Qizil suvo’ttoifalar bo’limi – (rhodophyta)

QIZIL SUVO’TTOIFALAR BO’LIMI – (RHODOPHYTA)

Reja:

• 1. Qizil suv o’tlarninglarning umumiy tasnifi
• 2. Qizil suv o’tlarninglarning tashqi tuzilishi
• 3. Qizil suv o’tlarninglarning ko’payishi
• 4. Qizil suv o’tlarninglarning ajdodi

Umumiy tasnifi
Qizil suvo’ttoifalarini xromotofor tarkibida xlorofill "a" va "v" h amda karatinoidlardan (V-korotin, zeaksantin, anteraksantin, kriptoksantin, lyutein, neoksantin) pigmentlar bo’ladi. Yuqorida nomlari keltirilgan pigmentlardan tashqari xromotafor tarkibida suvda eriydigan qizil rang beruvchi - fikoeritrin va ko’k rang be­ruvchi-fikosian hamda allofikosianin pigmentlar ham bo’la­di. Bu pigmentlarni turli nisbatlarda qo’shilishidan qizil suvo’tlar­ning rangi qizil, pushti va och binafsha rangda bo’ladi. Xloroplast po’sti ikkita membranadan iborat bo’lib, unda tilakoidlar yakka-yakka joylashgan. Tilakoid ustidan fikobisomlar o’rnashgan. Genofora tar­qoq bo’lib, joylashgan. Ko’pchilik qizil suvo’ttoifalari vakillarida xromo­tofora plastinka yoki tariqsimon shaklda bo’lib, pirenoidi bo’lmaydi. Tuban vakillarida xromotofora yulduzsimon va pirenoidga ega fotosintez mah suloti polisaxaridlardan "bagryan kraxmali" hosil bo’ladi. Yod ta’sirida qo’ng’ir – qizil tusga kiradi. Hosil bo’lgan za­pas modda pirenoid va xromotofora atrofida yig’ilmasdan, sitoplazma­da to’planadi. Qizil suvo’ttoifalarining xarakterli belgilaridan biri shuki, ularda aktiv harakat qiladigan xivchinli stadiyalari bo’lmaydi, bo’ndan tashqari jinsiy ko’payish murakkab tuzilgan organlar orqa­li bo’ladi. Qizil suvo’ttoifalari, qo’ng’ir suvo’ttoifalar singari faqat dengiz­larda o’sadi.
Qizil suvo’ttoifalarni tallomi to’zilishi jih atdan juda ham oddiy: bir hujayrali kokkoid (porfiridium), rizoidlari yordamida subs­tratga birikkan va shoxlangan ipsimon (geterotrixal) vakillari ham uchraydi. Bundan tashqari tallomi, asosan, ipsimon bir, ikki yoki ko’p qator hujayralardan tuzilgan yoki shoxlangan bo’lib, ipsimon tallom­ning uchidagi hujayralarning bo’linishi hisobiga o’sadi. Tallomi plastinkasimon (porfira) parenximatik hujayralarini ko’ndalangiga va eniga bo’linishi hisobidan o’sadi.
Qizil suvo’ttoifalarining hujayra po’sti pektin moddasi aralashgan sellyulozadan iborat. Pektin moddasi ko’pincha hujayraning bukishi­ga, tallomni doimo shiliqlanishiga olib keladi. Ba’zan hujayra devo­rida ohak to’planadi. Yetuk murakkab (floridiyasimonlar) ajdodi vakil­larining hujayrasi bo’lingan vaqtda, hujayra devorida poralar uch­ramaydi. Hujayra protoplasti, protoplazma, bitta yoki bir necha yadro va jo’da ko’p miqdorda donchasimon yoki lentasimon xromotoforalarga ega. Bangiyasimonlar ajdodining vakillarida yulduzsimon xromotofora bo’­lib, bitta markaziy perinoidga ajralgan.