Tema : Jumisshi kushi quni tusinigi hám oniń korsetkishleri sistemasi Reje : Kirisiw Tiykarg’i bo’lim

Tema : Jumisshi kushi quni tusinigi hám oniń korsetkishleri sistemasi


Reje :


Kirisiw
Tiykarg’i bo’lim
1.Jumısshı kúshi quni túsinigi jáne onıń kórsetkishleri sisteması
2.Miynetke haqi tólew kórsetkishleri
3.Jumısshı kúshine tikkeley bolmaǵan ǵárejetler statistikasınıń tiykarǵı kórsetkishleri
Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar


Kirisiw

Xalıq aralıq miynet bazarı statistikasında titkarǵı orındı iyelewshı jumısshı kúshi qunınıń kórsetkishi geografiyalıq, taraw hám kásiplik (professional) táreplerde jumısshı kúshiniń háreketı (beyimligi) ga tásir etiwde úlken áhmiyetke iye ekenligi sebepli jumısshı kúshiniń talap hám usınısı qatnasına, sonıń menen birge, miynet bazarında qáliplesetuǵın jaǵdayǵa tikkeley baylanıslı boladı. “Jumısshı kúshi qunı” kategoriyasi tek bazar ekonomikası sharayatlarında qollanıladı. Oraylıq joybarlawtırılatuǵın ekonomikada bul kategoriya ornında tek miynet haqi kórsetkishinen paydalanılǵan. Sebebi sonda, miynetke aqsha tólew mıynet haqın belgilewdiń oraylasqan sisteması boyınsha anıqlanǵan hám ámelde islep shıǵarıw nátiyjelerine baylanıslı bolmaǵan. Jumısshı kúshine qosımsha sarp etiwlerdiń úlken bólegi bólistiriw tártibinde mámleket byudjeti arqalı ámelge asırılǵan. Aylıq ortasha mıynet haqı kárxanada bar bolǵan (ámelde-belgilengen) ulıwma mıynet haqı fondı hám xızmetkerlerdiń ortasha sanı tiykarında esaplanǵan. Bunda tek tolıq ay islegen jumısshı hám xizmetkerler esapqa alınǵan, yaǵnıy tolıq mıynet haqı yamasa keselligi, aqsha tólenbeytuǵın demalıs yamasa basqa sebepler sebepli is haqı almaydıganlar esapqa alınbaǵan. Bazar ekonomikasına ótiw munasábeti menen mámlekettiń roli ózgerdi, onıń bul tarawdaǵı kóplegen wazıypaları tikkeley jumıs beretuǵınlarǵa tapsırildi. Mıynet haqı kásiplik awqamları menen jumıs beretuǵınlar, sonınigdek, húkimet ortasındaǵı ózara kelisiwler temasına aylandı. Jumıs beretuǵınlar mıynet haqı forması hám materiallıq xoshametlew formasın ǵárezsiz belgileydi, xızmetkerler tarif muǵdarları hám lawazım is haqıların anıqlaydilar, túrli social tólewler ámeliyatın qollaydilar. XMT tariypiga kóre, jumısshı kúshiniń ma`nisi (yamasa jumısshı kúshin saqlaw ǵárejetleri) jumıs beretuǵınlardıń jumısshı kúshin saqlaw hám odan paydalanıwǵa baylanıslı sarp etiwleri summası bolıp tabıladı. Bul sarp etiwler eki gruppaǵa : tikkeley hám tikkeley bolmaǵan sarp etiwler toparına ajratıladı.