Tema: Papulyaciyaniñ uliwma spatlamasi. Papulyaciyaniñ tiykarği qásiyetleri Orinlawshi: Ganiev Jalgasbay Elektr energetika 1A1-kurs

Tema:Papulyaciyaniñ uliwma spatlamasi.Papulyaciyaniñ tiykarği qásiyetleri

Orinlawshi:Ganiev Jalgasbay Elektr energetika 1A1-kurs

Reje

• 1.Papulyaciya túsinigi

2.Papulyaciyaniñ toparlari

3.Papulyaciya dinamikasi

Papulyaciya túsinigi

«Populyaciya - bul óz-ózin jaratiwğa qabiletli, keñisliktiñ belgili bir aymağinda tarqalğan bir túrge tiyisli individler jiyndisi». Populyaciya termini latin tilinen kelip shiqqan bolip ol (populus) xaliq, elat degendi bildiredi. Populyaciya túsinigi 1907- jili V. Yogannsen tarepinen ilimge kirgizilgen.Populyaciyalar ekologiyasiniñ tiykarin saliwshi anglichan alimi Ch.Elton bolip, populyaciyalar ekologiyasi páni 1930-jilda payda bolgan. Ch.Elton óziniñ «Haywanlar ekologiyasi» kitabinda ayirim organizmlerdi úyreniwden populyaciyalardi úyreniwge ótiw kerekligin aytadi.

Populyaciyalar ekologiyasiniñ rawajlaniwina S.A.Severcov, S.S.Shvarc, N.P.Naumov, G.A.Viktorov úlken úles qosti. Ósimlikler populyaciyasin úyreniwge E.N. Sinskaya (1948), T.A.Rabotnov, A.A.Uranov tiykar saldi. S.S.Shvarctiñ «Házirgi ekologiyaniñ usillari» atamadaği miynetiniñ birinshi babinda «Ekologiya-populyaciyalar haqqindaği pán» delingen, populyaciya bolsa haywanlar ushin tiykarği hám birden bir jasaw formasi delingen.

Populyaciyalar ekologiyasiniñ rawajlaniwina S.A.Severcov, S.S.Shvarc, N.P.Naumov, G.A.Viktorov úlken úles qosti. Ósimlikler populyaciyasin úyreniwge E.N. Sinskaya (1948), T.A.Rabotnov, A.A.Uranov tiykar saldi. S.S.Shvarctiñ «Házirgi ekologiyaniñ usillari» atamadaği miynetiniñ birinshi babinda «Ekologiya-populyaciyalar haqqindaği pán» delingen, populyaciya bolsa haywanlar ushin tiykarği hám birden bir jasaw formasi delingen.

Pingivinler populyaciyasi

Pingivinler populyaciyasi

Papulyaciyaniñ toparlari

N.P.Naumov populyaciyani elementarliq, ekologiyaliq ham geografiyaliq dep úsh toparğa bóledi. Elementarliq populyaciya(jergilikli) - bul kishkene birgelikli maydanda jasawshi maqluqlardiñ jiynaği. Bulardiñ sani biocenozdaği har-qiyli tirishilik jağdaylarğa baylanisli, qanshama jağdaylar birgelikli bolsa, sonshelli elementarliq populyaciyaniñ sani kem boladi hám kerisinshe.

Ekologiyaliq populyaciya - bul elementar populyaciyaniñ jiynaği. Bular tiykarinan tirishilik toparlari bolip, ortaliqtiñ belgili jağdayina beyimlesken. Misali, tiyin har-qiyli tiptegi toğayda beyimlesiwine baylanisli, qarağay, shirsha, emen tiyinniñ populyaciyalari dep aniq ajiratiladi. Olar bir-birinen tómen dárejede bóleklengen bolip, elementarliq populyaciyağa qarağanda genetikaliq xabarlariniñ almasiwi jiyi-jiyi bolip turadi.

Ekologiyaliq populyaciya - bul elementar populyaciyaniñ jiynaği. Bular tiykarinan tirishilik toparlari bolip, ortaliqtiñ belgili jağdayina beyimlesken. Misali, tiyin har-qiyli tiptegi toğayda beyimlesiwine baylanisli, qarağay, shirsha, emen tiyinniñ populyaciyalari dep aniq ajiratiladi. Olar bir-birinen tómen dárejede bóleklengen bolip, elementarliq populyaciyağa qarağanda genetikaliq xabarlariniñ almasiwi jiyi-jiyi bolip turadi.

