Reje: Miywe hám rezavor miywelerdiń botanikaliq bo`liniwi

---

2- Lektsiya: 
MIYWE HÁM REZAVOR MIYWE ÓSIMLIKLERINIŃ BIOLOGIYALIQ 
HÁM MORFOLOGIYALIQ QÁSIYETLERI 
Reje: 
1.Miywe hám rezavor miywelerdiń botanikaliq bo`liniwi 
2. Miywe hám rezavor miywelerdiń biologiyaliq hám morfologiyaliq qásiyetleri 
Miyweshilik páni. Miyweshilik páni bul awıl xojalıǵı ónidirisindegi óz 
aldına ayrıqsha bir baǵdar bolıp esaplanadı. Olardıń izzertlew obektlerinen bolıp 
tiykarın alǵanda ko`p jıllıq, miywelerin awqatlıq esabında paydalanatuǵın 
o`simliklerden boladı.
Ilimiy miyweshilik páni miywe hám jemis o`simlikleriniń biologiyasın, 
olardıń ekologiyalıq ortalıqtaǵı ornın, sırtqı o`simliklerdegi o`mirlik faktorları 
menen baylanısı hám nızamlıqların úyrenip, olardıń tiykarında olar ushın kerekli 
bolǵan teoriyalıq bazaların islep shıǵadı, usılar menen bir qatarda joqarı o`nimdarlı 
miywe o`simlikleriniń egip o`siriwleri ushın kerek bolǵan joqarı texnologiyalıq 
usıllardan kelip shıǵadı. 
Jer ústi bóliminiń qurılısı, miywe beriw xarakteri, uzaq jasawı hám t.b.
belgilerine 
qaray 
miywe 
hám 
jemisli 
ósimlikler 
tómendegishe 
klassifikatsiyalanadı aǵash formalı, putalar, yarım putalar, kóp jıllıq shóp tárizli 
miywe ósimlikler.
Aǵash formacındaǵı miywe ósimlikler óziniń jer ústi bóliminde birinshi 
paqaldı kúshli rawajlandıradı. Olar kúshli ósiwge, kóp ónim beriwge uqıplı, kesh 
miyweleydi. Aǵash formasındaǵı miywe ósimlikler óz gezeginde 3 toparǵa 
bólinedi: 
1-topapǵa: baǵanası jaqsı rawajlanǵan, tik ósiw kásiyetine iye, úlken kronalı 
ósimlikler (grek ǵózası, pekan, chereshnya, almurt, erik, almanın ayırım sortları 
kiredi). 
2-topapǵa: aǵash túrindegi, baǵanası az rawajlanǵan hám onsha biyik emes 
ósimlikler - alma, xurma, shabdal, qáreli, shiyeniń aǵash tárizli sortları kiredi.
3-topapǵa: aǵash púta formasındaǵı, baǵanaları tómen rawajlanǵan, 
kronaları biyik emes, uzaq jasamaytuǵın, erte miywelewshi, nart shaqalardı payda 
etiwshi ósimlikler (qáreli, shiye, ánar, ánjirdiń puta tárizli sortları kiredi).
Putalar - shaqaları birdey juwanlıqtaǵı, jer astınan bir neshe paqal payda 
etiwshi miywe ósimlikleri (krıjovnik, smorodina x.t.b.).
Yarım putalar - ósimliktiń tek tómengi bólimi aǵashlanǵan, al joqarǵı bólimi 
shópke aylanǵan yamasa jer ústi bólimi 2 jıl ósip nabıt bolatuǵın, tamır sisteması 
uzaq jasawshı ósimlikler (malina, chjerdika x.t.b.). 
Tayanısh so`zler: 
biologiyası, morfologiyası, organları, toparları, puta, 
yarım puta, aǵash
, 
miywe túrleri
, toparlari, botanikaliq qásiyeti, 
biologiyasi, rawajlaniw dáwiri, tuqımliq, shańǵalaqliı subtropikaliq, 
tsitrusli, rezevor, ǵozalilar.

---

 Kóp jıllıq shóp tárizli miywe ósimlikler - zemlyanika, klubnika hám klyukva 
kiredi. Miywe jemis miyweli aǵashlardıń miywelew waqtı bir emes. Ol sortqa, 
porodaǵa, agrotexnikaǵa, ósiriw zonasına qaray ózgeredi. Ózbekstan hám 
Qaraqalpaqstandaǵı miywe aǵashları Orta polosa hám Qirimǵa salıstırǵanda eki-
tórt jıl burın miywe beriwge kirisedi, biraq olardıń ómiri qısqa. 
Kelte ósiwshi sabıwshılardaǵı miywe aǵashları, kúshli ósiwshilerge 
salıstırǵanda burın miywe beriwge kirisedi, biraq olardıń ómiri qısqa. Tórtinshi-
besinshi jılı miyweleydi hám otız jıldan soń analıq shaqaları nabıt bola baslaydı. 
Mısalı, Kandil Sinap sortı miywelewge 9-11 jasta kirisedi, biraq 45-50 jasında 
aǵashlar, saw kórinedi. 
Miyweli aǵashlar tiykarınan úsh vegetativlik organga iye: tamır, paqal, 
japıraq. Qalǵan bólimleri (tamırshalari, gúlleri, búrtikleri) tiykarǵı organnıń túr