Tadbirlar. Shamollatish
Download 461.85 Kb. Pdf ko'rish
|
2- амалиёт ХФХ
|
2 -Amaliy mashg‘ulot
TADBIRLAR. SHAMOLLATISH
Ishlab chiqarish xonalarida normal sanitar-gigienik va meteorologik sharoitlarni ta’minlovchi muhim vositalardan biri bu shamollatishdir. Gaz, bug‘, chang va issiqlikning ajralib chiqishi vaqtida shamollatuvchi havoning katta xajmida ularning suyultirilishi, odatda normal sanitra-gigienik sharoitlarni ta’minlamaydi. Ishlab chiqarish xonalaridagi havo muhitini sog‘lomlashtirishning asosiy chora-tadbirlari bu - apparaturalarni germitiklash, yopmq transport vositalarini qo‘llash, suyuqliklarning bug‘lanish yuzalarini va chang chiqishi mumkin bo‘lgan joylarni to‘liq berkitish, changlanuvchi materiallarni namlash kabilardir. Konveksion va nursimon issiqlik ajralish manbalarini izolyasiyalab, ekranlar, shitlar, suvli yoki g‘avoli chodirlar bilan yopiladi. Havo almashinishininsh tashkil etilishiga ko‘ra shamollatish umumiy almashinishli, joydagi va murakkab turlarga ajratiladi. Umumiy almashinishli shamollatishda havo almashinishi xonaning to‘liq xajmi bo‘ylab bo‘lib o‘tadi. Bu turdagi havo almashinishini oz miqdordagi zaxarli moddalar butun xona bo‘ylab bir tekis tarqalgan vaqtlarda qo‘llaniladi.ajralib chiqqanda Joyidagi shamollatitishni zaharli ajralma (gaz, bug‘, chang, ortiqcha issiqlik) larni ular hosil bo‘lgan joyidan so‘rib olish va xonadan chiqarib yuborish uchun qo‘llaniladi. Murakkab tizimda esa bir vaqtning o‘zida ham umumiy almashinishli, ham joyidagi shamollatishni birgalikda qo‘llanishni nazarda tutiladi. Joyidagi shamollatishni uskunalariga va ekspluatatsiya qilinishiga oz miqdordagi xarajatlar sarflanadi. Havo siljishi usuliga ko‘ra shamollatish tabiiy va mexanik turlarga bo‘linadi.. Tabiiy shamollatishda havo issiqlik bosimi yoki shamol ta’siri kabi tabiiy faktorlar ta’siri ostida siljiydi. Mexanik
shamollatishlarning uyg‘unlashuvi shamollatishninig aralash tizimini yuzaga keltiradi. SHamollatishning maqsadiga ko‘ra, ya’ni havoning xonaga uzatilishi (oqib kelishi) yoki chiqarib yuborilishi (chiqarilishi)ga ko‘ra shamollatish oqib kiradigan yoki chiqarib yuboriladigan deb ataladi. Bir vaqtning o‘zida havoni oqib kiradigan va chiqarib yuboriladigan shamollatishni oqib kiruvchi-chiqarib yuboriluvchi shamollatish deb ataladi. Ishchi zonaga katta miqdordagi zaxarli va portlashga xavfli moddalarni to‘satdan tashlanishi mumkin bo‘lgan ishlab chiqarish xonalarida avariyaviy shamollatish ko‘zda tutiladi. Xonadagi havoning tabiiy harakati uning xona tashqarisidagi va ichidagi zichliklarining orasidagi farq (issiqlik bosimi) natijasida, shuningdek, binoning shamolga qaragan va shamolga qarshi tomonlaridagi tashqi havoning bosimlari farqi ta’siri ostida yuzaga keladi. (1 rasm). Tabiiy shamollatish mexanik shamollatishga qaraganda birmuncha arzonroq, chunki havoning katta xajmi xonaga ventilyatorlar va xavouzatgichlar yordamisiz uzatiladi va chiqarib yuboriladi. SHamollatish so‘rib chiqaruvchi kanallar, darchalar orqali amalga oshiriladi. 