- REJA:
- 1.Nutqiy faoliyat
- 2.Til va nutq tushunchasi
- Til va nutq bir – biri bilan uzviy aloqada bo`lib: til orqali nutqning tushunarli va samarali bo`lsa, nutq tilning vujudga kelishi uchun zaruriyat hisoblanadi.
Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni o`rganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Til o'rganuvchilarning o'zlarini ifoda qilish, dunyo bilan aloqani o'rganishning asosiy vositasi hisoblanadi. Tilni o'rganish, qo'llab-quvvatlaydi, o'z o'zini bayon qilish, hujjatlarni o'qish va yozish, o'qituvchilar va o'qitilayotgan matnlar va darsliklarni tushunishni o'rganishni o'z ichiga oladi. Tilning o'rganish jarayonida ortiqcha qo'llab-quvvatlash va praktika o'z-o'zidan tushunchalarni yanada rivojlantiradi. - Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni o`rganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Til o'rganuvchilarning o'zlarini ifoda qilish, dunyo bilan aloqani o'rganishning asosiy vositasi hisoblanadi. Tilni o'rganish, qo'llab-quvvatlaydi, o'z o'zini bayon qilish, hujjatlarni o'qish va yozish, o'qituvchilar va o'qitilayotgan matnlar va darsliklarni tushunishni o'rganishni o'z ichiga oladi. Tilning o'rganish jarayonida ortiqcha qo'llab-quvvatlash va praktika o'z-o'zidan tushunchalarni yanada rivojlantiradi.
Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli. N. deganda uning ogʻzaki (ovozli) va yozma ravishda namoyon boʻlishidagi jarayonlar, yani so`zlash jarayoni va uning natijasi (xotirada saqlangan yoki yozuvda qayd etilgan nutqiy fikrlar, asarlar) tushuniladi. - Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli. N. deganda uning ogʻzaki (ovozli) va yozma ravishda namoyon boʻlishidagi jarayonlar, yani so`zlash jarayoni va uning natijasi (xotirada saqlangan yoki yozuvda qayd etilgan nutqiy fikrlar, asarlar) tushuniladi.
Lingvistik nazariyada N. tushunchasi muayyan til jamoasida qabul qilingan ifoda vositalari tizimi hisoblangan mavhum til tushunchasiga hamda ijtimoiy borliq (hayot)ning eng harakterli ko`rinishlaridan boʻlgan aniq, bir qadar umumiyroqtil tushunchasiga qaramaqarshi qoʻyiladi. Boshqa odamlar xulqatvori va faoliyatiga taʼsir koʻrsatish maqsadida ularga axborot, xabar yetkazishga xizmat qiladigan asl N . (tashqi nutq), yani ga-pirish, til belgilarining eshitish a`zolari tomonidan idrok qilinadigan (ovoz yozib oluvchi uskunalar yorda-mida qayd etiladigan va qayta takrorlanadigan) artikulyasiyasi tarzida yoki ushbu belgilarning yozuvda shartli aks etishi tarzida yuzaga chiqadi. - Lingvistik nazariyada N. tushunchasi muayyan til jamoasida qabul qilingan ifoda vositalari tizimi hisoblangan mavhum til tushunchasiga hamda ijtimoiy borliq (hayot)ning eng harakterli ko`rinishlaridan boʻlgan aniq, bir qadar umumiyroqtil tushunchasiga qaramaqarshi qoʻyiladi. Boshqa odamlar xulqatvori va faoliyatiga taʼsir koʻrsatish maqsadida ularga axborot, xabar yetkazishga xizmat qiladigan asl N . (tashqi nutq), yani ga-pirish, til belgilarining eshitish a`zolari tomonidan idrok qilinadigan (ovoz yozib oluvchi uskunalar yorda-mida qayd etiladigan va qayta takrorlanadigan) artikulyasiyasi tarzida yoki ushbu belgilarning yozuvda shartli aks etishi tarzida yuzaga chiqadi.
Asl nutq ("tashqi nutq") bilan bir qatorda ichki N. ham bor. U so`zlovchi ongida bilishga yordam beradigan turli xil masalalarni muhokama qilish va hal etishga qaratiladi. Ichki N. tashki N. asosida, tovush yoki yozuv qo`llanmagan holda, faqat ovozli N.dagi so`zlar haqidagi aniq tasavvurlar bilan kechadigan ak/shy jarayonlar tarzida amalga oshadi. Yozma N. Og`za-ki N.dan bir qadar shakllanganligi, so`zlarning o`ta sinchkovlik bilan tanlab olinishi, grammatik jihatdan aniq, lekin murakkab shakllanganligi, og`zaki N. uchun xos bo`lgan ohang , mimika va qo`l harakatlarining bevosita qo`llana olmasligi bilan farqlanadi. N.ning monologik va dialogik turlari mavjud. - Asl nutq ("tashqi nutq") bilan bir qatorda ichki N. ham bor. U so`zlovchi ongida bilishga yordam beradigan turli xil masalalarni muhokama qilish va hal etishga qaratiladi. Ichki N. tashki N. asosida, tovush yoki yozuv qo`llanmagan holda, faqat ovozli N.dagi so`zlar haqidagi aniq tasavvurlar bilan kechadigan ak/shy jarayonlar tarzida amalga oshadi. Yozma N. Og`za-ki N.dan bir qadar shakllanganligi, so`zlarning o`ta sinchkovlik bilan tanlab olinishi, grammatik jihatdan aniq, lekin murakkab shakllanganligi, og`zaki N. uchun xos bo`lgan ohang , mimika va qo`l harakatlarining bevosita qo`llana olmasligi bilan farqlanadi. N.ning monologik va dialogik turlari mavjud.
- Til va nutq dixatomiyasi
- F.de Sossyur tomonidan:
- Dialog, monolog
- bo`lmaydi
- E`tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
