Sana : Sinf: 6 Fan: Matematika
Download 0.98 Mb.
|
6 sinf dars ishlanma matematika
Sana : Sinf: 6- Fan: Matematika Koordinata tekisligi Darsning maqsadi: Ta’limiy maqsad : Koordinata tekisligi,sistemasi,koordinata o’qi va nuqtani koordinatasi haqida umumiy tushuncha berish orqali o’quvchilarning bilim,malaka va ko’nikmalarini hosil qilish. Tarbiyaviy : O’quvchilarni matematik nutq madaniyatini rivojlantirish, bilan hayot go’zalligini tasvirlashga,atrof -olamni go’zalligini koordinata tekisligi orqali tasavvur qilish va hayotga tatbiq etishga o’rgatish orqali estetik tarbiya berish. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, misollar yechish orqali darsda faolligini oshirish. Vatanimiz ravnaqi va rivojiga o’z hissasini qo’shadigan kasblar tanlashga va hayot zavq -shavqidan bahrammand bo’lishga o’rgatish.
Amaliy , ko’rgazmali Dars jihozi: 6-sinf matematika darsligi,ko’rgazma va tarqatma materiallar Muzyorar, guruhlar bilan ishlash musobaqa
1.Salomlashish 2.Navbatchini hisoboti 3.Sinf tozaligi 4.Uyga vazifani so’rash proyektor, ekran va kompyuter Dars uslubi Dars jihozi Texnik vositlari Dars usuli Dars borishi Darsning texnologik xaritasi
Tashkiliy qism Aziz o’quvchilar bugungi darsimiz qiziqarli bo’lishi uchun sinf o’quvchilarini 2 ta guruhga bo’lib olaman va quyidagicha nomlayman . “Komil inson ” guruhi “Barkamol avlod “ guruhi Dars shiori : Ilmdan bir shu’la dilga tushgan on , Shundan bilursankim ilm bepayon Dars maqsadi : Atrof olamni o’rab turgan binolarni matematik shakllarsiz tasvirlab bo’lmaganidek ,butun dunyo xaritasini koordinatalar tekisligisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Darsning rejasi
yangi mavzuga zamin tayyorlash 5 daqiqa Psixologik iqlim yaratish Perpendikular to’g’ri chiziqlar deb nimaga aytiladi ? Parallel to’g’ri chiziqlar deb nimaga aytiladi ? Manfiy son deb nimaga aytiladi ? Musbat son deb nimaga aytiladi ? Koordinata to’g’ri chiziq deb nimaga aytiladi ? Butun sonlar deb nimaga aytiladi ? Ratsional sonlar deb nimaga aytiladi ? Qarama-qarshi sonlar deb nimaga aytiladi ?
Men dunyoni nima qildim, O'zing yorug' jahonim. O'zim xoqon, O'zim sulton, Sen taxti Sulaymonim. Yolg'izim, Yagonam deymi, Topingan koshonam deymi, O'zing mening ulug'lardan Ulug'imsan, Vatanim...
Perpendikular to’g’ri chiziqlar deb nimaga aytiladi ? Parallel to’g’ri chiziqlar deb nimaga aytiladi ? Manfiy son deb nimaga aytiladi ? Musbat son deb nimaga aytiladi ? Koordinata to’g’ri chiziq deb nimaga aytiladi ? Butun sonlar deb nimaga aytiladi ? Ratsional sonlar deb nimaga aytiladi ? Qarama-qarshi sonlar deb nimaga aytiladi ?
Men dunyoni nima qildim, O'zing yorug' jahonim. O'zim xoqon, O'zim sulton, Sen taxti Sulaymonim. Yolg'izim, Yagonam deymi, Topingan koshonam deymi, O'zing mening ulug'lardan Ulug'imsan, Vatanim...
Yo’nalishlar va uzunlik birligi tanlangan ikkita o’zaro perpendikular to’g’ri chiziq tekislikda koordinatalar sistemasini hosil qiladi . Koordinatalar sistemasi tanlangan tekislik koordinata tekisligi deyiladi. OX o’qi abssissa o’qi OY o’qi ordinata o’qi Ularning kesishish nuqtasini koordinata boshi deyiladi.