1 rasm. Binoni tabiiy shamollatish sxemasi: a – shamol bo‘lmaganda: b – shamol bo‘lganda: 1- so‘ruvchi va oqib kiruvchi teshiklar ; 2 – issiqlik ajratib chiqaruvchi agregat; 3 - aeratsion fonar Tabiiy shamollatish tashkiliy va notashkiliy xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Notashkiliy shamollatishda havo xonaga binoning tashqi to‘siqlarining zichlanmagan joylari (infiltratsiya, singish) orqali, shuningdek, hech qanday sistemasiz ochiladigan darchalar, derazalar orqali kiradi va undan chiqib ketadiva Agar havo oqimlari yo‘nalishi va havo almashinish maxsus qurilmalar yordamida rostlab turilsa bunday shamollatish tashkiliy shamollatish hisoblanadi. Havoalmashinishning tabiiy tashkiliy tizimini aeratsiya deb ataladi. Agar aeratsiyalashni rostlash va hisoblash oson kechadigan bo‘lsa, u holda amaliy jihatdan infiltratsiyani rostlash shart emasdir, tabiiy shamollatishni hisoblashda esa uni hisobga olmasa ham bo‘laveradi. Odatda aeratsiyalash sezilarli darajada issiqlik ajralib chiqadigan sexlarda qo‘llanid\ladi. Tabiiy shamollatishning kamchiligi shundaki, unda xonaga oqib kiradigan havo avvaldan tozalanmasdan va isitilmadan kirib keladi, chiqib ketadigan havo esa, chiqindilardan tozalanmaydi va tashqaridagi havoni ifloslantiradi. Bundan tashqari, tashqaridagi havo temperaturasining ko‘tarilishi, ayniqsa, shabadf esmaydigan ob-havo natijasida aeratsiyaning samaradorligi birmuncha pasayib ketadi. Ish zonasidagi havo muhitining talab etilgan parametrlarini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan havo miqdorini quyidagi xonalar uchun aniqlanadi: a) yaqqol ortiqcha issiqlikka qarab - issiqlik ajratib chiqaradigan xonalar uchun ; b) ish zonasidagi yaqqol ortiqcha issiqlik, namlik va yashirin issiqlikka qarab, zarurat tug‘ilganda yuqorigi zonani tekshirilgan holda – issiqlik va namlik ajratib chiqaradigan xonalar uchun; v) chegaraviy konsentratsiyalargacha suyultirish shartlaridan kelib chiqib, ish zonasiga kelib tushadigan zaxarli moddalar miqdoriga qarab – gaz ajratib chiqaradigan xonalar uchun. Xonadagi havo almashinishini xarakterlovchi asosiy ko‘rsatkich bu – havo almashinish karraliligidir. Almashinish karraliligi K deganda, xonadan chiqib ketayotgan havo xajmi W m 3 /s ning xona xajmi V p , m 3 tushuniladi. K =
п V W
bu yyerda K – havo almashinish karraliligi, s -1 ;
W – xonani shamollatish uchun havo xajmi, m 3 /s; Vp – xona xajmi, m 3 . Ko‘pgina kimyoviy ishlab chiqarish korxonalari uchun texnologik jarayonlarni normal olib borilganda K 3 dan 10gacha oraliqlarda o‘zgaradi.
