Qayta topshirish

Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universteti
Geologiya-qidiruv va kon-meatllurgiya fakulteti
Markshedirlik ishi va Geodeziya kafedrasi
OLIY GEODEZIYA fanidan


QAYTA TOPSHIRISH
Mavzu: Yuqori aniqlikdagi geometrik nivelirlashda xatolar manbai va ular ta’sirini kamaytirish usullari

Bajard: Xaitov.SH.M
Qabul qiluvchi: Pardaboyev.A.P
29.03.2022-yil
Mavzu: Yuqori aniqlikdagi geometrik nivelirlashda xatolar manbai va ular ta’sirini kamaytirish usullari
Reja:
1) Geometrik nivelirlashda shaxsiy xatolik
2) Geometrik nivelirlashda asbob xatoliklari
3) Invar reyka xatolarning tasiri
Geometrik nivelirlashda o’lchashlar xatolari o’zining kelib chiqishi bo’yicha uch guruhga bo’linadu shaxsiy asbob va tashqi muhit ta’sirini xatolari va xatolari o’z navbatida tasodifiy va sistematik xatolarga bo’linadi yuqori aniq nivelirlashda eng xavfli va yuqotilishi qiyin xato bu tasodifiy xatolarxisoblanadi katta uzunlikdagi nivelir yo’llarda xatto kichik qiymatli sistematik xato ketma-ket yig’ilib borib nivelirlash natijasini sezilarli o’zgartirishi mumkun shuning uchun yuqori aniqlikda nivelirlashda sistematik xatolar turli manbalarda sinchiklab aniqlash va ular qiymati qanchalik kichik bolishiga qaramay ular ta’sirini keskin kamaytirish choralarini taminlash lozim .Lekin o’lchashlar tasodifiy xatolarning tasirini xam minga yetkazilishi kerak .
Nivelirda o’lchashni shaxsiy xatosini asbob kuzatuvchi o’lchash sistemasini mukammal ishlanmasligidan kelib chiqadi shaxsiy xatoliklarga pufakcha uchlari tasvirini tutashtiruvchi tasodifiy xatosi m_ust mikrometr bisektorini reyka shtrixga qaratish xatosi m_qar va truba mikrometr shkalasidn nivelir reykalari bo’yicha sanoqlar usishidagi xato m_son kiritilishi mumkun. Bu xatolarni qoshma ta’sirini qaratish xatosi m qarash deb belgilasak quyidagiga teng
m² qarash=m²_tut+m²_qar+m²_son
Adilak pufakchasi uchlari tasirini tutashtirish xatosi m_tut kozini korish aniqligiga adilak bo’lak qiymatiga adilak ichki sirtini siliqlash sifatga va boshqalrga bo’gliq xazirgi zamonda yuqori aniqlikdagi nivelirlashda tasvirni tutashtirish xatosini m n qiymatni 0.3 dan oshmay nivelirlash reykaga masofa 50 m bo’lganda reykadan sanoq olish m xatosini 0.07 mm ga teng .
Bisektori reyka shtrixga qaratish xatosi m_qar quyidagi formula bilan xisoblanadi.
m_qarP₂/V=10^||/V
Bu yerda P2=10^|| ko’zini korish chekli aniqligi.
V-trubani kattalashtirish Agarda 40 bo’lsa qaratish aniqligi m_qar =0.25^|| ga teng bunda reykagacha masofa 50m ga teng bo’lsa qaratish xatosining qiymati trubaning iplari tori korinishga xam bog’liq.Qaratish aniqligini oshirish uchun siljitilgan o’tkir burchak ko’rinishdagi iplar to’ri bisektoriga reykadan sanoq olishda reyka shtrixi kritiladi qaratish xatosining qiymatini reyka shtrixdan tebraning amplitudasiga bog’liq trubaning optik mikrometri shkalasidan sanoq olish xatosi m_son shkalasini 0.2 bo’lagidan oshmaydi va u shkala bolagini giyametrik 0.05mm bo’lganda reykaning sanoq olish xatosi 0.01mm ni tashkil qiladi konpessatori nivelirdan foydalanishda trubaning vizir o’qi konpesator yordamida avtomatik ravishda o’zi garizantal xolatga keladi shuning uchun bu xolatda m_qar xatosi fo’rmuladan qaraganda faqat ikkiga tashkil qiluvchilarcdan iborat bo’linadi ya’ni
m²_qar=m²_qar+m²_son