Quyosh sistemasidan aniqlangan ba’zi qiymatlar

Quyosh sistemasidan aniqlangan ba’zi qiymatlar

Sayyora	Radio Ekvador (km)	Quyoshgacha Masofa (km)	Oylar	Burilish davri	Orbitada	Egish O'qi (º)	Egish orbital (º)
Merkuriy	2.440	57.910.000	0	58,6 kun	87.97 kun	0,00	7,00
Venera	6.052	108.200.000	0	-243 kun	224,7 kun	177,36	3,39
Yer	6.378	149.600.000	1	23.93 soat	365,256 kun	23,45	0,00
Mars	3.397	227.940.000	2	24.62 soat	686.98 kun	25,19	1,85
Yupiter	71.492	778.330.000	79	9.84 soat	11.86 yil	3,13	1,31
Saturn	60.268	1.429.400.000	82	10.23 soat	29.46 yil	25,33	2,49
Uran	25.559	2.870.990.000	27	17,9 soat	84.01 yil	97,86	0,77
Neptun	24.746	4.504.300.000	14	16.11 soat	164,8 yil	28,31	1,77
Pluton (*)	1.160	5.913.520.000	5	-6.39 kun	248.54 yil	122,72	17,15

Sayyoralarning aksariyati bizning Yerimiz, shu jumladan soat yo'nalishi bo'yicha teskari yo'nalishda (progradatsiya harakati) aylanadi. Ammo faqat ikkita sayyora, Venera va Uran soat yo'nalishi bo'yicha aylanadi (retrograd harakat).

Samodagi g’ayrioddiy sayyoralar.

1. 
   Shisha yomg‘irlar sayyorasi.
   

HD189733b sayyorasi kosmosdan olingan suratlarda Yerga o‘xshab ketadi, biroq aslida u yerdagi sharoitlar havas qilgulik emas - gap shundaki, ushbu sayyorada shisha yomg‘irlar yog‘adi. Uning kobaltsimon rangi katta miqdordagi kremniy zarrachalari natijasidir. Eng yuqori haroratlar ularni shishaga aylantiradi. Shisha yomg‘irlar tezligi soatiga 6500 kilometrga yetishi mumkin. Bundan tashqari, HD 189733b "tovushdan tezkor" hisoblanadi - uning atmosferasida soatiga 8700 kilometr esadigan juda kuchli shamollar hukmron.

2. 
   Olmos sayyora.
   

PSR J1719−1438 b pulsar sayyora kislorod va kristall ugleroddan iborat. Olimlarning fikricha, uglerod va olmos sayyorada ulkan bosimni hosil qilgan. Astronomlarning taxminiga ko‘ra, qachonlardir ushbu osmon jismi yulduz bo‘lgan, biroq uning massasi katta qismini millisoniyali pulsar "tortib ketgan". Sayyora Yerdan 4 ming yorug‘lik yilgacha uzoqlashgan. 

3. 
   Javohirli yomg‘ir.
   

HAT-P-7 b (Kepler-2b) ekzosayyorasida yoqut va sapfir "tomchili" yomg‘irlar yog‘adi. Olimlarning taxminicha, sayyoradagi bulutlar korunddan (yoqut, sapfir va boshqa qimmatbaho toshlar asosini tashkil qiluvchi mineral) iborat. Sayyora tipik "qaynoq yupiter" - yoritgichga juda yaqin aylanuvchi gaz giganti hisoblanadi. Kepler-2b atmosferasi harorati "quyoshli" tomonda Tselsiy bo‘yicha 2500 darajadan oshadi, "tungi" tomonda esa - taxminan 1300 daraja. 

4. 
   Vulqonli dahshat.
   

COROT-7 b ekzosayyorasining o‘ziga xosligi shundaki, sathining yorug‘ tomonida ulkan qaynab turgan lava okeani joylashgan. U yerning harorati [phone] darajani tashkil qiladi. Qorong‘u tomonda toshli yomg‘ir yog‘adi, zero COROT-7 b atmosferasi asosan bug‘langan jinslardan iborat. Sayyora Yakkashox yulduz turkumida joylashgan va u taxminlarga ko‘ra, Saturn hajmidagi gaz gigantining qoldig‘idir. 

5. 
   Eng ko‘hna.
   

Chayon yulduzlar turkumidagi PSR B1620−26 b (Mafusail) ekzosayyorasi Koinotdagi eng qadimiy sayyoralaridan biri hisoblanadi. Olimlarning taxminicha, uning yoshi 12,7 milliard yil atrofida. Samoviy jism Yerdan 12400 yorug‘lik yili masofasida joylashgan.

6. 
   Tundan-da qora.
   

TrES-2b hozirga qadar ma'lum bo‘lgan sayyoralar orasida eng qorong‘usi hisoblanadi. U yulduzdan tushuvchi yorug‘likning atigi bir foizinigina aks ettiradi. Shu tariqa, u ko‘mir, qora akril bo‘yoq va qurumdan-da qoradir. Sayyora spektral toifaga mansub G0V GSC 03549-02811 yulduzi atrofida aylanuvchi qora gaz giganti hisoblanadi va u Yerdan 750 yorug‘lik yili masofasida joylashgan.

7. 
   Ikki quyosh sayyorasi.
   

Kepler-16 b sayyorasining o‘ziga xosligi shundaki, u "Yulduzlar jangi"dagi Tatuin sayyorasi kabi biryo‘la ikki yulduz atrofida aylanadi. Kepler-16 ikkilamchi yulduzining o‘zi esa Oqqush yulduzlar turkumida, Quyoshdan 200 yorug‘lik yili masofasida joylashgan. 

8. 
   "Sauron ko‘zi" orasidan o‘tuvchi sayyora.
   

Fomalgaut b (yoki Dagon) ekzosayyorasi atrofidagi kosmik chiqindilar bilan birga gigant gazga juda ham o‘xshab ketuvchi tizimda joylashgan. Sayyoraning aylanish davri, ba'zi taxminlarga ko‘ra - 872, boshqa bir taxminlarga ko‘ra esa - 1700 yilni tashkil qiladi. Olimlar tizimdan yana ikki sayyora - Fomalgaut s va Fomalgaut d bo‘lishi mumkinligini ma'lum qilishgan.

9. 
   Vaqtni kuzatmaydiganlar sayyorasi.
   

Quyosh tizimining mitti L91 sayyorasida bir yil - rekord darajadagi 20 000 yil davom etadi. Bunga uning Quyoshdan uzoqligi sababdir. Samoviy jism gravitatsion ta'sirlar natijasida Quyoshdan ulkan masofa nariga - ikki ming astronomik birlikka "uloqtirilgan", keyin esa tortishish kuchi ta'sirida asta-sekin yorituvchiga qaytayotgan bo‘lishi taxmin qilinmoqda. Sayyora Koyper chizig‘ida olimlar tomonidan aniqlandi. U Quyosh tizimining "qurilish materiallari chiqindilari"dan iborat.

10. Eng uzoq va eng sovuq.



Chayon yulduzlar turkumidagi OGLE-2005-BLG-390L b ekzosayyorasi biz bilgan sayyoralarning eng uzog‘i va eng sovug‘idir. Uning sathidagi harorat - 220 darajaga teng. OGLE-2005-BLG-390L b vazni 5,5 Yer massasini tashkil qiladi. U bizdan 28 ming yorug‘lik yili masofasida joylashgan.