almashinish orqali shamollatish bilan havoni almashtirish uchun zarur bo‘lgan havoning minimal miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
bu yerda W – xonadan so‘rib chiqarilayotgan havo xajmi, m
havodan tashqari) miqdori , kg/s; S D – sanitar normalar bo‘yicha zaharli moddalarning chegaraviy mumkin bo‘lgan tarkibi, mg/m 3 ; S 0 – uzatilayotgan “sof” havodagi zaharli moddalar tarkibi, mg/m 3 ,
So‘rib chiqarilayotgan tashqi havodagi zaharli moddalar tarkibi (zavodning havo basseyniga texnologik va shamollatish gazlarini chiqarib tashlash hisobiga) ularning ishlash xonasidagi chegaraviy mumkin bo‘lgan havo konsentratsiyasining 30% idan oshmasligi shart. Mana shu konsentratsiyadan oshib ketgan hollarda shamollatuvchi havoni maxsus tozalash talab etiladi. Yuqorida keltirilgan formuladan foydalanish uchun ishlash xonasiga jixoz va uskunalardan ajralib chiqadigan zaharli moddalar miqdorini (d) bilish zarur. Uni tahlillar yordamida va so‘rib chiqarilayotgan havo xajmini o‘lchash yo‘li bilan aniqlash mumkin. Taqriban uni jixoz va uskunalarning germetiklik darajasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar asosida hisoblab topiladi:
bu yerda q – jixozva uskunalar nozichligi tufayli ajralib chiqadigan modda miqdori , kg/ch;
η – uskunaning holatiga bog‘liq holda qabul qilingan zahira koeffitsienti (η = 1 - 2); R- uskunadagi ishchi bosim, kgs/sm 2 ; R 0 –xonadagi bosim, kgs/sm 2 (Ro=1); V a –sexdagi barcha uskuna va kommunikatsiyalarning ichki summar xajmi, m. ρ- uskuna va jixozlardan ajralib chiqadigan bug‘ yoki gazlarning zichligi, kg/m 3 ,
Agar jarayonlar butkul yopiq, germetik jixoz va uskunalarda olib borilayotgan bo‘lsa, (masalan ammiakni sintez qilishda, kauchukni sintez qilishda va h.k.) keltirilgan formuladan formuladan foydalanish mumkin. N. N. Repin jixoz va uskunalardan gazlarning yo‘qotlishini adiabatik oqimlarning o‘zgartirilgan formulasi bo‘yicha hisoblashni amalga oshirishni taklif qildi: bu yerda q – uskuna va jixozlarning nozichligi tufayli ajralib chiqadigan modda miqdori, kg/s;
s– jixoz ichidagi bosimning sizib chiqishga bog‘liqligini xarakterlovchi koeffitsient; Va - sexdagi barcha uskuna va kommunikatsiyalarning ichki summar xajmi, m 3 ; M – molekulyar og‘irlik, g/mol; T – uskunadagi gazning absolyut temperaturasi, K.
Quyida s koeffitsientining qiymatlari keltirilgan. Ishchi bosim, kgs/sm 2 kamida 2 2 7 17 41 161 401 1001 s koeffitsienti...... 0,121 0,166 0,182 0,189 0,152 0,298 0,297 0,370
Apparaturadan atrof-muhitga mahsulot yo‘qotilishini ishlab chiqarish jarayonining moddiy balansidan kelib chiqiib taxminan aniqlash mumkin. Mahsulot yo‘qotilishining umumiy summasini bilgan holda yuvuvchi suvlar , tutun gazlari va boshqalar bilan birgalikda yo‘qotilgan mahsulotni aniqlash mumkin; umumiy yo‘qotilishlar summasi va sanab o‘tilgan yo‘qotlishlar orasidagi farq atrof muhitdagi yo‘qotishlarni tashkil etadi. Amaliy yo‘qotishlar ko‘rsatkichlari bo‘yicha germetiklash va yaxshi xizmat qilish vaqtida nasoslarning salniklaridagi yo‘qotishlar soatiga 100 g engil uchuvchan mahsulotlarni, kompressorlarniki 250-400 g/s ni tashkil qiladi.
havo xajmi W p (m 3 /s), quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi :
bu yerda G – xonada ajralib chiqayotgan namlik miqdori, kg/s; du – ishlab chiqarish xonasidan chiqib ketayotgan havoning namlik miqdori, g/m 3 ;
p – xonaga kirayotgan havoning namlik miqdori , g/m 3 .
qiymatini ushbu formuladan topiladi:
bu yerda F – bug‘lanayotgan suyuqlik yuzasi (vanna oynalari, xo‘l pol va h.k.), m 2 ; a – atrof muhitning gravitatsion qo‘zg‘aluvchanlik faktori ( tablits bo‘yicha); r 1 – berilgan temperaturada suv bug‘larining to‘yinish darajasiga to‘g‘ri keladigan atrof havodagi suv bug‘lari qayishqoqligi , mm.sim. ust.; r 2 – bug‘lanayotgan suyuqlik yuzasi temperaturasida xonadagi havoni to‘yintiruvchi suv bug‘larining qayishqoqligi, mm.sim.u st.; V – bug‘lanish manbasi ustidagi havo harakati tezligi, m/sek. Havoni yo‘nalituvchi harakati bo‘lmagan vaqtda konvektiv oqimlar tezligini V=0,1 - 0,3 m/sek deb qabul qilinadi.
