Qidir Odil Yoqubov

---

Qidir
Odil Yoqubov
Odil Yoqubov — 
oʻzbek
sovet adabiyoting yirik vakili, 1926-yili 
Qozogʻistonning
Turkiston
tumanidagi Qarnoq qishlogʻida ziyoli oilada tugʻilgan.
Ikkinchi jahon urushi
boshlangach, urushda qatnashish uchun yoshini katta koʻrsatib, 
Yaponiya
frontiga joʻnagan. 1945-yildan 1950-yilgacha haqiqiy harbiy xizmatda boʻldi. 1951–1956-yillar
mobaynida 
Oʻrta Osiyo Davlat Universiteti
(hozirgi Milliy universitet)da taʼlim olgan.
„Literaturnaya gazeta“ning
Oʻzbekiston
boʻyicha muxbiri, 
Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasi
raisi, 
„Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati“
gazetasi bosh muharriri va boshqa mas’ul vazifalarda
ishlagan. Yoqubov 1985-yil 
Oʻzbekiston xalq yozuvchisi
ordeni bilan taqdirlangan.
Odil Yoqubov
Tavalludi
20-oktabr 1926-yil
Turkiston
Vafoti
21-dekabr 2009-yil 
(83 yoshda)
Toshkent
Fuqaroligi
SSSR
 va 
Oʻzbekiston
Mukofotlari

---

Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi (1955-59), „Literaturnaya gazeta“ning
Oʻzbekistondagi maxsus muxbiri (1959-63; 1967-70), „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasi va Oʻzbekiston
davlat kinematografiya qoʻmitasida bosh muharrir (1963-67), 
Gʻafur Gʻulom
nomidagi Adabiyot
va sanʼat nashriyotida bosh muharrir oʻrinbosari (1970-82), „
Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati
“
gazeta bosh muharriri (1982-87), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi boshqaruvining birinchi
kotibi (1987-91), Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Atamashunoslik
qoʻmitasi raisi (1991 yildan) va ayni vaqtda Markaziy Osiyo xalklari madaniyati Assambleyasining
birinchi vitseprezidenti (1995 yildan).
Dastlabki asari – „Tengdoshlar“ qissasi 1951 yilda eʼlon qilingan. „Dastlabki qadam“ (1953), „Ikki
muhabbat“ (1955) hikoyalar toʻplami, „Tilla uzuk“ (1961) qissa va hikoyalar toʻplamida
muhabbatni insonga xos ulugʻ, muqaddas hislat sifatida tasvirlaydi. „Muqaddas“ qissasida
(1960). Yozuvchining chinakam yozuvchiga xos uslubi va yoʻli namoyon boʻldi. Mazkur asarda
xudbinlik yoʻliga tusha boshlagan yigitning toʻgʻri yoʻlga qaytishi masalasi qalamga olingan. „Er
boshiga ish tushsa…“ romani (1966) Ikkinchi jahon urushi davridagi front orqasidagi hayot,
mehnat qahramonliklari, xalqimizning vatanparvarligi va mardligi haqida. „Bir felyeton qissasi“
(1961), „Qanot juft boʻladi“, „Matluba“ (1970) qissalari va koʻpgina hikoyalarida yoshlarning
turmushda yuz bergan ziddiyatlarga qarshi mardonavor kurashi, muhabbati tasvirlangan.
Faoliyati
Ijodi

