Pandenemiya davrida dunyo iqtisodiyotidagi o’zgarishlar

Pandenemiya davrida dunyo iqtisodiyotidagi o’zgarishlar

Koronavirus Covid-19 pandemiyasi ijtimoiy soha hamda iqtisodiyot tarmoqlarini jiddiy sinovdan o‘tkazmoqda. Shu bilan birga, pandemiya davrida “Buyuk yopilish” atamasi bilan kirib kelgan iqtisodiy inqiroz xalqaro xo‘jalik aloqalarida “qiymat zanjirlari”ni uzilishi bilan birga xizmat ko‘rsatish va servis tarmoqlariga ham jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatib Jahon iqtisodiyotining retsessiyasini boshlab berdi.

Bu inqirozning o‘ziga xos tomoni shundaki – unda ham talab, ham taklif inqirozi bilan birga tarixdagi eng katta ishsizlik muammosi kuzatilmoqda.

Bunga quyidagi omillar sabab bo‘ldi:

birinchidan, talab inqirozi – jahon aholisining 80%i karantinga tushishi natijasida tovar (asosan uzoq muddatli iste’mol tovarlari) va xizmatlar iste’moli pasayishi;

ikkinchidan, yirik iqtisodiyotlarda yalpi talab tushishi natijasi YaIMning o‘sish sur’atlari 5-10% pasaydi. Goldman Sachs prognozlariga ko‘ra, 2020 yilda AQShda YaIM -6%ga, Xitoy YaIM -9%ga tushishi;

uchinchidan, yirik iqtisodiyotlardagi iqtisodiy muammolar ketidan rivojlanayotgan davlatlarda ham iqtisodiy muammolar kelib chiqa boshladi. Bu muammolar asosan, 2020 yil fevralidan boshlab jahon bozorlarida kuzatilayotgan xomashyolar narxlarining pasayishi, xususan neft narxining oxirgi 18 yillik minimumdan pasayib ketganligi, xomashyo eksportiga asoslangan iqtisodiyotlarga salbiy ta’siri sezilarli bo‘lmoqda (The Economist 2020a; CNN 2020);

to‘rtinchidan, pandemiya sharoitida qo‘llanilayotgan cheklovlar aholi salomatligini himoya qilish bilan bog‘liq xarajatlarni deyarli deyarli barcha davlatlarda oshib ketishiga olib keldi.