1 jadval Atrof muhitning gravitatsion qo‘zg‘alishi faktori qiymatlari (a) Temperatura, °S 30
gacha 40
50 60
70 80
90 100
a 0,022
0,028
0,033 0,037 0,041
0,046 0,051
0,06 Ortiqcha issiqlik ajralishi bo‘yicha hisoblash. Ortiqcha issiqlikni chiqarib tashlash uchun zarur bo‘lgan havo xajmi, issiqlik balansi bo‘yicha aniqlanadi: bu yerda Q izb –xonadan chiqarib yuborilishi kerak bo‘lgan ortiqcha issiqlik miqdori, kkal/s; ∑Q pr. – turli manbalardan xonaga kirib keladigan issiqlik , kkal/s; ∑Q r - sarflanadigan (bino devorlarida yo‘qotiladigan va isitilgan materiallar bilan birga ketadigan )issiqlik, kkal/s.
pr ni aniqlash vaqtida (issiqlik kirishi)isitilgan uskunalar, pechlar, truboprovodlar, issiq materiallar va mahsulotlar orqali, binoning quyosh radiatsiyasi tufayli isishi orqali xonaga beriladigan issiqlikni hisobga olish zarur. Xonada sarflanadigan mexanik ishning o‘tishi va elektr energiyasi natijasida hosil bo‘ladigan issiqlik ham issiqlikning kirishi hisoblanadi. Elektr energiyasidan foydalanish natijasida hosil bo‘ladigan issiqlik miqdorini quyidagi formuladan hisoblanadai:
bu yerda Q el . – elektr energiyasining issiqlik energiyasiga o‘tishi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik miqdori, kkal/s; N – elektr dvigatelining umumiy o‘rnatilgan quvvati , kvt; η| - elektr energiyasining issiqlik energiyasiga o‘tish koeffitsienti (mexanik energiya orqali). Ko‘pgina mexanizmlar uchun (valetslar, aralashtirgichlar, kompressorlar) bu koeffitsient taxminan 0,9ga teng; ko‘targichlar va nasosolar uchun - 0,1- 0,2; ventilyatrlar uchun - 0,4; yoritilish vaqtida - 0,92-0,97; φ – foydalanish koeffitsienti (o‘rnatilgan quvvatni yuklantirish), o‘rtacha 0,7- 0,8 ga teng deb qabul qilinadi; β- mexanizmlarning bir vaqtda ishlash koeffitsienti.
1 kishidan ajralib chiqadigan issiqlik miqdori 75-120 kkal/s ni tashkil qiladi. Issiqlikning umumiy sarfi ∑Q pr ni aniqlash vaqtida ishlab chiqarish mahsulotlari bilan, oqova suvlar bilan, tutun gazlari bilan chiqib ketayotgan issiqliklar hisobga olinadi; sovuq vaqtida – bino orqali bizni o‘rab turgan atmosferaga yo‘qotilayotgan issiqlik xam hisobga olinadi. Ortiqcha issiqlik miqdorini bilgan holda ushbu issiqlikni chiqarib yuborish uchun zarur bo‘lgan havo xajmini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin : bu yerdagde W t – ortiqcha issiqlikni olib tashlash uchun zarur bo‘lgan havo xajmi, m 3 ;
Q izb - ortiqcha issiqlik miqdori, kkal/ch; s – havoning issiqlik sig‘imi (0,24), kkal/(kg • grad); ρ – havoning zichligi, kg/m 3 ; t u – xonadan chiqib ketayotgan havo temperaturasi, uni ishchi zonaning havosi temperaturasiga teng deb qabul qilinadi t
, havoni yuqorigi aeratsion fonusi orqali chiqarib yuborilishi vaqtida esa:
bu yerda t
∆ - temperatura gradienti, u 0,5 - 1,5° S ga teng; h – fonusgacha bo‘lgan balandlik, m; t r – xonaga kiradigan havoning temperaturasi (o‘rtacha belgilangan joyning yoz kunidagi soat 13 da o‘lchangani olinadi), ° S.
Qish vaqtida etishmaydigan issiqlikning o‘rnini to‘ldirish uchun zarur bo‘lgan isitilgan havo miqdori xam xuddi shu formula bo‘yicha hisoblanadi. Yilning sovuq vaqtida issiqlikni tejash maqsadida, oqib kiradigan shamollatishni qo‘llanilganda, so‘rib olingan issiq havoning bir qismidan foydalaniladi. Havoning bunday retsirkulyasiyasiga, xonada chegaraviy mumking bo‘lgan konsentratsiyadan 0,1 mg/l kam bo‘lgan zaharli mahsulotlar mavjud bo‘lgan vaqtda, yong‘inga xavflilik kategoriyasi bo‘yicha A va B kategoriyalarga taalluqli korxonalarda va portlashga xavfli chang yoki o‘tkir hid mavjud bo‘lgan vaqtlarda yo‘l qo‘yilmaydi.
Agar moddaning chegaraviy mumkin bo‘lgan konsentratsiyasi S D , mg/m
3 , uzatilayotgan sof havodagi zaharli moddalar miqdori
S o , mg/m
3 ma’lum bo‘lsa, xajmi V p, , m
3 bo‘lgan
xonadagi havo almashinish karraliligi K hisoblansin. Bir soat davomida uskunalarning germetikligini yo‘qotishi n, %, zahira koeffitsienti η qiymatiga mos keladi, uskunadagi ishchi bosim r, kgs/sm 2 , xonadagi bosim r 0 =1, kgs/sm 2 deb qabul qilingan, sexdagi barcha uskuna va kommunikatsiyalarning ichki summar xajmi V a , m 3 . Uskunalardan ajralib chiqayotgan bug‘ yoki gazlarning zichligi ρ, kg/m 3 . № 2.2 MASALA
Agar bug‘lanayotgan suv yuzasi maydoni F, m 2 , bug‘lanayotgan manba ustidagi havo harakati tezligi V, m/s, atrofdagi havoning suv bug‘lari bosimi r 1 mm. sim. ust., xonadagi havoni to‘yintiruvchi suv bug‘lari bosimi r 2 mm. sim. ust ma’lum bo‘lsa, V p, , m
3 xajmli ishlab chiqarish xonasidagi ortiqcha namlikni yo‘qotish uchun, havo almashinish karraliligi
hisoblansin. Xonadan chiqarib yuborilayotgan havodagi suv bug‘lari miqdori d ch , g/m 3 . Xonaga kirayotgan havodagi suv bug‘lari miqdori d k , g/m 3 .
p , m
3
hisoblansin. Turli manbalardan xonaga kirib keladigan issiqlik ∑Q pr , kkal/ch;, bino devorlari orqali yo‘qotiladigan va isitilgan materiallar bilan birgalikda ketadigan issiqlik ∑Q
, kkal/ch, havo zichligi ρ, kg/m 3 , ortiqcha issiqlikni yo‘qotish uchun zarur bo‘lgan havo xajmi, W t, m 3 ortiqcha issiqlik miqdori
, Q izb kkal/ch. Xonadan chiqib ketayotgan havo temperaturasi ishchi zonasidagi havo temperaturasi t
o S ga teng deb qabul qilinadi, yuqorigi aeratsion fonus orqali havoni chiqarib yuborish vaqtidagi temperatura - t u o S. .
2.1 masala uchun variantlar
№ S D , mg/m 3 S 0 , mg/m 3
n, % r, kgs/sm
2 V a , m 3 ρ, kg/ m
3 V p , m 3 T, o S M, g/mol
1. 100
20 1 7 9 0,792
1600 25
58,08 2.
20 1 2 17 7 0,879 10000 20
78,12 3.
60 10
0,5 41
17 0,660
2000 25
86,18 4.
40 5 0,7 161 12
0,714 15000
23 76,14
5. 20
6 1,2
2 6 0,79 1000 24
84,17 6.
10 3 0,7 7 12
1,263 1600
25 74,12
7. 50
4 2 17 10 0,83
1500 20
86,18 8.
70 5 1,1 41 13
0,714 17000
22 76,14
9. 100
10 1 161 15 0,879
20000 20
84,17 10.
20 16
2 2 8 0,714 1200
25 74,12
11. 30
15 0,5
7 5 0,79 1100 26
86,18 12.
50 10
1 17
15 1,263
1900 25
76,14 13.
60 8 1 17 10
0,83 1600
20 84,17
14. 40
5 2 41 15 0,714
2000 22
58,08 15.
50 6 1,2 161 14
0,879 17000
20 78,12
16. 40
2 0,7
2 10
0,714 1500
25 86,18
17. 31
15 2 7 8 0,79
1200 26
76,14 18.
30 11
0,25 17
15 0,879
2000 25
58,08 19.
110 30
1 7 14 0,660 1900
20 78,12
20. 27
9 0,2
17 10
0,714 1400
25 86,18
2.2 uchun variantlar № F, m 2
r 1
mm. rt.st. r 2 , mm.rt.st. d ch
3
d k , g/m
3
V p, , m
3
T, o S 1. 45 0,1
750 760
17,05 12,87
660 25
2. 20
0,2 740
760 13,11
11,05 700
60 3.
45 0,3
720 740
17,25 13,09
560 30
4. 6 0,3 750 760
23,11 20,1
80 40
5. 8 0,3 740 750
17,05 15,6
140 25
6. 15
0,3 720
730 23,11
15,78 120
25 7.
30 0,1
730 750
30,64 25,6
580 50
8. 50
0,1 710
720 17,25
15,7 250
25 9.
49 0,15
750 760
23,11 20,1
700 30
10. 35
0,1 740
750 17,05
14,78 450
40 11.
10 0,2
720 740
13,11 11,05
140 60
12. 25
0,3 730
760 17,25
13,09 120
25 13.
22 0,1
710 720
23,11 20,1
580 30
14. 40
0,1 750
760 17,05
15,6 250
40 15.
28 0,15
740 750
23,11 15,78
700 50
16. 12
0,2 720
750 13,11
11,05 660
30 17.
50 0,1
750 760
17,25 13,09
700 60
18. 49
0,2 740
750 23,11
20,1 560
40 19.
35 0,3
720 740
23,11 20,1
660 50
20. 10
0,3 750
760 17,05
14,78 700
30
2.3 masala uchun variantlar № ∑Q pr , kkal/chas ∑Q r , kkal/chas
ρ, kg/m 3 h, m t p , o S t r , o S
V p ,
m 3 1. 250 150
1,29 3 20 25 50
2. 200
150 1,29
5 25
30 40
3. 250
100 1,29
10 30
35 50
4. 250
150 1,29
3 25
35 60
5. 300
200 1,29
5 20
25 50
6. 200
150 1,29
4 25
35 30
7. 250
200 1,29
5 20
25 50
8. 200
150 1,29
3 20
25 50
9. 250
100 1,29
3 20
25 60
10. 250
150 1,29
5 25
30 45
11. 400
250 1,29
10 20
25 50
12. 250
150 1,29
3 30
35 50
13. 250
150 1,29
5 25
30 70
14. 250
150 1,29
4 25
35 50
15. 250
150 1,29
6 20
25 60
16. 200
150 1,29
3 25
35 50
17. 250
100 1,29
10 20
25 30
18. 200
150 1,29
3 30
35 50
19. 300
150 1,29
5 20
25 50
20. 350
150 1,29
3 30
35 60
Savollar:
1.Mehnatning gigienik sinflanishi asosida nima yotadi va qanday qilib unga muvofiq ravishda mehnat sharoitlari va xarakteri differensiyalanadi? 2. Siz shamollatishning qanday turlarini bilasiz? 3. Ishlab chiqarish xonalaridagi havo almashinish karraliligi deganda nimani tushunasiz? 4. Insonlarni zaharli gaz va changdan himoyalovchi qanday individual himoya vositalarini bilasiz va ularni qanday sharoitlarda qo‘llaniladi?
Download 461.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|