Tema: Generator ùskineleriniñ rele qorģawshisi

Tema: Generator ùskineleriniñ rele qorģawshisi.
Joba:
1.Rele qorgawshisi haqqinda tusinik.
2.Ziyan aliwler hám normalsız jaǵdaylar.
3. Elektr sistemasında barinen burın qorǵaw
Rele qorgawi boyinsha uluwma tusinik.
1. Ziyan aliwler hám normalsız jaǵdaylar.
Elektr sistemalarınıń, elektr stansiyalarınıń elektr apparat hám ásbaplarında,
elektr uzatıw liniyalarida, elektr qarıydarlarında normal hám isten shıǵıw,
zaqım aliw jaǵdayların ushıratıw múmkin. Isten shıǵıw yamasa zaqım aliw kóp
jaǵdaylarda elektr sistemanıń elementlerinde júzimdiń normaınan asıp ketiwi yamasa kernewdiń tómenlewi menen baylanısqan. Normaınan asıp ketken tok úlken
muǵdarda ıssılıq ajralıp shıǵıwına alıp keledi. Bunıń nátiyjesinde elektr uzatıw
liniyalari hám apparatları qáwipli dárejede qızıwı hám zaqım aliwi múmkin.
Kernewdiń normadan tómenlewi elektr qarıydarlardıń normal islewine
jol qoymaydı hám parallel islep atirǵan generatorǵa hám energetika sistemasınıń
turaqlılıǵınǵa unamsız tasir kórsetedi. Sonıń etip, elektr apparatlarınıń
zaqım aliwi energetika sistemasınıń hám elektr qarıydarlariing jumıs rejimine unamsız
tásir kórsetedi. Elektr sistemalarınıń shennen tıs jaǵdayları bolsa energetika
sistemasın zaqım aliwine yamasa isten shıǵıwına alıp keledi.
Elektr sistemaların hám qarıydarların normal islewleri ushın ziyanlanǵan
apparat, elektr liniyalari demde anıqlanilishi, óshiriliwi kerek hám sol arqalı qalǵan
elektr qarıydarları hám energetikalıq sistemanı normal islewine sharayat jaratılıwı
kerek.
Normalsız jaǵdaylar waqtında anıqlanıp, sharalar ko'rilsa qawipsizlik
támiyinlenedi. Joqarıda kórsetilgenlerden juwmaq etip sonı búydew múmkin,
elektr sistemaları hám elektr qarıydarların zaqım aliw hám normalsız jaǵdaylardan
saqlaw ushın onıń elementlerin qorǵawlaytuǵın avtomatikalıq apparat qurıw hám isletiwge elektr sistemalarınıń talabı úlken.
Elektr sistemasında barinen burın qorǵaw apparatı etip eriwsheń saqlagichlarqollanılǵan. Quwat hám kernewdi asıwı, elektr sistemaları jalǵanıw sxemalarınıń quramalılasıwı eruvchi saqlagichlarni kóp kemshiliklerin kórinetuǵın etdi hám bunıń áqibetinde jańa qorǵawlaytuǵın apparat jaratıldı. Bul qorǵawlaytuǵın apparat arnawlı avtomat -rele bolıp, onıń járdeminde ámelge asırilatuǵın qorǵaw releli qorǵaw dep ataladı.Releli qorǵaw elektr avtamatikaniig tiykarǵı túri bolıp, ol qatnasıwisiz házirgi zaman elektr sistemaları normal hám bekkem isley almaydılar. Ol energetika sistemasınıń barlıq elementleriniń jaǵdayların mudami tekserip, qadaǵalaw etip baradı.
Energetika sistemasında zaqım aliw bolǵanda qorǵaw onı anıqlaydı hám energetika sistemasınıń ziyanlanǵan bólegin arnawlı úlken júzimge mólsherlengen kúshuzgichlariga tásir etip óshiredi. Energetika sistemasında normalsız sharayat yamasa jaǵday bolǵanda qorǵaw onı anıqlaydı jáne bul jaǵdaydıń xarakterine qaray, normal sharayattı qayta tiklew ushın kereklibolǵan ilajların qollaydı yamasa gezekshi shaxsqa xabar beredi.
Házirgi zaman energetika sisteması releli qorǵawlar elektr támiynatın teztiklovchi hám sistemanı normal jaǵdayǵa keltiretuǵın bekkem hám anıq elektr avtamatika menen támiyinlengen.
Elektr avtamatikaning apparatlarına qayta jalǵaw avtamatika (AQU), chastota tiykarında signallaw avtamatika (ACHT) hám rezerv degi derekti jalǵaw avtamatika (ZAU) kiredi.
