Tajriba ishi-3 Elektr qarshilik termometri yordamida haroratni anishlash. Ishdan maqsad
Download 284.82 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Elektr qarshilik termometrlari
- Platinali qarshilik termometrlari (TSP)
- Mis qarshilik termometrlari (TSM)
|
Tajriba ishi-3 Elektr qarshilik termometri yordamida haroratni anishlash. Ishdan maqsad: Ushbu laboratoriya ishi temperaturani o’lchash usullarini o’rganishga mo’ljallangan. Talaba ishni bajarish jarayonida sanoatda qo’llaniladigan temperaturani o’lchash usullarini va ularning ishlash printsiplarini virtual stendlar yordamida o’rganib, hisobotda ularning ishlashiga aniq tushuntirish berishlari kerak bo’ladi. Talabaga laboratoriya ishini bajarish uchun ruxsat ushbu uslubiy qo’llanmani, ma’ruza matnining va quyida keltirilgan adabiyotlarning ushbu mavzuga ta’luqli bo’limlarini chuqur o’rgangandan so’ng beriladi: 1. Yusupbekov N.R., Muqamedov B.I., G’ulomov SH.M. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. Toshkent.: “O`qituvchi”, 2011.- 576 b.
2. Yusupbekov N.R., Muqamedov B.I., G’ulomov SH.M. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. Toshkent.: “O`qituvchi”, 1997.- 704 b. 3. Muxammedov B.E. «Metrologiya, texnologik parametrlarni o`lchash usullari va asboblari».- T.: «O`qituvchi», 1991 . – 320 b. 4. Farzane N.G. i dr. Texnologicheskie izmereniya i pribori. M.: «Visshaya shkola», 1989.-456 s.
Elektr qarshilik termometrlari ishlash printsiplari bilan tanishish; Temperaturani o’lchash usullarini va ularning ishlash printsiplariniga aniq tushuntirishlar berish.
Elektr qarshilik termometrlari Qarshilik termometrlarining ishlash printsipi, metall o`tkazgichlarning elektr qarshiligini temperatura o`zgarishi bilan o`zgarishiga asoslangan. Metallarda temperatura ortishi bilan ularning elektr qarshiliklari ortadi. Qarshilik termometrlarining afzalligi quyidagilardir: o`lchashdagi yuqori aniqlilik; temperaturani kichik diapazonda o`lchash mumkinligi; axborotni masofaga uzatishni va avtomatik ravishda yozib borishning mumkinligi. Qarshilik termometri materialiga quyidagi talablar qo`yiladi: 1) Fizik va kimyoviy xususiyatlarning temperatura o`zgarishi bilan o`zgarmasligi (xususan, termometr qarshiligini temperaturadan bog`lig`ligini o`zgarmasligi);
2) O`lchov asbobi sezgirligini oshirish uchun, qarshilik termometri materiali elektr qarshiligi temperatura koeffitsienti yuqori bo`lishi kerak; 3). Termometrni kichik razmerda tayyorlash maqsadida, o`tkazgich katta solishtirma qarshilikga ega bo`lishi kerak; 4). Tayyorlanadigan termometrlarni o`zaro almashinuvchanligini ta`minlash maqsadda metallni toza xolda olish mumkin bo`lishi kerak. Toza xolda olish mumkin bo`lgan metallardan qarshilik termometrlari tayyorlashga yaroqligi platina (pt) va mis (Cu) qisoblanadi. Eng yaxshi material bo`lib platina qisoblanadi, chunki u oksidlanish muxitida kimyoviy inert bo`lib, uni toza xolda olish mumkin. Platinining elektr qarshiligi temperatura koeffitsienti -3,94.10 -3 grad -1 va solishtirma qarshiligi - 0,099 om mm 2 /m. Platinali qarshilik termometri yordamida temperaturani -200 0 C+650 0 C chegarada o`lchash mumkin. Platinani R t qarshiligi temperaturani 0 0 C+650
0 C
chegarasida quyidagi tenglama bo`yicha aniqlanadi R t = R 0 (1+At+Bt 2 ) A va B - o`zgarmas koeffitsientlar, ularning qiymati graduirovkalashda aniqlanadi; R 0 - 0 0 C dagi qarshilik. Platinali qarshilik termometri (TSP-1, Gr21) qurilmasini ko`ramiz (rasm- 3.1).
rasm-3.2. 100x10x0,3 mm o`lchamli, yon tomonida tish ko`rinishida qirqilgan, slyudali plastinkadan (1) tayyorlangan karkasga bifillyar ravishda 2 m uzunlikdagi, 0,007 diametrli platina simi (2) o`ralgan. Platina o`ramlari uchiga ulash korobkasidagi latun qishichlarga ulash uchun ikkita chiqish-kumush simlari (3) kovsharlangan. Slyudali plastinka o`ramlari bilan o`zidan kengroq bo`lgan slyudali yopqichlar (4) bilan ikki tomondan izolyatsiyalanib umumiy paket ko`rinishida kumush lenta (5) bilan bog`langan. Bu sezgir element alyumin idishga-vkladishga (6), u esa, alyumindan yasalgan trubasimon qobig`ga (7) tushiriladi. Kumush chiqish simlari forforli busalar (8) bilan izolyatsiyalangan. Sezgir elementli 7-qobig` po`lat ximoya idishiga joylanadi. Apparat va trubalarda o`rnatish uchun po`lat ximoya idishiga shtutser kovsharlanadi. Po`lat ximoya idishining tepa qismida tashqi ulash simlarini ulash uchun qishichlar joylashtirilgan korobka mavjud Mis qarshilik termometrlari qam ba`zi afzalliklarga ega: arzonligi, toza xolda olishning onsonligi, qamda yuqori elektr qarshiligi temperatura koeffitsientiga egaligi (4,26 10 -3 grad -1 ).
Kamchiligi – solishtirma qarshiligining kichikligi 0,017 om mm 2 /m va yuqori temperaturada oson oksidlanishi. SHuning uchun mis qarshilik termometrlarining ishlatilish diapazoni cheklangandir (-50 0 C + 180 0 C).
–50+180 0 C intervalda mis qarshiligini temperaturadan t bog`liqligi quyidagi tenglama orqali ifodaladi R t = R 0 (1+ t)
- elektr qarshiligi temperatura koeffitsienti (grad -1 ).
Platinali va misli standart qarshilik termometrlari (TSP i TSM) ishlab chiqariladi. 0 0 C dagi bu termometrlar qarshiligi (R 0 ) xar xil qiymatlarga ega va shu sababli xar xil graduirovkali qarshilik termometrlari ishlab chiqariladi.
0 C dagi qarshiliga R 0 =10 om; Gr-21, 0 C dagi qarshiliga R 0 =46 om va Gr22, 0 C dagi
qarshiliga R 0 =100 om, shuningdek 50P, 0 C dagi qarshiliga R 0 =50 om i 100P 0 C dagi qarshiliga R 0 =100 om. Mis qarshilik termometrlari (TSM) graduirovkasi Gr23, 0 R 0 =53 om i Gr24, 0 C dagi qarshiliga R 0 =100 om, shuningdek 50M, 0 C dagi
qarshiliga R 0 =50 om va 100M 0 C dagi qarshiliga R 0 =100 om. Konstruktsiyasi xar xil qarshilik termometrlari ishlab chiqariladi. TSP I - o`lchash chegarasi -0+500 0 C, ishchi bosim 40 bar (kgs/sm 2 )gacha,
qo`zg`almas shtutserli ko`rinishda ishlab chiqariladi. TSP III - o`lchash chegarasi -0+500 0 C, atmosfera bosimida qo`zg`aluvchi shtutser ko`rinishida ishla chiqariladi. Inertsiyasi 4 minutgacha. Sushestvuyut i drugie konstruktsii termometrov soprotivleniy (lepestkovie, pressovannie, steklovannie), kotorie menee inertsionni po sravneniyu s predidushimi termometrami. TSP- XXI, TSP-XXII o`lchash chegarasi -0+500 0 C, ishchi bosim 250 bar (kgs/sm 2 )gacha, inertsiyasi – 1 min. 20 sek; TSM-X (Gr23), o`lchash chegarasi –50+100 0 C, ishchi bosim 40 kgs/sm 2 ; TSM-XIV (Gr23), o`lchash chegarasi –50+100 0 C, ishchi bosim atmosfera bosimi; TSM-XI (Gr23), o`lchash chegarasi –50+100 0 C, ishchi bosim 40 kgs/sm 2 gacha; TSM-239 (Gr23), o`lchash chegarasi –50+100 0 C, ishchi bosim 25 kgs/sm 2 gacha; TSM- XII (Gr23), o`lchash chegarasi –50+100 0 C, ishchi bosim atmosfera bosimi. Qarshilik termometrlarining ko`p modifikatsiyalari ishlab chiqariladi. Ular bir biridan sezgir element kostruktsiyasi, ximoya idishi, ishlatilish shart-sharoitlari bilan farqlanadi. Shuningdek yarim o`tkazgichli qarshilik termometrlari-termorezistorlar qam ishlab chiqariladi. Ular, marganets, mis, kobal’t va nikel oksidlarini preslab yuqori temperaturada ishlov berib tayyorlanadi. Termorezistorlar teskari elektr qarshiligi temperatura koeffitsientiga ega, shuning uchun ularda temperatura oshganda ularning elektr qarshiliklari kamayadi. Silindr ko`rinishida, tsilindr ximoyalangan va busikli ko`rinishda ishlab chiqariladi. MMT termistorlarimarganets va mis qotishmalaridan tayyorlanadi. Termistorlarning asosiy kamchiligi, xarakteristikalarining xar xilligi sababli ularning o`zaro almashtirish imkonining yo`qligi. Bunda, ularda nominal qiymatdan chetlashish 20% ni tashkil etadi. Qarshilik termometrlari bilan ishlaydigan ikkilamchi o`lchov asboblari sifatida muvozanatlangan avtomatik o`lchash ko`priklari, muvozanatlanmagan o`lchash ko`priklari va logometrlar qo`llaniladi.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi Kompyuterda elektr qarshilik termometrlarining virtual stendlari keltirilgan faylni topib oching. Dasturni ishga tushirib, elektr qarshilik termometrlar ishini kuzating, so’ngra virtual stendlardagi kuzatuv bo’yicha o’lchov asbobi ishlash printsipini yozing.
Hisobot o’rganish natijasida o’lchov asboblarining chizmalari va ishlashi to’g’risidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. Download 284.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|