---

„Ulugbek xazinasi“ romani (1973) olim va hukmdor Ulugbek davridagi ijtimoiy munosabatlar, olis
oʻtmishimizdagi nur va zulmat oʻrtasidagi kurash haqidagi asardir. Romanda ayanchli takdirlar,
fojialar koʻp, ammo optimistik ruh- inson tafakkuri va ezgulikning tantanasiga ishonch bor.
„Koʻhna dunyo“ (1982) romanida oʻrta asrda yashab jahon fani taraqqiyotiga ulkan hissa
qoʻshgan olimlar Ibn Sino va Beruniyning fojiali taqdiri qalamga olingan. „Diyonat“ (1977), „Oq
qushlar, oppoq qushlar“ (1988), „Adolat manzili“ (1998) romanlarida oʻzbek xalqining 20-asrning
60-70 yillaridagi hayoti va kurashi manzaralari haqqoniy tasvirlangan. Garchi bu asarlarning asosiy
qahramonlari turli sohalarning vakillari, harakterlari ham turlicha boʻlsada, taqdirlari, maqsad va
intilishlari bilan birbirlariga oʻxshaydilar. Ular nopob tuzumda yashab koʻp nohaqliklarni, fojialarni
boshdan kechirgan, ammo tinmay mehnat qilgan va kurashgan, milliy mustaqillik poydevorini
qurgan, mustahkam irodali, mard va olijanob insonlardir. Yoqubov mazkur romanlari bilan oʻzbek
nasridagi ijtimoiy ruh, keskin konflikt, harakterlar, psixologizmni sezilarli darajada kuchaytirdi, uni
yangi harakterlar, yangi badiiy xulosalar bilan boyitdi. Yoqubov „Chin muhabbat“ (1955), „Aytsam
tilim, aytmasam dilim kuyadi“, „Yurak yonmogʻi kerak“ (1958), „Olma gullaganda“ (1961),
„Muzaffar Temur“ (1996), „Bir koshona sirlari“ (2000) kabi pyesalar, „Dilbarim“, „Baqor yomgʻirlari“
kinossenariylari (1971) muallifi. O. Yoqubovning 
„Tengdoshlar“
nomli birinchi qissasi 1951-yilda
bosilib chiqqan. Keyinchalik yozuvchi 
„Muqaddas“
, 
„Tilla uzuk“
, 
„Bir feleton qissasi“
, 
„Larza“
,
„Qanot juft boʻladi“
, 
„Matluba“
, 
„Izlayman“
, 
„Billur qandillar“
kabi pishiq qissalar eʼlon qildi.
O. Yoqubovning 
„Er boshiga ish tushsa...“
, 
„Ulugʻbek xazinasi“
, 
„Diyonat“
, 
„Koʻhna dunyo“
, 
„Oq
qushlar, oppoq qushlar“
, 
„Adolat manzili“
 asarlari oʻzbek adabiyotida psixologik roman maydonga
kelishiga zamin boʻldi. O. Yoqubov qalamiga mansub 
„Chin muhabbat“
, 
„Olma gullaganda“
, 
„Yurak
yonmogʻi kerak“
, 
„Aytsam tilim kuyadi, aytmasam dilim“
, 
„Fotihi Muzaffar yohud bir parivash
asiri“
, 
„Bir koshona sirlari“
 kabi dramalar oʻzbek teatrchiligi tarixida muhim ahamiyat kasb etadi.
Uning Abdulla Qodiriy, Gʻafur Gʻulom, Oybek, Abdulla Qahhor, Hamid Olimjon, Abdulla Oripov va
boshqalar ijodiga bagʻishlangan adabiy portret va maqolalari bor. Asarlari chet tillarga,
shuningdek, qardosh turkiy xalqlar tillariga tarjima qilingan. Odil Yoqubov mohir tarjimon,
munaqqid, publitsist sifadida ham nom qozongan. Yoqubov ijodi haqida adabiyotshunoslar
Matyoqub Qoʻshjonov, Ozod Sharafiddinov, Leonid Terakoyan, Umarali Normashov, Norboy
Xudoyberganov, Botir Norboyev va boshqalar ilmiy tadqiqot ishlari qilishgan. Hamza nomidagi
Oʻzbekiston Davlat mukofoti laureata (1977), 
"Doʻstlik"
(1994), 
"El-yurt hurmati"
(1998)
ordenlari bilan mukofotlangan.
[1]
O. Yoqubov. Saylanma (3 tomlik). 
Toshkent
. Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti,
1985-1987.
O. Yoqubov. Diyonat. 
Toshkent
. Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1978.
Asarlari

---