Reja. Avtomobilning dinamik xususiyati Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati Avtomobilning turg’unlik xususiyati Avtomobilning boshqaruvchanlik xususiyati Avtomobilning o’tag’onlik

---

Mavzu № 1.Kirish. Fanning maqsad va vazifalari. Avtomobilning ekspluatatsion 
xususiyatlari. O’lchagich va ko’rsatkichlar. GOSTlar, me’yorlar 
Reja. 
1. Avtomobilning dinamik xususiyati
2. Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati
3. Avtomobilning turg’unlik xususiyati
4. Avtomobilning boshqaruvchanlik xususiyati 
5. Avtomobilning o’tag’onlik (o’tuvchanlik) xususiyati
6. Avtomobilning yurish ravonligi xususiyati 
 
Avtomobini loyixalash davrida uning konstruktsiyasiga ma’lum xususiyat 
beriladi. Avtomobil o’z xususiyatini to’liq ishlata olish uchun uning sifati, 
konstruktor avtomobilni qanday loyihalagan, tanlangan texnologiya va detallarning 
materiallariga bog’lik. 
Avtomobil konstruktsiyasining murakkabliga va unga bo’lgan talablarning 
ko’pligi tufayli uning xususiyatlarini biror universal o’lcham bilan baholash qiyin. 
SHuning uchun avtomobilning xususiyatiga baho berish uchun o’lchagich va 
ko’rsatgich kiritamiz. 
O’lchagich – avtomobil xususiyatining sifatini aniqlaydi. 
Ko’rsatgich – o’lchagichning raqamli qiymatini aniqlaydi. 
Ko’rsatkich bir ma’noli bo’lgani uchun avtomobilning konkret sharoitdagi 
va ekspluatatsion xususiyati uchun oxirgi imkoniyatini aniqlaydi (masalan: 
Avtomobilning maksimal tezligi). 
Ekspluatatsion xususiyat ko’rsatgichi tajribada va hisoblab aniqlandi. 
Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari. 
Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari quyidagilardan iborat:
1. Avtomobilning dinamik xususiyati
2. Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati
3. Avtomobilning turg’unlik xususiyati
4. Avtomobilning boshqaruvchanlik xususiyati 
5. Avtomobilning o’tag’onlik (o’tuvchanlik) xususiyati
6. Avtomobilning yurish ravonligi xususiyati 
1. Avtomobilning dinamik xususiyati deb, yuk va passajirlani berilgan yo’l 
sharoitida xarakat xavfsizliginining saqlagan holda maksimal o’rtacha tezlik bilan 
yura olish qobiliyatiga aytiladi. 
Avtomobilning dinamik xususiyati tortish va tormozlash xususiyatlariga 
bog’liq 
Avtomobilning tortish xususiyati, ma’lum ekspluatatsion sharoitda maksimal 
o’rtacha tezlik bilan baholanadi.
Avtomobilning 
tortish 
xususiyati 
sekinlashish 
va 
tormozlanishni 
samaradorligini ko’rsatadi.
2. Avtomobilning yonilg’i tejamkorlik xususiyati deb xarakat davomida 
minimal yonilg’i sarflab transport ishini bajara olish qobiliyatiga aytiladi. 

---

3. Avtomobilning turg’unlik xususiyati deb, tashqi kuch ta’siri ostida 
avtomobil o’z xarakat yo’nalishini (xaydovchi ishtirokisiz) saqlay olish 
qobiliyatiga aytiladi. 
4. 
Avtomobilning 
boshqariluvchanlik 
xususiyati 
deb 
xaydovchi 
boshqarayotgan avtomobilning berilgan xarakat yo’nalishini eng kam o’zgartirib 
yurishi va xaydovchi xoxishi bilan boshqaruvchi organlar o’z vaziyatini 
o’zgartirganda avtomobil xarakat proektoriyasining o’zgarishiga aytiladi. 
5. Avtomobilning o’tag’onlik xususiyati deb og’ir yo’l sharoitlarida va 
yo’lsiz joylarda yetakchi g’ildiraklarning shatak siramasdan o’ta olish qobiliyatiga 
aytiladi.
6. Yurish ravonligi xususiyati deb notekis yo’lda kuzovning ortiqcha 
tebrantirmasdan xarakatlana olishiga aytiladi. 
Ekspluatatsion xususiyatlari nazariyasi quyidagi asosiy misollarni o’rganadi. 
1. Avtomobilning konstruktsiyasini mukammallashtirish yo’llarini;
2. Turli ish sharoitlari uchun zarur transportni tanlash usullarini;
3. Har-xil sharoit uchun xarakat usullarini tanlash masalalarini; 
4. Avtomobilni loyihalash davrida, uning ma’lum sharoitdagi ekspluatatsion 
xususiyatlarini oldindan aniqlash; 
Ekspluatatsion xususiyatlarni tahlil qilishdan maqsad: uning ish 
unumdorligini oshirish va yuk tashish tannarxini kamaytirishdir bundan tashqari 
avtomobil agregatlarining ish jarayonini o’rganish va uni hisoblashga imkon 
yaratish. 
Bunga erishish uchun:
1. Avtomobil o’rta tezligi oshirish
2. Yonilg’i tejamkorligini yaxshilash
3. Transportning xarakat xavfsizligini ta’minlash
4. Haydovchi va passajirga xarakat davrida qulaylik yaratish.