Geografiyaliq populyaciya - bul ekologiyaliq populyaciyaniñ jiynaği bolip, birgelikli geografiyaliq jağdayda jasawshi maqluqlardi óz ishine aladi. Bular tiykarinan sheklenip, salistirmali túrde bóleklengen. Olar maqluqlardiñ kólemi, kóbeyiwsheñligi, taği da bir qatar ekologiyaliq hám fiziologiyaliq belgileri boyinsha ózgesheliklerge iye boladi.

Geografiyaliq populyaciya - bul ekologiyaliq populyaciyaniñ jiynaği bolip, birgelikli geografiyaliq jağdayda jasawshi maqluqlardi óz ishine aladi. Bular tiykarinan sheklenip, salistirmali túrde bóleklengen. Olar maqluqlardiñ kólemi, kóbeyiwsheñligi, taği da bir qatar ekologiyaliq hám fiziologiyaliq belgileri boyinsha ózgesheliklerge iye boladi.

Tabiyatta populyaciyaniñ iyelegen areali, oniñ kólemi tek ğana jasap turğan aymaqtiñ ózgeshelikleri menen belgilenbeydi, al tiykarinan populyaciyaniñ o'ziniñ qasiyetlerine baylanisli bolip keledi. N.P.Naumovtiñ dálilleri boyinsha túrlerdiñ kóp ğana mayda aymaqliq toparlarğa taralip ketiwi tirishilik jağdayiniñ har qiyliliğina beyimlesiw processi bolip, túrdiñ genetikaliq kóp túrliligin arttiradi hám genefondti kúsheytedi.

Papulyaciya dinamikasi

Belgili bir waqit araliğinda populyaciya ishindegi individler saniniñ ózgerisi populyaciya dinamikasi delinedi.

1-súwret.Papulyaciyaniñ real(1) hám teoriyaliq(2) ósimi.(F.Dre,1976)

1-súwret.Papulyaciyaniñ real(1) hám teoriyaliq(2) ósimi.(F.Dre,1976)

Tabiyatta populyaciyalardiñ biotik potenciali hesh qashan toliq iske aspaydi. Oninñ ùlkenligi ádette populyaciyada tuwiliw hám óliw arasindaği parq penen kórsetiledi: r = b - d bul jerde bir waqittiñ ózinde populyaciyadaği b-tuwilğan, d-ólgen osoblar sani. Tabiyiy populyaciyalarda ekspotencial ósiw júda qisqa waqit dawamina gúzetiliwi múmkin. Máselen, fitoplanktonlar.

Sheklewshi sirtqi ortaliq shariyatinda kópshilik tiri organizmler ushin populyaciyalar saniniñ logistikaliq ósiwi xarakterli. 1845-jili Verxyulst kórsetip bergenindey, oniñ grafik kórinisi S-tárizli, yağniy j-tárizli qiysiq siziqqa qarağanda birqansha siniq kóriniste boladi. Populyaciyaniñ logistikaliq ósiwi dáslep áste baradi, keyin tezlesip ketedi.(1-súwret).Papulyaciya. saniniñ uliwma ózgerisleri tórt kórinis esabinan júrip otiradi:tuwiliwshiliq,óliwshilik,osoblardiñ kóship keliwi hám kóship ketiwi.

Sheklewshi sirtqi ortaliq shariyatinda kópshilik tiri organizmler ushin populyaciyalar saniniñ logistikaliq ósiwi xarakterli. 1845-jili Verxyulst kórsetip bergenindey, oniñ grafik kórinisi S-tárizli, yağniy j-tárizli qiysiq siziqqa qarağanda birqansha siniq kóriniste boladi. Populyaciyaniñ logistikaliq ósiwi dáslep áste baradi, keyin tezlesip ketedi.(1-súwret).Papulyaciya. saniniñ uliwma ózgerisleri tórt kórinis esabinan júrip otiradi:tuwiliwshiliq,óliwshilik,osoblardiñ kóship keliwi hám kóship ketiwi.

Diqqatlariñiz ushin raxmet!