Sana Mavzu. Uglevodlarning tarkibi tuzilishi va xossalari Uglevodlar va ularning axamiyati
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
3-maruza taqdimoti
- Bu sahifa navigatsiya:
- Monosaxaridlarning fizik xossalari
|
Tarixni yaxshi bilgan inson - kelajakka ishonch bilan qaraydi Dars shiori 1 Kirish 2 O’tilgan mavzu yuzasidan savol-javob 3 Klaster 4 Yangi mavzu bayoni 5 Mavzuni mustahkamlash 6 Daftarga qayd qilish Dars bosqichlari 1.Uglevodlarning vazifasi va tuzilishi 2. Uglevodlarning klassifikatsiyasi 3. Polisaxaridlar 4. Xulosa Reja 1. Uglevodlar uglerod, kislorod va vodoroddan iborat organik moddadir. Uglevodlarning umumiy formulasi C (H2O) n (n – uchdan kam emas). 1844-yilda K. Shmid uglevod terminini kiritdi.Hayvonlarda 2%, jigarda 5% gacha bo‘ladi. Uglevodlar o‘simlik hujayralarida 90% gacha bo‘lishi mumkin. Sovuqqa chidamli ba’zi o‘simliklar hujayralarida uglevodlar konsentratsiyalanadi. Aynan shu fiziologik jarayon o‘simliklarni sovuqdan himoya qiladi. .Uglevodlarning tarixi Uglevodlar 3 guruhga bo‘linadi: monozalar yoki monosaxa ridlar oliga saxaridlar polisaxaridlar Monosaxaridlarning fizik xossalari Bu uglevodlar oddiy shakarlar deb nomlanadi. Ular bitta molekuladan iborat bo‘lib, kristall qattiq modda, suvda eruvchi, shirin ta’mli bo‘ladi. 3 atom uglerod tutadi trioza sut kislota va uzum kislotasi 4 atom uglerod tutad tetroza eritroza 5 atom uglerod tutad pentoza kseloza, arbinoza, dezoksiriboza va riboza 6 atom uglerod tutadi geksoza glyukoza, fruktoza va galaktoza Uglevod molekulasida uglerod atomlariga qarab Nuklein kislotalar tarkibi 1. Triozalaza – fotosintez jarayonida hosil bo‘ladigan oraliq mahsulot eritroza misol bo‘ladi. Ксилоза ва арабиноза ўсимликларда шилимшиқ моддалар ва гемицеллюлоза таркибига киради. Кетопентозалардан баъзилари биологик аҳамиятга эга. Geksozalarga glyukoza, fruktoza va galaktoza kirib, ularning umumiy formulasi C6H12O6. Glyukozaning molekula massasi 180. Erkin holda hujayralarda to‘qima suyuqliklarida bo‘ladi. U qonda doimo ma’lum konsentratsiyada hozir bo‘lib, to‘qimalarning energiyaga bo‘lgan ehtiyojini tezdan ta’minlab turadi. Glyukoza – uzum shakari, tabiatda juda ko‘p uchraydi. Glyukoza hujayraning birlamchi energiyasini hosil qiladi. Qonda glyukozaning ortib ketishi nerv va mushak to‘qimasida salbiy o‘zgarishlar kuzatiladi. Glyukoza osmotik bosimni regulatsiyalaydi. Fruktoza – meva shakari qandli diabetga uchragan odamlarga fruktoza beriladi. Chunki glyukoza hujayrada juda sekin o‘zlashtiriladi va shuning uchun qonda glyukoza miqdori oshib ketadi. Fruktoza glyukozaga nisbatan oson o‘zlashtiriladi va oson tarqaladi Galaktoza – glyukozaning trans izomeri, unda glyukozaning 4- uglerod atomi vodorod va gidroksid gruppasi o‘rin almashgan bo‘ladi. Galaktoza – sut shakari tarkibiga kiradi va boshqa polisaxaridlarning ham tarkibiga kiradi. Galaktoza jigarda va boshqa organlarda glyukozaga aylanishi mumkin. Disaxaridlar Saxaroza glyukoza va fruktozalardan iboratdir. Suvda juda oson eriydi, o‘simliklarda ko‘p uchraydi Laktoza – sut shakari, glyukoza va glaktozadan iborat. Laktoza bolalarning asosiy ozuqasiga kiradi Maltoza ikki molekula glyukozadan iborat. Maltoza kraxmal va glikogenning asosiy struktur elementidir. Polisaxaridlar Крахмал (С6Ню05)л ўсимликларнинг типик резерв полисахариди. У доначалар шаклида ўсимликларнинг турли қисмларида, айниқса, картошканинг тугунагида, илдизида, буғдой, шоли ва маккажўхори донида тўпланади. Турли ўсимликлардан олинган крахмал доналарининг шакли ва ҳажми ҳар хил бўлиб, шу ўсимлик учун характерли. Донларда крахмалнинг миқдори ҳам фарқли, у бугдойда 75 %, маккажўхорида 72 % ва гуручда 80 % га етади. Картошкада эса тахминан 12—24% бўлади. Амилопектин препаратларидан ҳам турли молекуляр оғирликка эга компонентлар олинган,, амилоза ҳам, амилопектин ҳам а- Дглюкоза бирликларидан иборат. Инулин. Баъзи ўсимликлар таркибидаги бошка бир озиқ полисахарид —инулиндир. У гидролизланганда фруктоза молекулаларига ажралади. 33 та фруктофуранозид занжиридан иборат эканлигини кўрсатди. Гликоген . Ҳайвон к р а х м а л и ёки г л и к о г е н (C6Hin05)n ҳайвонларнинг асосий резерв полисахариди сифатида углеводлар алмашинувида муҳим роль ўйнайди. У, асосан, жигар ва мускулларда сакланади. Гликоген сувда эрийди ва йод таъсирида тўқ қўнғир рангга киради. Целлюлоза, клетчатка . Ўсимликларнинг энг муҳим структура полисахариди к л е т ч а т к а ёки ц е л л ю л о з а д и р . У тўла гидролизланганда р-Д-глюкоза молекулалари, чала гидролизланганда эса 0-гликозид целл о б и о з а ҳосил бўлади. Декстран , тузилиши жиҳатдан крахмал ва гликогенга жуда яқин бўлиб, молекуляр оғирлиги, тахминан, 50 000 га тенг полисахариддир. Декстран баъзи бактериялар ёрдамида сахарозадан синтезланади. Пектин моддалар . Кўпгина ўсимлик тўкималари, айникса, мевалар (олма, нок,узум ва цитрус мевалари), баъзи илдизмевалар (лавлаги, сабзи) ва ширалар таркибида п е к т и н м о д д а л а р деб аталадиган структура полисахаридлари учрайди. Улар а(1->-4) глюкозид боғлар билан кўшилган Д- галактуронат кислотанинг узун занжиридан иборат. Хитии. Умурткасизларнинг муҳим структура полисахариди — х и т и н д и р . У краб ва омар каби умурткасиз ҳайвонлар ва ҳашаротларнинг кобик каватини ташкил килади. Хитин оддий эритувчиларда эримайди ва ишкорлар таъсирида гидролизланмайди. У 0(1->4) гликозид боғлар билан туташган N -ацетилД - глюкозамин бирликларидан тузилган бўлиши эҳтимоли: Download 0.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|