Referat matni. Reja: Referat haqida umumiy ma’lumot. Referatning tarkibiy qismlari

8- Mavzu: REFERAT MATNI.

Reja:

1. 
   Referat haqida umumiy ma’lumot.
   
2. 
   Referatning tarkibiy qismlari.
   

3. Referatning o’ziga xosligi.
.

Referat haqida umumiy ma’lumot
Rеfеrаt - ilmiy uslubga xos bo‘lgan matn. U oldindan tayyor matn asosida yaratiladi. Referat yozishdan maqsad – manba sifatida o‘rganilayotgan matnning mazmunini qisqacha bayon qilishdir. Referat – asosiy matn yoki bir necha manbalarni talqin qilish shakllaridan biri. Shuning uchun referat, konspektdan farqli ravishda, yangi, muallifning matni hisoblanadi.Bunday holdagi yangilik yangicha bayonni, materialning bir tizimga solinishi, har xil nuqtai nazarlarni qiyoslashda muallifning alohida pozitsiyasini nazarda tutadi.
Referatlash qandaydir masalaning bir yoki bir necha manbalarning tasniflanishi, umumlashtirilishi, tahlili va sintezi asosida bayon qilinshini, umumlashtirilishi, tahlili va sintezi asosida bayon qilinishini nazarda tutadi.
Referat ma’lum bir tuzilishga ega:
- Kirish;
- Asosiy qism;
- Xulosa
Referatda quyidagi savollarga javob beriladi:
Nima haqda? Kimga va nima qiziqarli? Nima uchun bu fikrga qo‘shilib bo‘lmaydi?
Referat oxirida o‘quvchi nuqtai nazaridan umumiy xulosa beriladi va quyidagi konstruksiyalar qo‘llanadi. O‘quvchi qiziqish bilan tanishib chiqadi, o‘rganganlarim men uchun foydali bo‘ldi, o‘zi uchun topadi, men bu fikrga qo‘shila olmayman va b.
Referat so‘zi lotincha “referre” negizidan olingan bo‘lib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjima qilinganda “bildirish, xabar berish” degan ma’nolarni anglatadi. Referat qismlarining tuzilishi va uning ustida ishlash bosqichlari:
Odatiy tartibga ko‘ra referat ustida ishlashning boshlang‘ich qismini tanlangan mavzuning izohi ochib berishi lozim. Unda mavzuning dolzarbligi, ushbu mavzu yuzasidan hozirgacha fanga ma’lum bo‘lgan va o‘z tasdiqini topgan faktlar, natijalar; olimlarning uni o‘rganish ustida olib borgan ishlari; adabiy manbalardan keltirilgan misollar, foydalanilgan materiallar; o‘rganilayotgan mavzuning amaliy yoki ilmiy tasdiqini topgan masalalari o‘z aksini topadi. 
Referat quyidagi bo‘limlardan tashkil topadi:
1. Titul varag‘i;
2. Reja;
3. Kirish qismi;
4. Asosiy qism;
5. Xulosa;
6. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
Referatning o’ziga xosligi:
1. Keng miqyosli dalillar, qiyoslashlar, mushohadalar, baholarga ega bo’lmaydi;
2. Matnda qanday yangi, muhim jihat bor, degan savolga javob beradi.
3. Referat diqqat-e’tiborni yangi ma’lumotlarga qaratadi va boshlang’ich matnga murojaat etishning maqsadga muvofiqligini belgilaydi.

Referatlarning turi va ularning xususiyatlari.
Nazariy ma’lumotlarga asoslanib quyidagi savollarga javob bering.
1. Referat qanday uslubga xos matn? Nima uchun?
2. Referat qanday qismlardan tashkil topadi?
3. Referatda qanday savollarga javob beriladi?
4. Qanday konstruksiyalar referat uchun xos?
5. “Referat” so‘zining ma’nosi nima?
Mavzu yuzasidan savollar:
1. Fan rivojiga katta hissa qo‘shgan taniqli o‘zbek olimlari haqida referat tayyorlang.
2. Referatning o’ziga xosligi nimalarda namoyon bo’ladi?
3. Referat yozishda nimalarga ahamiyat berish kerak?