1. 2 Qısqa tutasıw túrleri. Energetika sistemasındaǵı kóplegen zaqım aliwler fazalarniig óz-ara hám jermenen qısqa ıslawıshlarına alıp keledi. Zaqım aliwlerdiń tiykarǵı sebeplerine izolyasiyaning aynıwı, tozıwı, kernewdiń normadan asıp ketiwi, xızmet kórsetiwshi adamlardıń nadurıs ámeli hám qáteleri, ajratqıshnı kernew astında úziw, qısqa tutastirgich jalǵanǵan halda kernewdi beriliwleri kiredi. Barlıq zaqım aliwler apparatlardıń kemshiligi hám jetilisken emesligi, nadurıs ornatılǵanlıǵı, nadurıs proektlanganligi, apparatqa qaniqarsiz hám nadurıs xızmet kórsetilgenligi, apparattıń nadurıs jaǵdayda islegenligi nátiyjesinde júzege keledi hám júz beredi. Sol sebepli zaqım aliwdi aldın alıw múmkin, lekin shkastlanish jaǵdayınıń anıqlıǵın esten shıǵarmaw kerek.Qısqa tutshuv zaqım aliwge alıp keletuǵın eń qáwipli hám salmaqli jaǵday bolıp tabıladı. Qısqa tutshuv waqtında derektiń e. yu. k. transformator yamasa liniyalarning kishi qarsılıgı arqalı ıslawıb qaladı. (1. 1. a-f súwret).E. yu. k. i qısqa tutasǵan jabıq elektr konturlarında qısqa tutshuv tokı dep
atalǵan Iq. t. úlken tok oqadi. 1. 1-suwretde qısqa tutshuvning túrleri keltirilgen.
1. 1.-su'wret. Elektr apparatlarında ushraytuǵın zaqım aliwler túrleri: a), b), d)
úsh fazalı, jer menen eki fazalı hám bir fazalı qısqa tutshuv; e hám f - bir fazalı hám eki fazanıń jer menen neytralı jerge jalǵanǵan liniyalarda jalǵanıwı.

Qısqa tutshuv waqtında júzimdiń artpaqtası nátiyjesinde elektr sistemanıń elementlerindegi kernewdiń muǵdarı azayadı. Bul óz gezeginde elektr liniyaning barlıq noqatlarında kernewdiń azayıwına alıp keledi,
Yaǵnıy bul jerde E - derektiń e. yu. k. si, Zm - derekten qısqa tutshuv noqatıǵa shekem bolǵan uchastkanıń qarsılıgı.
Qısqa tutshuv waqtında kernewdiń azayıwı hám júzimdiń artpaqtası tómendegi
qáwipli nátiyjelerdi júzege keltiredi:
a) Joul-Lens nızamına tiykarınan qısqa tutshuv tokı (I
q t..) R-qarsılıqta hám t - waqıt dawamında ıssılıq ajırasıwına alıp keledi. Ziyanlanǵan orınlarda bul ıssılıq hám elektr yoyi úlken muǵdarda buzılıwlarǵa alıp keledi. Bul buzılıwlarniig nátiyjeleri qısqa tutshuv tokına I q t.. hám t waqıtqa baylanıslı. Qısqa tutshuv tokınıń I q t.. muǵdarı nominal júzimnen Iat oǵada úlken bolıwı múmkin, izolyasiyalar hám tok ótkeriwshi bólimlerin qattı ziyanlantıradı Tańlawshanligi dep onıń tarmaqtıń tek ziyanlanǵan uchastkasın óshiriw uqıplıyati túsiniledi. Eger K1
noqatda qısqa tutasıw júz bolsa (1. 5 - súwret),
rele qorǵawı ziyanlanǵan elektr tarmaqtıń zaqım aliw jayına bawırlas
bolǵan Q2 uzgichini óshiriwi kerek. Rele qorǵalıwınıń bunday háreketi
nátiyjesinde ziyanlanǵan tarmaqtan tısqarısh barlıq qarıydarlardıń elektr
támiynatı saqlanadı. Eger qısqa tutasıw K2 noqatda bolsa, rele qorǵawı
tańlawchan islewi nátiyjesinde ziyanlanǵan L1 tarmaqtı óshiriwi, L2 tarmaq bolsa
jumıs jaǵdayında qalıwı kerek. Bunnan qarıydarlardıń támiynatı saqlanadı. Sonday etip tańlawchanlik rele qorǵalıwınıń shártli talabı esaplanadı,odan shekleniw tek operativlikti támiyinlew ushın ruxsat etiledi, qashanda noselektiv óshiriw ózinden qáwipli aqıbetlerdi keltirip shıǵarmasa.
1. 5 - súwret. Qısqa tutasuvni tarmaqtan selektiv óshiriw.
Operativlik. Qısqa tutasuvni óshiriw ziyanlanǵan jaydı buzılıw ólshemin kemeytiw, apparatlar, kabel hám hawa elektr uzatıw tarmaǵınıń termik turaqlılıǵındı támiyinlew, elektr uzatıw tarmaǵın avtomatikalıq qayta jalǵaw hám jıynama shinalari effektivligini asırıw ushın, qarıydarlardıń jumısında kernew tómenlewin tásirin kemeytiw hám elektrstansiya generatorları turaqlı parallel islewin saqlanıwı úlken tezlikte ámelge asırılıwı kerek. Qaldıq kernew qanshellilik kishi bolsa, turaqlılıqtıń bo'zilish múmkinshiligı sonsha úlken hám sonlıqtan, qısqa tutasuvni sonsha tez óshiriw kerek.
Turaqlılıq shártiga tiykarınan úsh fazalı qısqa tutasıw hám neytralı jerge jaylengen tarmaqlarda eki fazalı qısqa tutasıw eń salmaqli esaplanadı (1. 2, a hám f suwretke qarang).
Sinaw ushin sorawlar:
1. Rele qorǵanıwına qanday talaplar qóyıladı?
2. Qorǵawdıń tańlawchanligi ne?
3. Qorǵawdıń bayqaǵıshlıǵı qanday anıqlanadı?