Qoraqalpog’iston respublikasi

Sobirova Dilnoza YANGI ASR UNIVERSITETI 501 S 22/1

Ot So’z turkumi

Ot So’z turkumi

Reja:

1) Ot so’z turkumining ta’rifi.

2) Atoqli va Turdosh otlar.

3) Leksik va Gramatik xususiyatlar.

1-reja:

• 1-reja:
• OT-shaxs va narsa ma’nolarini, shuningdek, joy nomlarini bildirib, kim?, nima?, qayer? So’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar. Kim? So’rog’i shaxsni bildiruvchi so’zlarga, nima?sorog’i narsa-buyumni, faoliyat-jarayonni bildiruvchi so’zlarga, qayer? So’rog’i joy nomini bildiruvchi so’zlarga beriladi.

Otlar 2 turga bo’linadi:

Otlar 2 turga bo’linadi:

1-Turdosh otlar.

2-Atoqli otlar.

• 2-reja:
• Turdosh otlar-bir turdagi shaxs, narsa, o’rin-joy, faoliyat-jarayon kabilarning umumiy nomlarini bildiruvchi otlar turdosh otlardir. Masalan: Ota, uka, o’rtoq, kishi, ketmon, paxtazor, choyxona.
• Atoqli otlar- Bir turdagi shaxs, narsa, o’rin-joy, faoliyat-jaraton kabilarning umumiy nomidan birining ajratib olingan nomini bildiruvchi otlar atoqli otlardir. Masalan: Alisher Navoiy, Orol dengizi, Mustaqillik bayrami, Olapar, Baroq.

Turdosh otlar quyidagi turlarga bo’linadi:

Turdosh otlar quyidagi turlarga bo’linadi:

-- Shaxs otlar.

-- Narsa - buyum otlar.

-- O’rin-joy otlari.

-- Faoliyat-jarayon otlariga bo’linadi.

Shaxs otlar-kim? So’rog’iga javob bo’lib, -Shaxslarni yoshiga ko’ra nomlaydi (chol, yigit, kampir, qiz) -Yashash joyiga ko’ra (shaharlik, qishloqlik, toshkentlik), -Mansab-unvoniga ko’ra (rais, direktor, o’rinbosar, kapitan ), -Kasb-koriga ko’ra(suvchi, zargar, ijodkor, kaptarvoz,)

-Ijtimoiy holatiga ko’ra (shoh, gado, shahzoda, malika) - qarindoshlik darajasiga, nasl-nasabiga ko’ra nomlab keladi.

-NASIL NASABIGA KORA-HOJA,SAID,ESHON KABILAR

SHAXS OTLARI ATAMASI TURDPSH OTLARGA NISBATAN ISHLATILADI.ATOQLI OTLARGA NISBATAN SHAXS NOMI ATAMASI QOLLANILADI.MS-SHAXZODA ABUSAID QIRQ YIGITI BILAN OVGA CHIQDI.

SHAXZODA BILAN YIGIT SOZI SHAXS OTLARDIR,ABUSAID ESA ATOQLI OTDIR

NARSA OTLARI

• NIMA SOROGIGA JAVOB BOLIB JONLI VA JONSIZ NARSALARNING NOMINI BILDIRGAN OTLARGA AYTILADI-DOPPI,QOZIQORIN,ARSLON.BOYCHECHAK,QOZON….

ORIN JOY OTLARI

• QAYER SOROGIGA JAVOB BOLIB,ORIN JOY MANOSINI BILDIRGAN OTLARGA AYTILADI.BAZIDA NIMA SOROGIGA HAM JAVOB BOLADI QACHONKI NARSA MANOSINI IFODALASA
• -ZOR –GULZOR
• ISTON-GULISTON
• -LOQ,-GOH,-OTLOQ,SAYLGOH

FAOLYAT JARAYON OTLARI

• SHAXS VA NRSANING FAOLIYAT JARAYONINI NOMLOVCHI OTLARGA AYTILADI-EZMALIK,CHORVACHILIK,KORIK,TERIM,UNUM.CHOPIQ,

ATOQLI OTLAR

• BIROR NARSA SHAXS YOKI JOYGA NISBATAN ATAB QOYILADIGON OTLARDIR.
• KISHILARNING ISMI.FAMILYASI,TAHALLUSINI BILDIRUVCHI OTLAR SHAXS OTLARIDIR
• ATOQLI OTLAR HAM TURDOSH OTLARGA OTISHI MM-RENTGEN,AMPER-BULAR WU INSONGA ATAB BUYUMGA NOM BERGAN. NAVOIY,SOBIROV,SOTIBOLDI,OLMAS OLTMUSHVOY,JUMAVOY

3.LEKSIK VA GRAMMATIK

• LEKSIK BORLIQDAGI ATAW MANOSIGA AYTILADI-BOGLARNI. JOY NOMI,ASOSI TUPROQ,UNI USTIDA TURLI HIL DARAXT,OT GULLAR OSADIGON JOY NOMI
• GRAMATIK MANOSI ESA OZAK VA QOWIMCHALARGA AJRATISH KIRADI.
• BOGLARNI-LAR KOPLIK,NI –TUWUM KELIWIGI

I I I I I I I TUGAB QOLDIKU

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT