Rivojlanishning genetik nazorati. Hujayra sikli va o’sma (rak) ning molekulyar genetikasi

RIVOJLANISHNING GENETIK NAZORATI. HUJAYRA SIKLI VA O’SMA (RAK) NING MOLEKULYAR GENETIKASI

Hujyra sikli va o`sma (rak) ning molekulyar genetikasi. Rivojlanish jarayonida genlar faolligining o`zgarishi.
Gen ta’siri va transplantatsiya. Birlamchi tabaqalanish. Rivojlanishning diskretligi. Stadiyali (davriy) rivojlanish. Rivojlanishni boshqarish. Penetrantlik, ekspressivlik.
Genetik jarayonlarning tizimli nazorati. Populyatsiyalardagi irsiy o’zgarishlarni tadqiq qiluvchi genetikaning shaxobchasi populyatsion genetika deb ataladi.
Populyatsiyalarni genetik tomondan o’rganish XX asrning dastlabki yillaridan boshlangan.
Rus olimi S.S.Chetverikov 1926 yili chiqargan «Hozirgi zamon genetikasi nuqtai nazaridan evolyusion jarayonning ba'zi bir tomonlari» degan maqolasida har bir populyatsiya juda ko’p yashirin va oshkor mutatsiyalarni qamrab olganligini ta'kidlagan.
U birinchi bo’lib populyatsiya’ni genofondi tushunchasini fanga joriy etdi va mazkur atama ostida populyatsiya’ning genetik imkoniyatlarini tushunish kerakligini ta'kidladi.
Olimlardan R.Fisherning «Tabiiy tanlanishning genetiK nazariyasi» (1930), N.P.Dubininning «Genetik-avtomatik jarayonlar va ularning evolyutsiyadagi roli» (1931), S.Raytning «Mendelcha populyatsiyalardagi evolyusiya» (1932), N.P.Dubinin va D.D.Romashevning «Turning genetik tuzilishi va uning evolyutsiyasi» nomli asarlarida populyatsiya genetikasining asoslari yaratildi.
Odam va tibbiyot genetikasining tadqiqot usullari. Tibbiyot genetikasining maqsadi va vazifalari.
Odam uchun xos belgi va xususiyatlarning irsiylanishi. Irsiy kasalliklar klassifikatsiyasi.
Irsiy kasalliklar diagnostikasida molekulyar genetik tahlil. Immunogenetika.
Odamning y xromosomasi gaploid genomdagi DNK ning 1,6 % tashkil eSada uni erkak tomon rivojlanishini ta'minlaydigan 92 geni bor.
Ularning ayrimlarining tuzilishi va funksiyasi o’rganilgan
Masalan Y xromosomaning kalta yelkasidagi SRY geni ming nukleotidlar juftligidan iborat. Uning ekspressiyasi zigotada ro’y beradi.
Murtakni rivojlanishi mobaynida SRY geni ba'zan XY yoki boshqa xromosomaga translakatsiya qilinishi yoki yo’qolishi mumkin.
Natijada XY xromosomali genotipi qiz, XX xromosomali genotipi o’g’il bolani rivojlantiradi.
Moyakni normal rivojlanmasligi, spermatogenezni normal bo’lmasligi, ayolga xos sut bezlarni taraqqiy qilinishi sababchi bo’ladi.
XY xromosomali ayollarda esa gonadalarni noto’g’ri rivojlanishi ichki jinsiy organlarda nuqson bo’lishi ro’y beradi. Genetik xavfsizlik muammolari.
O’zgaruvchanlik va uning xillari. Mytatsion o’zgaruchanlik va uning klassifikatsiyasi.
Gen yoki nuqtali mutatsiyalar. Mutatsiya va DNK reparatsiyaning molekulyar mexanizmlari. Xromosoma va genom mutastiyalari. Poliploidiya va geteroploidiya.
Avtopoliploidiya va allopoliploidiya. sitoplazmatik mutatsiyalar. Spontan va induksiyalangan mutatsiyalar.
Mutatsiyalarni o’rganish usullari. Tvolyutsion va seleksion jarayonlarni o’rganishda mutatsiyalarning ahamiyati.