Termiz gruntlarning suv o’tkazuvchanligi koefsentini dala uslubi bilan aniqlash usullari

TERMIZ

Gruntlarning suv o’tkazuvchanligi koefsentini dala uslubi bilan aniqlash usullari

• Reja:
• 1-Gruntlarning zichlanish ko’rsatkichlari.
• 2-Gruntlarning deformatsiya modulini zichlanish korsatkichlari boyicha aniqlash
• 3-Gruntlarning suv otkazuvchanlig
• 4-Gruntlarning siljishga qarshiligi

Poydevor zaminidagi gruntlar ozining xususiy ogirligi va inshootdan uzatiladigan yuklar tasirida, malum darajada zoriqgan holatda boladi. Gruntning xususiy ogirligidan hosil boladigan bosim tabiiy bosim deyiladi. Chuqurlik oshgan sayin bu bosimning qiymati ham ortib boradi.

• Poydevor zaminidagi gruntlar ozining xususiy ogirligi va inshootdan uzatiladigan yuklar tasirida, malum darajada zoriqgan holatda boladi. Gruntning xususiy ogirligidan hosil boladigan bosim tabiiy bosim deyiladi. Chuqurlik oshgan sayin bu bosimning qiymati ham ortib boradi.
• Inshootdan uzatiladigan yuklar zamindagi gruntda qoshimcha bosimni yuzaga keltiradi. Tabiiy va qoshimcha bosimlar tasirida grunt qatlamlarida normal() va urinma() kuchlanishlar hosil boladi. Normal kuchlanishlar gruntning zichlanishiga, urinma kuchlanishlar esa grunt qatlamlarining ozaro siljishiga sabab bolishi mumkin.

• Malumki, grunt zarrachalari tishlashish yoki ishqalanish kuchlari hisobiga bir-biri bilan ozaro boglangan. Agar normal va urinma kuchlanishlar zarrachalar orasidagi boglanish kuchlaridan katta bolsa, zarrachalarning ozaro siljishi yoki surilishi hisobiga deformatsiyalanish (zichlanish yoki siljish) sodir boladi.
• Malumki, grunt zarrachalari tishlashish yoki ishqalanish kuchlari hisobiga bir-biri bilan ozaro boglangan.
• Agar normal va urinma kuchlanishlar zarrachalar orasidagi boglanish kuchlaridan katta bolsa, zarrachalarning ozaro siljishi yoki surilishi hisobiga deformatsiyalanish (zichlanish yoki siljish) sodir boladi.

• Deformatsiyalanishi boyicha gruntlar elastiko-plastik jismlar turiga kiradi. Grunt zarrachalari, ularning sirtidagi boglangan suv va qamralgan havo elastik deformatsiyalanadi. Plastik (qoldiq) deformatsiyalanish, asosan gruntdagi govaklar hajmining kamayishi hisobiga sodir boladi. Bunda, govaklardagi suv yoki havo pufakchalari qisman yoki butunlay siqib chiqarilishi mumkin.
• Deformatsiyalanishi boyicha gruntlar elastiko-plastik jismlar turiga kiradi. Grunt zarrachalari, ularning sirtidagi boglangan suv va qamralgan havo elastik deformatsiyalanadi.

• Plastik (qoldiq) deformatsiyalanish, asosan gruntdagi govaklar hajmining kamayishi hisobiga sodir boladi.
• Bunda, govaklardagi suv yoki havo pufakchalari qisman yoki butunlay siqib chiqarilishi mumkin.
• Usul bo'yicha suv o'tkazuvchanligini aniqlash.
• To'kilgan kvadrat usuli tuproqning suv o'tkazuvchanligining miqdoriy tavsifini beradi. Tuproq yuzasidan suv o'tkazuvchanligini aniqlash uchun juda ko'p mehnat talab qiladigan bo'lsa-da, eng keng tarqalgan.

• Katta nishabli joylarda suv o'tkazuvchanligini aniqlash uchun doimiy bosimli quvur usuli tavsiya etilishi mumkin, chunki katta maydonga ega qurilmalarda turli nuqtalarda suv bosimi bir xil emas.
• Usul agrotexnika amaliyotida cheklangan qo'llaniladi, lekin ba'zida tuzsizlantirish, tuzilish usullarini baholashda va keyin engil mexanik tarkibli tuproqlarning suv o'tkazuvchanligini aniqlashda kerak bo'ladi. Ko'pincha bu usul tuproqshunoslar va gidrogeologlar tomonidan qirg'oq inshootlarida suv o'tkazuvchanligini tavsiflash uchun qo'llaniladi.

• Dala sharoitida tuproqning suv o'tkazuvchanligini aniqlash uchun ko'pincha ramka va naycha usuli va lizimetrik usul qo'llaniladi. So'nggi paytlarda ushbu maqsadlar uchun bir qator qurilmalar taklif qilindi.
• Bu usul boshqalarga nisbatan kamroq mehnat talab qiladi, ko'p miqdorda suv talab qilmaydi va tuproq suv o'tkazuvchanligining sirtdan va genetik gorizontlar bo'ylab o'zgarishini o'rganish imkonini beradi. Barcha genetik gorizontlar bo'ylab ko'p miqdordagi takroriy aniqlashlar (kamida 10 ta naycha) talab qilinadi

• Quvurlar uchun IX X 1 m o'lchamdagi maydonlarni tayyorlang, ularni belkurak bilan tekislang, lekin ularni oyoq osti qilmang. Alohida genetik gorizontlarning suv o'tkazuvchanligini aniqlashda gorizontning yuqori qismida quvurlar o'rnatiladi. Ko'p sonli quvurlar mavjud bo'lsa, ular bir vaqtning o'zida turli ufqlarda o'rnatilishi mumkin.
• Aniqlangandan so'ng, gorizont chiqariladi (olib tashlanadi) va quvurlar pastki ufqga o'rnatiladi. Yupqa gorizont yoki yuqori suv o'tkazuvchanligi bo'lsa, suv pastki gorizontga kirganda, keyingi platforma yon tomonga o'tkaziladi.

• Tuproqning o’tkazuvchanligi jo’yak usulida sug’oriladigan maydonlarda aniqlansa, kvadrat ramkalar o’rniga 15x120 sm o’lchamdagi to’rtburchak romlar qo’llaniladi.Uchta rom bir-biriga parallel joylashtiriladi, ular orasidagi masofa sug’orish jo’yaklari orasidagi masofaga teng bo’lishi kerak.
• O'rta ramka buxgalteriya ramkasi bo'lib, tashqi qismi esa suvning lateral tarqalishidan himoya qiladi. Suv o'tkazuvchanligini aniqlash va hisoblash kvadrat ramkalar bilan bir xil tarzda amalga oshiriladi.

• Usulni tanlashda maqsaddan, shuningdek, tadqiqotning tabiatidan (ekspeditsiya yoki statsionar) harakat qilish kerak. Tuproqning suv o'tkazuvchanligini dalada aniqlash uchun eng yaxshi ma'lum bo'lgan usullar suv bosgan maydon usuli, naycha usuli va lizimetrik usuldir.
• Filtrlash koeffitsienti nasos usuli, quduqni to'ldirish usuli va ko'rsatkichlar yordamida aniqlanadi.