M nuqtaning abssissasi va ordinatasining M nuqtaning koordinatalari deyiladi va M(x;y) yoziladi. X abssissaga , y ordinataga ega ekanligini bildiradi . Nuqtalarning koordinatasini yozishda sonlarning tartibi muhim ahamiyatga ega . Masalan : N(1;2) va M(2;1) Agar nuqta abssissalar o’qida yotsa, u holda ordinatasi nolga teng bo’ladi . Masalan :A(2;0) koordinataga ega . Agar nuqta ordinatalar o’qida yotsa , u holda uning abssissasi nolga teng bo’ladi Masalan : B(0;-2) koordinatalariga ega . Koordinatalar boshining abssissasi va ordinatasi nolga teng :O(0;0) To’g’ri burchakli koordinatalar sistemasi , ba’zan , Dekart koordinatalar sistemasi deb ataladi. Tekislikda bu sistemadan foydalanishni taniqli fransuz matematigi Rene Dekart (1596-1650) taklif etgan Buyuk olim Abu Rayhon Beruniy ham o’z asarlarida koordinatalar tekisligi , funksiya tushunchasidan , uning xossalaridan foydalangan . Abu Rayhon Beruniy mashhur “Qonuni Ma’sudiy “ asarining 6-maqolasida argument va funksiyaning o’zgarish oraliqlari , funksiyaning ishoralari , eng katta va eng kichik qiymatlarini ta’riflaydi . Geografiyada ham o’ziga xos koordinatalar sistemasi bor . Geografiya darslarida masshtab,bosh meridian , parallel va meridian ,geografik kenglik, geografik uzunlik bilan tanishsiz.Yer sirtidagi nuqtaning geografik uzunligi va kengligi shu nuqtaning geografik koordinatalari deyiladi.Yer sirtidagi har bir nuqtaga ikkita miqdor – uning geografik uzunligi va kengligi mos qo’yiladi. Tarixga bir nazar. Yangi mavzuni mustahkamlash Oy o’qi ordinata o’qi Kesishsish nuqtasi koordinalar boshi deyiladi Ox o’qi abssissa o’qi Ox va Oy o’qlar tekislikni to’rtta burchkka bo’ladi . Ular koordinata choraklari deyiladi Koordinatalar sistemasi o’rnatilgan tekislikka koordinatalar tekisligi deyiladi Perpendikulyar to’g’ri chiziqlardan A nuqtaning koordinatasi deb, shu nuqtaning abssissa va ordinatasiga aytiladi Tekislikda xOy to’g’ri burchakli koordinatalar sistemasi deyiladi Koordinatalar tekisligi ? ? ? ? ? ? ? ? Yangi mavzuni mustahkamlash Oy o’qi ordinata o’qi Kesishish nuqtasi koordinatalar boshi deyiladi Ox o’qi abssissa o’qi Ox va Oy o’qlar tekislikni to’rtta burchkka bo’ladi . Ular koordinata choraklari deyiladi Koordinatalar sistemasi o’rnatilgan tekislikka koordinatalar tekisligi deyiladi Perpendikular to’g’ri chiziqlardan A nuqtaning koordinatasi deb, shu nuqtaning abssissa va ordinatasiga aytiladi Tekislikda xOy to’g’ri burchakli koordinatalar sistemasi deyiladi Koordinatalar tekisligi 703-misol Nuqtalarni koordinatalar tekisligida belgilab ,so’z chiqaring B(-3;4), I(2;-1), L(-2;0); I(4;3); M(-1;1), D(1;2), O(-3;0); N(2;1) 0 Y X 4 3 1 2 -1 4 3 2 1 -2 -3 -4 -4 -3 -2 -1 703-misol Nuqtalarni koordinatalar tekisligida belgilab ,so’z chiqaring B(-3;4), I(2;-1), L(-2;0); I(4;-3); M(-1;1), D(1;2), O(-3;0); N(2;1) 0 Y X 4 3 1 2 -1 4 3 2 1 -2 -3 -4 -4 -3 -2 -1 B(-3;4), I(2;-1), L(-2;0); I(4;-3); M(-1;1), D(1;2), O(-3;0); N(2;1) Tasvirlangan rasmlar o’rniga nuqtaning koordinatasini yozing. 704-misol:
7 4 6 3 1 5 2 2 1 6 5 4 3 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -3 -2 -1 -6 -5 -4 0 Y X Professions 705-misol: Uchlari 1) (1;1);(-1;1),(-1;-1);(1;-1) Bu qanday to’rtburchak , uni yuzi va perimetrini toping. 2)(1;0),(0;1);(-1;0),(0,-1) nuqtalarda bo’lgan to’rtburchak yasang . Bu qanday to’g’ri to’rtburchak bo’ladi ?. 0 Y X 4 3 1 2 -1 4 3 2 1 -2 -3 -4 -4 -3 -2 -1 0 X 1 1 -1 -1 y 0 X 1 1 -1 -1 y A C D B A B C D Yechlishi: ABCD kvadrat hosil bo’ladi AB=BC=CD=DA =2 sm . P=4a =4-2=8 sm . S=a*a=2*2=4 ABCD romb hosil bo’ladi . AC=2 sm BD=2sm Mana shu nuqtalarni koordinatalar tekisligida belgilab va ularni ketma – ket tutashtirishdan hosil bo’lgan shaklning nomini ayting
7 4 6 3 1 5 2 2 1 6 5 4 3 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -3 -2 -1 -6 -5 -4 0 Y X A (-9;4) B (-9;5) D (-5;6) E (-5;2) C (-7;6) F (-2;3) S (-2;-7) R (0;-7) O (0;0)) Q (5;-1) N (5;-7) P (6;-6) M (7;-7) H (3;4) L (5;5) K (1;6) A (-9;4) I (8,1) X (9;1) J (7;3) Z (-4;-1) U (-2;0) T (-1;-6) V (7;-4) A Z U K F V E D C B H O N S R T X X Y Q I J M P L Agar siz A(0;3), B(3;2), C(4;0),D(3;-2),E(0;-3) ,F(-3;-2),K(-4;0),M(-3;2) bu nuqtalarni koordinatalar tekisligida belgilasak va egri chiziq bilan tutashtirib chiqsak, informatika faniga oid atama kelib chiqadi
7 4 6 3 1 5 2 2 1 6 5 4 3 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -3 -2 -1 -6 -5 -4 0 Y X
7 4 6 3 1 5 2 2 1 6 5 4 3 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -3 -2 -1 -6 -5 -4 0 Y X Darsning xulosasi Perpendikular to’g’ri chiziqlarni Butun sonlarni , musbat va manfiy sonlarni, koordinata to’g’ri chizig’ini. Koordinata tekisligiga grafik chishni funksiyani , chiziqli funksiya , funksiyaning eng katta va eng kichik qiymatlarni topishni Bilar edim Bilishni xohlayman Bilib oldim Koordinata tekisligini , koordinatalar sistemasini koordinatalar o’qini, koordinatalar boshini, nuqtani koordinata tekisligida belgilashni Uyga vazifa : 711-712-713 misollarini yechib kelish 0> Download 0.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling