Tayorladi: Nurbekov shuhrat Tekshirdi: Sodiqova Nargiza

Tayyorladi:Nurbekov Shuhrat Tekshirdi:Sodiqova Nargiza_______________

Mustaqil ish:
O’ta O’tkazgichlar

Metallarning elektr qarshiligi temperatura pasayganda bir tekis kamayib boradi Lekin ba’zi metallarda (Kelvin shkalasi bo‘yicha juda past temperaturalarda qarshilik bir daniga eng kamida o‘nlarcha milliard marta keskin kamayib ketadi.

• Metallarning elektr qarshiligi temperatura pasayganda bir tekis kamayib boradi Lekin ba’zi metallarda (Kelvin shkalasi bo‘yicha juda past temperaturalarda qarshilik bir daniga eng kamida o‘nlarcha milliard marta keskin kamayib ketadi.

1911- yili golland fizigi Kamerling-Onnes kashf qilgan va u o‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi deb ataladi

• 1911- yili golland fizigi Kamerling-Onnes kashf qilgan va u o‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi deb ataladi

Kamerling Onnes suyuq geliyda simobni sovitganida simob sovishi bilan qarshiligi kamayib borishini va temperatura 4,2 K ga yetganda sakrab nolgacha tushganini payqagan.

• Kamerling Onnes suyuq geliyda simobni sovitganida simob sovishi bilan qarshiligi kamayib borishini va temperatura 4,2 K ga yetganda sakrab nolgacha tushganini payqagan.

Keyinchalik o‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi

• Keyinchalik o‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi

Qo‘rg‘oshin,
Rux
Qalay
va boshqa ko‘pchilik metallarda, shuningdek, bir qator qotishmalarda qayd etildi.

O‘ta o‘tkazuvchanlik xossasiga ega har bir modda uchun o‘ziga xos bo‘lgan o‘ta o‘tkazuvchanlik holatiga o‘tish temperaturasi mavjud bo‘lib, bu temperatura o‘ta o‘tkazgichga aylanish nuqtasi (yoki kritik temperatura) deb ataladi

• O‘ta o‘tkazuvchanlik xossasiga ega har bir modda uchun o‘ziga xos bo‘lgan o‘ta o‘tkazuvchanlik holatiga o‘tish temperaturasi mavjud bo‘lib, bu temperatura o‘ta o‘tkazgichga aylanish nuqtasi (yoki kritik temperatura) deb ataladi

• O‘ta o‘tkazuvchanlik xossasiga ega har bir modda uchun o‘ziga xos bo‘lgan o‘ta o‘tkazuvchanlik holatiga o‘tish temperaturasi mavjud bo‘lib, bu temperatura o‘ta o‘tkazgichga aylanish nuqtasi (yoki kritik temperatura) deb ataladi.

Tajribada

• Tajribada

• O‘ta o‘tkazgichning temperaturasi o‘ta o‘tkazgichga aylanish nuqtasida past bo‘lsa, o‘ta o‘tkazuvchanlik holatini buzadigan magnit maydon (uni kritik maydon deb ham ataladi) shuncha kuchli bo‘ladi.

• Ingichka o‘ta o‘tkazgich simdan katta (minglarcha A/sm2) zichlikdagi tok o‘tkazilganda simning uchlarida hech qanday potensial tushishi sezilmaydi. Tokning hech qanday issiqlik ajratishi ham sezilmaydi, o‘ta o‘tkazgich qizimadi.

O‘ta o‘tkazuvchanlik nazariyasi 1957- yilda amerikalik fiziklar Bardin, Kuper, Shrifer tomonidan va batafsilroq

• O‘ta o‘tkazuvchanlik nazariyasi 1957- yilda amerikalik fiziklar Bardin, Kuper, Shrifer tomonidan va batafsilroq

• 1958- yilda rusolimi N.N. Bogolubov tomonidan yaratildi.

O‘ta o‘tkazgichlar kuchli magnit maydonini hosil qiladigan o‘ta o‘tkazgich o‘ramli elektromagnitlarda, elektron hisoblash mashinalarning xotira sistemalarini (xotira kriotron elementlarini) yaratishda va boshqa ko‘p sohalarda qo‘llaniladi.

• O‘ta o‘tkazgichlar kuchli magnit maydonini hosil qiladigan o‘ta o‘tkazgich o‘ramli elektromagnitlarda, elektron hisoblash mashinalarning xotira sistemalarini (xotira kriotron elementlarini) yaratishda va boshqa ko‘p sohalarda qo‘llaniladi.

• Bu nazariyaga ko‘ra,o‘ta o‘tkazuvchanlik — elektronlarning bir-birlari va atomlar bilan to‘qnashmasdan kristall panjara ichidagi harakatidir.

Absolyut nolga yaqin temperaturalarda bir qator metall va qotishmalarning elektr qarshiliklari birdaniga sak Bunday temperatura kritik temperatura deyiladi va Tk bilan belgilanadi.

• Absolyut nolga yaqin temperaturalarda bir qator metall va qotishmalarning elektr qarshiliklari birdaniga sak Bunday temperatura kritik temperatura deyiladi va Tk bilan belgilanadi.

• Turli metallar uchun Tk turlicha rab nolga aylanadi, ya'ni modda o’ta o’tkazuvchanlik holatiga o'tadi.

Simob uchun Tk = 4,1
qo'rg’oshin uchun Tk = 7,3 K.

• Masallan

Lekin, o'ta o'tkazuvchan moddalarni Yuqori temperaturalarda ham hosil qilish bo'yicha ilmiy izlanishlar davom etib kelmoqda.

• Lekin, o'ta o'tkazuvchan moddalarni Yuqori temperaturalarda ham hosil qilish bo'yicha ilmiy izlanishlar davom etib kelmoqda.

• 1986 yilda Shvetsariyalik olimlar Dj.Bednorts va K. Myullerlar T=30K dan yuqori temperaturada keramika-lantan-bariy-mis-kislorod aralashmasidan iborat moddada o’ta o’tkazuvchanlik hodisasini ochdilar.

o’ta o’tkazgichilar

• o’ta o’tkazgichilar

N=

•  

• Yarim o’tkazgichilar

N=

• Delektriklar

N=