Sodir bo‘layotgan kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirish mumkinmi?

• KIMYO

• 8 - sinf

• Mavzu: Kimyoviy reaksiyalarning tezligi

Sodir bo‘layotgan kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirish mumkinmi?

• Diqqat savol!

Kimyoviy jarayonlar

• Portlashlar, eritmadagi ion reaksiyalar, nerv impulslarini uzatish

• Ushbu kimyoviy hodisalar juda tez boradigan reaksiyalar hisoblanadi.

Kimyoviy jarayonlar

• Oqsillarlar 70 kun ichida yarmiga qadar yangilanadi.
• Suyak to‘qimasining noorganik asoslari 4-7 yilda.

• Sekin-astalik bilan boradigan kimyoviy jarayonlar:
• korroziya, fotosintez

Kimyoviy reaksiyaning tezligi

• Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar (yoki ulardan biri) konsentrasiyalarining vaqt birligi ichida o‘zgarishi bilan o‘lchanadi.

Masala

• Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddaning dastlabki konsentratsiyasi 1 mol/lga teng. Reaksiya 10 sekund davom etgandan so‘ng ushbu moddaning konsentratsiyasi 0,4mol/lga teng ekanligi aniqlandi. Sodir bo‘lgan kimyoviy reaksiya tezligini aniqlang.

Kimyoviy reaksiya tezligiga ta’sir etuvchi omillar

Konsentratsiya

• Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyada ishtirok etayotgan moddalar konsentratsiyalariga bog‘liq.

• Kislorodning kimyoviy xossalarini o‘rganish davomida oltingugurtni havoda sekin yonishi, sof kislorodda esa ravshan alanga berib juda tez yonadi.
• Buni qanday izohlaysiz?

• Oltingugurt toza kislorodda yonganda uning sirtiga kelib urilayotgan kislorod molekulalarining soni havodagiga nisbatan juda ko‘p bo‘ladi. Chunki havoda kislorod hajm jihatdan 21% ni tashkil qiladi.

Haroratning ta’siri

• Harorat molekulalarning to‘qnashuvi sonini oshiradi. Vant-Goff qoidasi reaksiyalarning eksperimental tadqiqotlari asosida tuzilgan.

• Har 10 gradus harorat oshirilganda, 0°C dan 100°C gacha bo‘lgan haroratda, kimyoviy reaksiya tezligi 2-4 martaga ortadi.

• Vant-Goff

• v = v0·∆τ/10

Topshiriq

• Reaksiya tezligining harorat koeffitsiyenti 2 bo‘lganda, muhitning harorati 40°Cga ko‘tarilsa, ushbu reaksiyaning tezligi necha marta ortadi?

Modda tabiatining ta’siri

Modda tabiatining ta’siri

Katalizator

• Y.Ya.Berselius
• “kataliz” atamasini
• 1835-yilda fanga kiritdi.

• Vilgelm Ostvald
• 1909 - Nobel mukofoti sovrindori.

Katalizator

• Katalizatorlar-kimyoviy reaksiya tezligini o‘zgartiruvchi moddalar, ammo o‘zlari reaksiya jarayonida ishtirok etmaydi. Katalizatorning mavjudligi kimyoviy jarayon.
• Katalizator bilan boradigan reaksiya katalitik bo‘ladi.

• Ingibitorlar esa moddalarning kimyoviy reaksiyaga kirishish imkoniyatini susaytiradigan moddalardir.

Bosim

• D.I.Mendeleyev
• (1834 - 1907)

• E.B.Klayperon
• (1799 - 1864 )

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar:

• Darslikning 141 - 144 - sahifalaridagi “Kimyoviy reaksiyalarning tezligi” mavzusini o‘qing va mavzu asosida 3 ta qiziqarli ma’lumot tayyorlang.