Режа: - Психик тараққиёт хақида тушунча.
- Психик тараққиётни даврларга бўлиш.
- Ўсмирлар психология.
- Ўспиринлар психологияси.
- Етуклик ва кексалик даври психологияси.
Инсон психологияси ва тараккиёт тушунчаларини боғлик холда таҳлил қилиш лозим. Тараккиёт бу инсонни бутун умри давомида хам сифат ҳам миқдор жихатдан ўзгаришидир, бу ўзгариш юксакроқ босқичга ўтиш билан характерланади. Ҳар бир босқичда шахс бирор хусусиятини етуклик фазасига эришади. (тил ва нутқ, жисмоний ривожланиш, тафаккур ва х.к.). Психологик тараққиёт омиллари. - Биодетерминизм. (биологик омил тараққиётда устивордир).
- Социодетерминизм. (ижтимоий омил устиворлиги, таълим, тарбия).
- Полидетерминизм. (битта эмас бир нечта омил тараққиётини таъминлайди).
Биологик ва ижтимоий омиллар. - Ташқи таълим
- муҳит тарбия
- Таъсири шароити
__________________________________________ Генотип наслга хос хусусиятлар Й.Шванцара схемаси Шахс тараққиётини даврларга бўлиш. - Биогенетик назариялар (П.П.Блонский ва б.).
- Социогенетик назариялар (Дж.Уотсон ва х.к)
- Психогенетик назариялар (Ж.Пиаже, Э.Эриксон, Д.Б.Эльконин ва х.к).
Биогенетик назариялар. - Психик тараққиётни бирорта биологик сифат ёки белгиларни ривожланиши асосида даврларга бўлади. (Тишларнинг ўсиши, жинсий етилиш ва х.к).
Социогенетик назариялари. - Психик тараққиётни ижтимоий хусусиятлар асосида даврларга бўлади.
(тажриба, муҳитни ўзгариши ва х.к). Психогететик назариялар. - Психик жараёнларни ёки хусусиятларни шаклланишига қараб тараққиётни даврларга ажратади.
(тафаккур, етакчи фаолият, психологик инқирозларн ва х.к.) Д.Б.Эльконин тамонидан психик тараққиётни даврийлаштириш. - Гўдаклик даври. (туғилгандан 1-ёшгача)-етакчи фаолият бевосита эмоционал мулоқот.
- Илк болалик даври (1-3 ёш)-етакчи фаолият, предметлар билан нозик харакатлар.
- Организмнинг каршилик курсатиш даражаси;
- Мактабгача давр(3-7ёш)е.ф.Ролли ўйинлар.
- Кичик мактаб ёши даври (7-10 ёш)е.ф.Ўқиш
- Ўсмирлик даври (10-15 ёш)е.ф. Шахслараро муносабатлар.
- Ўспиринлик даври (16-17 ёш)е.ф.Касб танлаш ва меҳнат.
Ўсмир психологияси. - Ўсмирлик даври (11-15-ёш).
- Илк ўсмирлик (11-13-ёш).
- Катта ўсмирлик (14-15 ёш).
- Ўсмирлик инқироз даври ҳисобланади.
Ўсмирлардаги ўзгаришлар. - Биологик-физиологик ривожланиш хусусиятлари.
Биологик хусусиятлар. - Организм шиддат билан ўсади.
- Суяклар қотади.
- Юрак ва қон томирлар фаолияти жадаллашади ва нотекис кечади.
- Асаб тизими мувозанатдан чиқади.
- Жинсий етилиш кузатилади, ўғил ва қизларда ўзига хос кўринишда бўлади ва х.к.
Психологик хусусиятлари. - Психик ривожланишда кўплаб қарама-қаршилик кузатилади.
- Диққат, хотира, тафаккур ривожланади.
- Мантиқий тафаккур ривожланади.
- Ўзига хос дунёқараш шаклланади (ўсмирлик эгоцентризми).
- “Катталик хисси” пайдо бўлади.
- Бу “Аросат” давридир (ёш бола ҳам катта одам ҳам эмас) ва х.к.
Ўспиринлик даври. - 15-18 ёш бу даврдан организм жисмоний жихатдан кучга тулади ва барқарорлашади. Инқироз ўтган ҳисобланади.
- Психологик жиҳатдан ўспирин янги ижтимоий мавкейига эришади, таълим характери ўзгаради, илмий дунёқараш ва барқарор эътиқод шаклланади.
Ўсмирлик ва ўспиринлик давридаги касбий тараққиёт босқичлари. - 12-13 ёш билиш жараёнларини жадал риволаниши.
- 12-13 ёш қизиқишларни пайдо бўлиши.
- 16-17 ёш жинсий ва шахси й хусусиятларга мос холда қизиқишларини ривожланиши.
- Қизиқишлар доирасини торайиши ва касб танлаш.
Ўспиринлик даврини хусусиятлари. - Бу даврда аттракция хиссиёти пайдо бўлади.
- Аттракция бу бир инсоннинг бошқа бир инсонга ижобий муносабати асосида ёқиши ва ёқтириши, ўзаро мойилликни тушунтирувчи эмоционал хисдир.
Етуклик даври. - Акмеология (чўққи) етуклик даврини ўрганувчи фан тармоғи.
- 23-28 ёшлик даври 36-55 етуклик даври.
- Бу даврда функционал холатлар барқарорлашади ва такомиллашади.
- Шахсга таъсир қилувчи омиллар: меҳнат жамоаси, оила, норасмий доира.
Етуклик даврини ўзига хос хусусиятлари. - ХХ аср бошига нисбатан хозирги етуклик давридаги шахсларда:
- Ижтимоий фаоллик ошган.
- Умр узайган.
- Репродуктив давр кенгайган (аёллар ва эркаклар).
Кексалик даври. - Психогерантология кексаликни ўрганувчи тармоқ.
- 66 ва унлан катта ёшдагилар катта ҳисобланади.
- Биологик кексайиш (мия енгиллашади барча сезгилар сустлашади, бутун организмда дегенерация бўлади).
- Психологик кексайиш (рухий тушкунлик, аммо бу жараённи бошкарса бўлади).
- Узоқ умр кўриш психологик холатга ҳам боғлиқ
Узоқ умр кўринг
Do'stlaringiz bilan baham: |
