“Sirtqi” bo‘lim “Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)” yo‘nalishi Institutsional iqtisodiyot Fanidan mustaqil ish

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR 
VAZIRLIGI 
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI 
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETINING JIZZAX FILIALI 
 
“Sirtqi” bo‘lim 
“Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)” yo‘nalishi 
Institutsional iqtisodiyot
Fanidan 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu:Janubiy Koreya Respublikasi davlatining iqtisodiy
rivojlanishida industrial iqtisodiyotni tutgan o’rni.
BAJARDI: 951-21 guruh talabasi Ismailova G. 
QABUL QILDI: Muxtorov B.

---

Janubiy Koreya Respublikasi davlatining iqtisodiy
rivojlanishida industrial iqtisodiyotni tutgan o’rni. 
Reja 
1.Janubiy Koreyaning iqtisodiy muvafaqqiyati.  
2.Janubiy Koreya YaIM miqdorning o’sishi.  
3.Janubiy Koreyaning hozirgi iqtisodiy o’sish sur’atlari. 
 4.Xulosa  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

---

  
  
  
  
  
  
  
Janubiy Koreya iqtisodiyotining rivojlanish bosqichlari  
  
Oxirgi 50 yillikdagi Janubiy Koreyaning iqtisodiy muvaqqiyati sezilarli 
darajada yuqoriladi. 1962-yildagi Janubiy Koreya kishi boshiga to’g’ri keladigan 
daromad bo’yicha dunyodagi Kongo va Sudan kabi davlatlardan ham qashshoqroq 
mamlakatdan so’nggi 30 yilda bu borada “mo’jiza” yaratib, daromadlar miqdori 20 
martadan ham oshib ketdi, bundan tashqari YaIMning aholi jon boshiga teng 
taqsimlanishi bo’yicha kam uchraydigan davlatlar qatoridan o’rin egalladi.
Bu yuqori iqtisodiy o’sish 1961-yilda president Parkning uchinchi 
respublikasi davriga to’g’ri keldi.
U eksportga asoslangan iqtisodiyotni qo’llab quvvatladi. Prezident Park 
banklarni va export bilan shug’ullanuvchi tarmoqlarni milliylashtirdi, chetga 
mahsulot sotuvchi ishbilarmonlarni mukofatladi. Bu mukofotlar ularning 
daromadini oshirishga xizmat qiluvchi kam foizli zayomlar va import litsenziyalarini 
qo’llab-quvvtlatlashlardan iborat bo’ldi. Import ishlari qattiq nazorat ostiga olindi, 
eksport esa pul bilan ta’minlandi, ammo eksport bilan shug’ullanuvchilar o’zlarining 
invistitsion importlari bo’yicha erkinlashtirildilar va ortiqcha soliqlar olib tashlandi. 
Janubiy Koreyaning po’lat tayyorlash, kemasozlik, avtomobilsozlik va elektronika 
sohasidagi muvaqqiyatlari uni qoloq mamlakatdan rivojlangan industrial davlat 
darajasiga ko’tardi.
1962-yilda Janubiy Koreyaning kishi boshiga YaIM miqdori 87 dollardan
1988-yilga 3.145 dollarga o’sdi, 1996-yilga kelib esa bu ko’rsatgich 10.543 dollarga 
yetdi. 1996-yilda mamlakatning yuqori “status”i tan olinib, sanoatlashgan davlatlar 
klubi hisoblangan OECD (The Organisation for Economic Co-operation and 
Development) (1) ga a’zo bo’lib kirdi. 1998-yilga kelib Birlashgan Millatlar 
Taraqqiyot Dasturi (UNDP – United Nations Development Programme) 

---

axborotidagi Insoniyat Taraqqiyoti Indeksida (Human Development Index) 
30o’rinni egalladi.(2)
Janubiy Koreya YaIM miqdorining oshishi uning iqtisodiy o’sishida aks etdi. 
1962-yildan 1981-yilgacha 8.8 % li o’rtacha o’sish suratlari kuzatilgan bo’lsa, 1982-
1988-yillarda esa YaIMning o’sishi 10.6 % ni tashkil qildi. 1989-yildan keyin o’sish 
suratlari biroz pasaydi va 1989-yildan 1996-yilgacha 7.5 % o’sish suratini saqlab 
qoldi. Janubiy Koreya iqtisodiyotining keskin suratlarda oshib borishi Jahon Banki 
tomonidan “eksportni olg’a surish strategiyasi” deb nomlandi.(3) Janubiy Koreya 
agrar davlatdan sanoatlashgan mamlakatga aylandi.
Shu bilan birga, mamlakat YaIMining tarkibiy qismlari ham o’zgardi. Jumladan, 
iqtisodiyotdagi qishloq xo’jaligining hissasi (shu jumladan, o’rmonchilik va 
balikchilik) 1965-yilda 37.5 %ni, 1985-yilda 12.8 %ni, 1995-yilda 7 %ni tashkil 
qildi. 1997-yilda boshlangan Osiyo iqtisodiy inqirozi natijasi mamlakatdagi ahvol 
yomonlashdi. Xalqaro valyuta jamg’armasi (International Monetary Fund) va 
boshqa ko’maklashuvchilar tomonidan tarixdagi eng katta yordamni, ya’ni 57 mlrd. 
dollar miqdorida ko’mak berdilar.
Janubiy Koreya 1960 va 1990-yillarda yuqori iqtisodiy o’sish suratlarini 
ta’minlab, Gong Kong, Singapur va Tayvan bilan birgalikda “Osiyo yo’lbarslari” 
davlatlarini tashkil qildi.
Uning rivojlanishiga asosiy ko’makchi AQSh bo’lib qoldi. AQSh 19461978-
yillarda Janubiy Koreyaga 60 mlrd. dollar miqdorida o’z ko’magini berdi, vaholanki, 
shu yillarda AQShning Afrika qit’asiga ko’rsatgan yordami 68 mlrd. dollarni tashkil 
etgan.
1997-1998-yillardagi Osiyo iqtisodiy inqirozi Koreya iqtisodiy taraqqiyotiga 
jiddiy zarar yetkazdi. Yalpi ichki mahsuloti 1998-yilda 6,9% tushib ketdi ketdi, 
ammo 1999 va 2000-yillarda iqtisodiyot qayta tiklanib, bu ko’rsatgich 9 % ga yetdi. 
Janubiy Koreya iqtisodiy inqiroz davrida xorijiy investitsiyalar va importlarni 
mamlakatga jalb qilish va olib kirish kabi islohotlarni amalga oshirdi. 2003-2007-
yillarda iqtisodiy rivojlanish darajasi 4 % ni tashkil etdi. 2004-yilda
Janubiy Koreya dunyo iqtisodiyotiga 3 mlrd. dollar qo’shdi va hozirgi kunda u 
dunyoning 12-eng yirik iqtisodiy davlatidir. Hukumat importlarga cheklovlar 
kiritishi bilan bir qatorda xomashyolar importini oshirdi.

---

Uning iqtisodiy ko’rsatgichlari 2008-yilda boshlangan jahon moliyaviy 
inqorozi davrida tushib ketdi, lekin tezda qator iqtisodiy islohotlar yordamida 
mamlakat iqtisodiyoti qayta tiklandi va 2010-yilda ko’rsatgichlar 6.3 % ni tashkil 
qildi. Janubiy Koreya va AQSh o’rtasida Erkin iqtisodiy kelishuv 2011-yilda 
ratifikatsiya qilindi va 2012-yil mart oyida kuchga kirdi. 2012 va 2013-yillarda esa
AQSh, Xitoy va YIda kuzatilgan iqtisodiy pasayishlar natijasida Janubiy Koreyaning 
ham iqtisodiyoti pasayishlar kuzatildi.
Janubiy Koreya hozirgi kunda dunyoning eng boy davlatlaridan biridir va 
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti a’zolaridan biri hamda G-20 tarkibiga 
kiruvchi davlatdir. Janubiy Koreya YaIM bo’yicha dunyodagi yuqori 15 talik hamda
xarid quvvati bo’yicha kuchli 12 talik qatoridan joy olgan.
Tabiiy zaxiralari deyarli mavjud bo’lmagan va doim kichik hududdagi ko’p 
sonli aholi bilan birga eksportga asoslangan iqtisodiyoti tufayli so’ngi yillarda 
mamlakat dunyoning yettinchi eng katta eksport qiluvchi va yettinchi eng yirik 
import qiluvchi mamlakati bo’lib qolmoqda.
Janubiy Koreyaning yuqori iqtisodiy o’sish suratlari va fond birjalari 
faoliyatiga Shimoliy Koreyaning harbiy inqirozi natijasida jiddiy zarar ko’rmoqda.
Shunga qaramay, Xalqaro moliya fondi tomonidan bildirilgan fikrlarga ko’ra, 
Janubiy Koreyaning rivojlanish suratlari uning tashqi davlat qarzlarining kamligi 
hamda yuqori darajadagi moliyaviy mablag’larga egaligi sababli har qanday 
iqtisodiy xavf-xatarlarga bardosh bera oladi. Jahon banki singari boshqa moliyaviy 
tashkilotlarning fikricha, Janubiy Koreya BRICS va Indoneziya kabi keyingi avlod 
yuqori iqtisodiy rivojlanishga ega davlatdir.(4) Shu bilan birga, mamlakat jahon 
iqtisodiy inqirozi vaqtida 2010-yilda iqtisodiy o’sish suratlarini 6.1 % ga olib 
chiqqan davlatdir.(5)
Janubiy Koreyaning 90 % rivojlanishini, asosan, uning to’rtta yirik ishlab 
chiqaruvchi korporatsiyalari yordamida ta’minlab,(6) “Han daryosi ustidagi 
mo’jiza” sifatida ko’rilmoqda.
Mamlakat iqtisodiyotida 2014-yilning birinchi choragida qurilishlar va 
eksportlar natijasida yuqori o’sish kuzatildi.

---

Janubiy Koreyaning iqtisodiy o’sish ko’rsatgichlari 2014-yilning birinchi 
choragida, ko’pgina tahlilchilar bashorat qilishgan 3,7 % emas, balki 3.9 % ni tashkil 
etdi. Undan oldingi uch oylik ko’rsatgichlar bilan taqqoslaganda o’sish
0.9% ni tashkil qildi.
Janubiy Koreya iqtisodiyotini yurgizadigan eng asosiy vosita bo’lgan eksport 
sektorining kuchayishiga AQSh o’zining sezilarli yordamini ko’rsatdi.
Mamlakat markaziy banki, Koreya bankining oxirgi ma’lumotlariga ko’ra 
so’ngi chorakdagi eksportning o’sishi 1.7 % ga o’sdi.
Boshqa tomondan, Afrika, Lotin Amerikasi yoki Janubiy Osiyo
mintaqalaridagi ko’pgina rivojlanayotgan davlatlar hamon iqtisodiy turg’unlik va 
qashshoqlik, tengsizlik, talab darajasiga javob bermaydigan sog’liqni saqlash tizimi, 
o’rtach umr kechirishning pastligi, savodsizlik, etnik va diniy nizolar va ayollar 
huquqlarning kasitilishi kabi taraqqiyot muammolariga duch kelmoqdalar.
Bu holatlar bilan taqqoslaganda Janubiy Koreyaning taraqqiyot modeli o’zining 
ijobiy jihatlarini namoyon qila oldi.
2014-yilning dekabr holatiga ko’ra Janubiy Koreyaning YaIm miqdori 2.8% 
ta’minlab, 1 trillion 198 mlrd. dollarni tashkil etdi, kishi boshiga hisoblaganda 
33.200 dollarni tashkil etmoqda.(7)
Moody’s Investors Service xalqaro reytinglarni baholovchi agentlikning 
yozishicha keyingi to’rt yillikda Janubiy Koreyaning YaIM ishlab chiqarishi aholi 
jon boshiga hisoblaganda Yaponiya va Fransiyani ortda qoldiradi.
Hozirgi kunda Janubiy Koreya YaIM miqdori bo’yicha Osiyoda 4-o’rinni 
band qilmoqda.
Agentlikning yana fikr bildirishicha, aholining xarid quvvatlarini hisobga 
olgan holda aholi jon boshiga YaIM miqdori 2012-yilda 31 ming 950 dollarni tashkil 
etgani holda, 2018-yilga kelib 38 ming 451 dollarga yetadi. Bu vaqtga kelib bu 
ko’rsatgich Yaponiyada 37 ming 826 dollar, Fransiyada esa 37 ming 647 dollarga 
teng bo’ladi. AQShda esa bu ko’rsatgich 60 ming dollarga yetishi aytilmoqda.(8)
2014-yilda uning eksport qiymati 573.1 mlrd. dollarni tashkil etib, bu 
ko’rsatgich 2010-yilga nisbatan 22.9 % oshdi. Import quvvati esa 458 mlrd. dollarni 
tashkil etmoqda.(9)
Janubiy Koreyaning bu kabi yutuqlariga hukumat tomonidan ishlab chiqilgan 
davlat modelining o’zining oqlagani natijasi sifatida ko’rish mumkin. Hozirgi 

---

kundagi hamon davom etayotgan jahon moliyaviy inqirozi sharoitida u o’zining 
eksport salohiyatini oshirish yordamidagina barqaror taraqqiyoti ta’minlab qola 
oladi.

---