Shunda ham pandemiyagacha bo‘lgan darajadan yuqori bo‘lib qoladi

Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT) prognoziga ko‘ra, dunyoda yoshlar o‘rtasidagi ishsizlik darajasi faqat kelasi yil boshiga qadar pasayadi. Shunda ham pandemiyagacha bo‘lgan darajadan yuqori bo‘lib qoladi. Bu haqda “Kommersant” xabar bermoqda.
2021-yilda dunyoda ishsiz yoshlar soni 75,1 mln kishini tashkil etdi, 2020-yilga nisbatan 4,1 mln kishiga, 2019-yilga nisbatan qariyb 8 mln kishiga ko‘pdir.
Bu ko‘rsatkich yuqoriroq bo‘lishi mumkin edi, lekin ishini yo‘qotganlar ulushi ishlamaydigan va o‘qimaganlar toifasiga o‘tdi va 2005-yildan beri birinchi marta o‘sdi.
2021-yil oxirida dunyoda yoshlar ishsizligi darajasi o‘sishda davom etdi — uni faqat 2023-yilga qadar kamaytirish mumkin.
Ishsizlik darajasi ham yillar davomida oshdi — 13,5 foizdan 15,6 foizgacha, bu butun iqtisodiy faol aholi soni bo‘yicha xuddi shunday ko‘rsatkichdan qariyb uch baravar yuqori.
Ishlab chiqarishning muttasil rivojlanishi shunday holatga olib keladiki, ayrim kasblar asta-sekin yo‘q bo‘lib ketadi, ishchilarning malakasi o‘zgaradi, zamonaviy texnologiyalarga asoslangan yangi tarmoqlar paydo bo‘ladi. Bu muqarrar ravishda ish bilan band bo'lgan ishchilarning bir qismi ishlab chiqarish uchun keraksiz, ularning bilimi va ish tajribasidan hech qanday korxonada foydalanish mumkin emasligiga olib keladi. Ishga qaytadan to'liq huquqli da'vogar bo'lish uchun xodim qayta tayyorlashdan o'tishi - malakasini oshirishi yoki mutaxassisligini butunlay o'zgartirishi kerak.
Ma'lumki, ijtimoiy ishlab chiqarish tsiklik rivojlanadi, shuning uchun tiklanish va o'sish davrlari bilan bir qatorda ishlab chiqarishning pasayishi davrlari ham bo'lishi mumkin. Bunday holda, ishlab chiqarishning qisqarishi deyarli barcha tarmoqlarda boshlanadi, ishchilarning bir qismi keraksiz bo'lib chiqadi, ishsizlar armiyasini to'ldiradi.


Muammoning yechimi
Ishsizlik muammosini hal qilish bo'yicha konsensus yo'q. Ushbu munozarani shakllantiradigan qarashlar xilma-xilligida biz uchta yondashuvni ko'ramiz.
Yondashuv 1. Boshqaruv: yangi ish o'rinlarini yaratishga yordam beradigan qonunlarni ishlab chiqish. 1-yondoshuv ishsizlikning o'sishining asosiy sababi bu masala bo'yicha qonun hujjatlarining yo'qligi bilan bog'liq. Buning uchun mas'uliyat mahalliy hokimiyat organlari zimmasiga tushadi. Aynan ular qisqa vaqt ichida yangi qonunlarni ishlab chiqishlari, ishsizlikni to'xtatishlari mumkin, chunki faqat ularning qo'lida haqiqiy kuch bor.
Yondashuv 2. Ta'lim: ishsizlikning oldini olish va qayta tayyorlash tizimini yaratish. 2-yondashuvda aytilishicha, hayot tezroq o'zgaradi va qonunlar doimo orqada qoladi, shuning uchun ishsizlik saqlanib qoladi. Ushbu yondashuv tarafdorlari himoyaning asosiy shakli profilaktika bo'lishi kerak, deb hisoblashadi. Bir nechta mutaxassisliklar bo'yicha bilim va ko'nikmalarga ega bo'lgan odamlar har qanday vaziyatda ham ish topa olishiga ishonch hosil qiladi.
Yondashuv 3. Hamkorlik: ishsizlar birlashgan holda muammoni o'zlari hal qiladi.
3-yondashuvda mutasaddilarning muammoni to‘liq hal eta olmasligi, mahalliy byudjetda mablag‘ yo‘qligi sababli profilaktika va qayta tayyorlash kurslari qimmatga tushishini ta’kidlab, ishsizlarning o‘zlari muammoni hal qilishga qodirligini ta’kidlaydilar. Buning uchun ular uyushmalarga birlashishi kerak, keyin esa qisqa vaqt ichida yangi ish o‘rinlari yaratishning eng maqbul yo‘lini topishi kerak.