Profi universitety

“PROFI UNIVERSITETY”


PPS 112-guruh – 1 kurs talabasi
Quvondiqov Bektosh Akbar o’g’lining

Yosh fiziologiyasi, anotomiya va gigiyena
fanidan
1 – semester uchun
“Ptialin” mavzusida tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

Toshkent - 2022
So'lakni silliqlashda ishtirok etadigan oqsil - mutsin deyiladi. U ovqat bilan aralashib, uni yutilishini qo'lay holga keltiradi. Odam so'lagida amilotik fermenti- ptialin (amilaza, diastaza) bo'ladi. Bu ferment kraxmalga tasir etib, uni dekstrinalarga va disaxarid - maltozaga parchalantiradi. Ikkinchi bir ferment - maltaza disaxarid maltozaga ta'sir etib, uni glukozaga aylantiradi. Bu fermentlar ishqoriy, neytral va nofaol kislotali sharoitda ta'sir etadi.
Fermentlar asosan quloq oldi va jag' osti bezlarida ishlab chiqariladi. Ovqat og'izda qisqa vaqt turganligi uchun ptialin karbonsuvlarni oxirigacha parchalab ulgura olmaydi. Uning ta'siri me'dada ham davom etib, ovqat ichiga kislota kirguncha davom etadi. Me'da shirasidagi kislota ovqatga ta’sir qilgandan keyin ptialin karbonsuvlarga ta'sir etmay qo'yadi. Odam so'lagida ptialin va maltazadan tashqari fermentga o'xshagan modda lizosim ham bo'ladi.
Ptialin fermentlarining funktsiyalari ovqat hazm qilish fermentlariga tegishli fermentlar juda ko'p funktsiyalarga ega. Ulardan ba'zilari:

• Ovqat hazm qilish jarayonini qo'llab-quvvatlaydi. Tuprikdagi eng keng tarqalgan tarkibiy qismlardan biri bu ptialin fermentidir. Tuprikni ovqat hazm qilish jarayonini tekislash uchun mas'ul bo'lgan ptialin uchun uyga o'xshatishadi. Ushbu fermentning mavjudligi, shuningdek, oziq-ovqat tarkibidagi kraxmalni hazm qilishga imkon beradi. Agar ptialin fermenti ishlab chiqarilishi buzilgan bo'lsa, oziq-ovqat va ichimliklar tarkibidagi ozuqaviy moddalar ichak tomonidan to'g'ri qabul qilinmaydi.

• Stress ko'rsatkichiga aylaning. Bir nechta tadqiqotlar natijalariga ko'ra, stressli va stressli vaziyatlar tanadagi amilaza va ptialin fermentlarini ishlab chiqarishni ko'paytirishi mumkinligi ma'lum. Stress ostida bo'lmagan odamlar bilan taqqoslaganda, stress yoki psixologik stress ostida bo'lgan odamlar ptialin fermentini ancha yuqori darajada ishlab chiqaradigan ko'rinadi. Aksincha, agar odam stressga duch kelganidan keyin tinchlana olsa, u holda tanadagi ptialin ishlab chiqarilishi kamayadi. Stress nima uchun ptialin fermentining ko'payishiga olib kelishi mumkinligi aniq emas, ammo bu stress gormonlari, ya'ni kortizol va adrenalinning ko'payishi tufayli sodir bo'lishi shubhali.

• Saraton kasalligining ko'rsatkichi bo'lish. Bir tadqiqotga ko'ra, saraton kasalligida ptialin fermenti miqdori sog'lom odamlarga qaraganda yuqori. Bu tanadagi saraton hujayralari bilan kurashish uchun yallig'lanish reaktsiyasi bilan bog'liq deb o'ylashadi. Biroq, ushbu tadqiqotlar natijalari ptialin va amilaza fermentlari testlari saraton kasalligini aniqlashning bir usuli bo'lishi mumkinligini tasdiqlay olmadi.

Ptialin fermentining tasdiqlangan foydalari uglevodlarni hazm qilish funktsiyasini bajaradigan ovqat hazm qilish fermentidir. Ayni paytda, ptialin fermentining stress va saratonni belgilovchi vositasi sifatida foydasini hali ham o'rganish kerak.