suyuq uglevodorodlar	2
	Olefin uglevodorodlar. Gazni destruktiv qayta ishlash jarayoni. Gaz holidagi olefinlarni olishning maxsus usullari.	2
	Atsetilen ishlab chiqarish. Kalsiy karbiddan atsetilen olish. Regenerativ pechlarda termik kreking.	2
	Atsetilen asosida aromatik birikmalar olish jarayonlari	2
	Uglevodorodlarni oksidlash. Parafin uglevodorodlarni oksidlash. Propan va butanni oksidlash.	2
	Spirtlar ishlab chiqarish. Etilenni to’g’ridan-to’g’ri gidratatsiyasi.	2
	Ikki atomli spirtlar olish. Etilen glikol ishlab chiqarish usullari.	2
	Polimerlar texnologiyasi. Plastmassalar ishlab chiqarish. Polistirol, polivinilxlorid, ftoroplastlar.	4
	GTL va CTL texnologiyalari. Uzbekistan GTL zavodi haqida.	4
	MTO texnologiyasi haqida.	4
Jami		30
Mashg‘ulotlar shakli: amaliy mashg‘ulot (A)
	Fanga kirish. Gaz kimyo sanoatining vujudga kelishi tarixi va rivojlanishining asosiy yo’nalishlari.	2
	Gaz kimyoviy sintez xomashyolarining asosiy manbalari. Gazni qayta ishlash zavodlari gazlari. Uglevodorod xomashyosiga qo’yilgan talablar.	2
	Tabiiy gaz tarkibidagi uglevodorodlar. Tabiiy gaz tarkibidan olinadigan suyuq uglevodorodlar.	2
	Olefin uglevodorodlar. Gazni destruktiv qayta ishlash jarayoni. Gaz holidagi olefinlarni olishning maxsus usullari.	2
	Atsetilen ishlab chiqarish. Kalsiy karbiddan atsetilen olish. Regenerativ pechlarda termik kreking.	2
	Atsetilen asosida aromatik birikmalar olish jarayonlari	2
	Uglevodorodlarni oksidlash. Parafin uglevodorodlarni oksidlash. Propan va butanni oksidlash.	2
	Spirtlar ishlab chiqarish. Etilenni to’g’ridan-to’g’ri gidratatsiyasi.	2
	Ikki atomli spirtlar olish. Etilen glikol ishlab chiqarish usullari.	2
	Polimerlar texnologiyasi. Plastmassalar ishlab chiqarish. Polistirol, polivinilxlorid, ftoroplastlar.	4
	GTL va CTL texnologiyalari. Uzbekistan GTL zavodi haqida.	4
	MTO texnologiyasi haqida.	4
Jami		30

Mashg’ulotlar shakli: laboratoriya mashg’uloti (L)
L1	Laboratoriyada ishlash qoidalari, texnika xavfsizligi, laboratoriya qurilmalari va kimyoviy jarayonlar olib borish reaktorlari	6
L2	Uglevodorodlarni yonishi natijasida suv va uglerod hosil bo’lishini aniqlash	8
L3	Atsetilen olinishi reaksiyalari	8
L4	Gaz tarkibidagi to’yinmagan birikmalarni aniqlash	8
Jami		30
Mustaqil ta’lim (MT)
1	Respublikamizda va dunyoda gaz kimyosi sanoati.	6
2	Gaz kimyo sanoati vujudga kelish tarixi.	4
3	Gaz kimoviy sintezi rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari.	4
4	Neftkimyoviy sintez xomashyolarining asosiy manbaalari.	4
5	Neft yo‘ldosh gazi. Gaz benzini. Tabiiy gaz.	4
6	Gaz kondensati konlarining suyuq va gaz holatdagi uglevodorodlari.	4
7	Neftni qayta ishlash zavodlari gazlari va uglevodorodlari.	4
8	Uglevodorod xomashyosiga qo‘yilgan talablar.	4
9	Parafin uglevodorodlar. Gaz holidagi parafin uglevodorodlar.	6
10	Suyuq parafin uglevodorodlar va ularni qo’llanilishi.	4
11	Qattiq parafin uglevodorodlar.	4
12	Olefin ulgeovodorodlar.	4
13	Gaz holidagi olefin uglevodorodlarni olish usullari.	4
14	Piroliz jarayonlarida sanoat qurilmasi.	4
15	Gazlarni quritish.	4
16	Atsetilen ishlab chiqarish. Atsetilenni kalsiy karbiddan olish texnologiyasi. Uglevodorodlardan atsetilen olish.	4
17	Atsetilen asosida aromatik birikmalar olish.	6
18	Katalitik riforming jarayoni bilan aromatik uglevodorodlar olish.	4
19	Katalitik riformingdagi asosiy texnologik parametrlar.	4
20	Katalitik riforming texnologiyasi.	4
21	Uglevodorodlarni oksidlash. Parafin uglevodorodlarni oksidlash.	4
22	Qattiq parafin uglevodorodlarni sintetik yog’ kislotalarga oksidlash.	4